توکن چیست؟
ورود به بازارهای مختلف، نیازمند آشنایی با اصطلاحات مختلف آن است. این مسئله در بازاری مثل بازار ارزهای دیجیتال که اصطلاحات تخصصی و مهم آن به نسبت سایر بازارها بیشتر است، بیشتر خود را نشان می‌دهد.
از جمله اصطلاحات مهم و اساسی و پراستفاده این بازار می‌توان به توکن اشاره کرد. توکن به ارز دیجیتالی گفته می‌شود که بلاک‌چین مستقلی ندارد. در ابتدا ممکن است این تعریف کمی گنگ به نظر برسد. همراه ما باشید تا در این مقاله با هم به بررسی مسائل مختلفی پیرامون توکن مانند تعریف، انواع، مزایا، کاربردها و کیف پول‌های توکن‌ها بپردازیم.
token چیست
برای آشنایی بیشتر با مفهوم توکن می‌توانیم تعریف‌های مختلف آن را بررسی کنیم. معنای لغوی توکن را «نشانه، ژتون، علامت،…» نوشته‌اند. توکن در حوزه‌های مختلفی کاربرد داشته و دارد. از جمله این کاربردها می‌توان به Access Token اشاره کرد که نوعی مجوز رمزنگاری‌شده برای دسترسی به یک شبکه است.
اما آن‌چه در این مقاله مد نظر ماست، معنای توکن در دنیای بلاک‌چین است. در تعریف بلاک‌چین در اکوسیستم بلاک‌چین، عبارات مختلفی استفاده می‌شود. «ارز رمزنگاری شده یا دارایی رمزنگاری شده» و «ارز دیجیتالی که بلاک چین مستقل خود را ندارد و روی شبکه‌های دیگر مانند اتریوم جابه‌جا می‌شود» از جمله عباراتی است که در تعریف توکن استفاده می‌شود.
اما اگر بخواهیم جامع‌ترین و بهترین تعریف از توکن را ارائه کنیم، باید بگوییم توکن آن نوع از دارایی است که قابلیت مبادله و انتقال دیجیتالی بین افراد را داراست و به بلاک‌چین اختصاصی نیازی ندارد.
تفاوت توکن و کوین
توکن‌ها بر بستر بلاک‌چین ساخته می‌شوند و بر اساس خصوصیات مختلفشان، انواع و کاربردهای مختلفی خواهند داشت. به عنوان مثال امروزه بلاک‌چین اتریوم میزبان تعداد زیادی از توکن‌های مختلف با خصوصیات متفاوت است. در نتیجه می‌توان گفت که ویژگی مهم توکن، بر خلاف کوین، بی‌نیازی از داشتن بلاک‌چین اختصاصی است.
بیت کوین، اتریوم، ریپل، لایت کوین و صدها ارز دیجیتال دیگر که دارای بلاک چین‌های اختصاصی خود هستند، در دسته‌بندی کوین‌ها جای می‌گیرند.
از بزرگترین توکن‌های بازار هم می‌توان به تتر، چین لینک، دای و بت اشاره کرد. با این تعاریف می‌توان هر کوینی را توکن به حساب آورد. نکته جالب قابل اشاره آن‌جاست که حدود 3هزار ارز دیجیتال از 4هزار ارز دیجیتالی که امروزه در صرافی‌ها معامله می‌شوند، در حقیقت توکن هستند و از بلاک چین‌هایی مانند اتریوم، بایننس چین، ایاس و تزوس استفاده می‌کنند.
در ادامه تفاوت‌های میان توکن و کوین باید گفت: توکن‌ها ارزش کوین‌ها را ندارند و صرفا برای پرداخت یا به‌کارگیری درون اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در تفاون توکن و کوین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کوین‌های دیجیتالی بلاک‌چین‌های اختصاصی خود را دارند اما توکن‌ها بر روی بلاک‌چین‌های موجود ساخته می‌شوند و به بلاک‌چین اختصاصی نیاز ندارند.
- توکن‌ها کاربردهای گسترده‌ای دارند و به شکل‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این حال کوین‌ها ارزش پولی دارند، ارز دیجیتالی محسوب می‌شوند و می‌توانند در فرایند پرداخت مورد استفاده قرار گیرند.
- ایجاد توکن برای افراد آشنا به برنامه‌نویسی زحمت چندانی نخواهد داشت اما ساخت کوین‌ها دارای فرایندی پیچیده و بسیار مشکل است.
- توزیع کوین همانند ایجاد آن نیازمند محاسبات پیچیده است و از طریق استخراج صورت می‌پذیرد. در مقابل توزیع توکن‌ها در اکثر مواقع با برگزاری رویدادهای عرضه اولیه کوین انجام می‌شود. ارزش این توکن‌ها رابطه مستقیمی با وضعیت پروژه (پروژه‌هایی که قصد توسعه یک بلاک‌چین را دارند و معمولاً در وهله اول از یک بلاک چین واسطه برای خود توکن ایجاد کرده و پیش‌فروش برگزار می‌کنند) و حرکت آن در راستای اهدافش خواهد داشت.
- کوین‌ها کیف پول اختصاصی خود را دارند اما توکن‌ها روی کیف پول‌های بلاک‌چین میزبان ذخیره می‌شوند. همچنین برخی توکن‌ها بعد از توسعه تا حد کافی، می‌توانند بلاک‌چین مستقل خود را داشته باشند و به کوین تبدیل شوند.
انواع توکن
توکن‌ها دارای دسته‌بندی‌های مختلفی هستند. از جنبه‌ها و با مشخصه‌های مختلفی می‌توان توکن‌ها را تقسیم‌بندی کرد. متداول‌ترین تقسیم‌بندی انواع توکن‌ها که در میان کاربران بازار ارزهای دیجیتال مورد استفاده است، تقسیم‌بندی کلی توکن‌ها به توکن‌های مثلی (Fungible) و غیرمثلی (Non- Fungible) است. هر کدام از این دو دسته کلی خود دارای طبقه‌بندی‌های دیگری نیز هستند.
توکن‌های مثلی و غیرمثلی
بیایید قبل از رفتن به سراغ تعریف توکن مثلی و غیرمثلی، ابتدا یک قدم عقب‌تر رفته و دارایی مثل و غیرمثلی را با هم بررسی کنیم. دارایی‌های مثلی دارایی‌هایی هستند که واحدهای آن با یکدیگر قابل تعویضند، هیچ‌یک از واحدهای آن نسبت به واحد دیگر باارزش‌تر یا کم‌ارزش‌تر نیست و معمولا به عنوان ابزار معامله از آن استفاده می‌شود.
به عنوان مثال می‌توان گفت که یک اسکناس 10هزار تومانی با یک اسکناس 10هزار تومانی دیگر، تفاوتی ندارد و هیچ‌یک از دو اسکناس بر دیگری قابل ترجیح نیستند. همچنین هر دوی این اسکناس‌ها با یکدیگر قابل تعویضند و البته با هر دو می‌توان به یک اندازه خرید کرد.
در مقابل دارایی‌های غیرمثلی قرار دارند که مثل و مانند آنها پیدا نمی‌شود و ما اگر آنها را به کسی امانت بدهیم، انتظار داریم که دقیقا عین آن دارایی را پس بگیریم. از همین رو است که به دارایی‌های غیرمثلی، دارایی‌های عینی نیز گفته می‌شود. این دسته از دارایی‌ها به عنوان ابزار معامله نیز مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
اما به بحث اصلی برگردیم. در حال حاضر 99% توکن‌های بازار، مانند تتر و چین لینک مثلی هستند؛ به این معنا که همه واحدهای آنها از نظر ارزش مشابه و قابل‌تعویض می‌باشند. اما توکن غیرمثلی (NFT) یک دارایی دیجیتال است که منحصر به فرد و کمیاب بوده و بر روی بلاک‌چین ذخیره جابه‌جا می‌شود.
آثار هنری دیجیتال، نام دامنه‌ها، بلیط رویدادهای مختلف، آیتم‌‌های بازی‌های کامپیوتری، اقلام کلکسیونی و… که به صورت توکن درآمده‌اند، توکن غیرمثلی محسوب می‌شوند. حوزه توکن‌های غیرمثلی هر روز در حال گسترش بوده و پیش‌بینی می‌شود در آینده‌ای نه‌چندان دور بخش‌های بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهند.
انواع توکن‌های مثلی
1- توکن‌های کاربردی:
اکثر توکن‌های موجود در بازار، توکن‌های کاربردی هستند. توکن کاربردی (Utility Token) یک ارز دیجیتالی است که برای پرداخت هزینه‌ها و خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال می‌توان از توکن لینک نام برد که برای پرداخت هزینه خدمات پلتفرم چین لینک از آن استفاده می‌شود.
ارزش این توکن‌ها ارتباط مستقیم با ارزش یا سرمایه شرکت توسعه‌دهنده ندارد و پشتوانه‌ای برایشان تعریف نشده است. ارزش این توکن‌ها فقط بواسطه عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.
2- توکن اوراق بهادار:
توکن بهادار را می‌توان مانند سهام دانست زیرا:
- ارزش آن از دارایی‌هایی غیر از خودش تعیین می‌شود. در واقع دارنده این نوع از توکن‌ها صاحب بخشی از یک شرکت، سود یک فعالیت خاص یا یک دارایی خواهد بود.
- زیرنظر سازمان‌های دولتی فعالیت می‌کنند.
- از قوانین وضع‌شده پیروی می‌کنند؛ بنابراین، اگر شرکت نتواند به وعده‌های خود عمل کند و در اجرای پروژه با شکست مواجه شود، مراجع قانونی آن را پیگیری می‌کنند. این که یک توکن اوراق بهادار به حساب بیاید یا نه را نهاد قانون‌گذار هر کشور مشخص می‌کند.
- این دسته از توکن‌ها ازنظر سرمایه‌گذاری حاشیه امن فراوانی دارند.
ریشه اصطلاح توکن اوراق بهادار به سال 2018 برمی‌گردد. در این سال بود که برخی نهادهای قانون‌گذار در سراسر جهان اعلام کردند که برخی از ارزهای دیجیتال، اوراق بهادار هستند و باید ثبت قانونی شوند.
از مزیت‌های این نوع از توکن نسبت به اوراق بهادار سنتی می‌توان گفت که توکن اوراق بهادار با استفاده از فناوری بلاک‌چین، می‌تواند بر روی کیف پول شخصی ذخیره شود و نیازی به استفاده از کارگزاری‌ها ندارد. این نوع از توکن‌ها به راحتی قابل انتقال است و در مراجع قانونی به ثبت می‌رسد که همین موضوع ریسک کلاهبرداری را کاهش می‌دهد.
3- توکن حاکمیتی (گاورننس):
نوعی ارز دیجیتال که دارنده آن می‌تواند در تصمیم‌گیری‌ها، انتخابات‌ها و رای‌گیری‌ها برای آینده یک شبکه یا سیستم ایفای نقش کند. برای مثال می‌توان به توکن Uniswap اشاره کرد که یک توکن حاکمیتی است و دارنده آن می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های این صرافی غیرمتمرکز رای خود را ثبت کند.
تفاوت توکن‌های کاربردی و بهادار
بر خلاف توکن‌های بهادار، توکن‌های کاربردی به خرید سهام و مشارکت در سود و زیان ارتباطی ندارد و مالک توکن‌های کاربردی به نسبت میزان توکن‌هایی که در اختیار دارد، می‌تواند از خدمات و محصولات شرکت بهره‌مند شود.
در تفاوت دیگر این توکن‌ها با توکن‌های بهادار، می‌توان به پیروی از قوانین اشاره کرد که به طراحی آنها بستگی دارد. در واقع، توکن‌های کاربردی از اجرای قوانین تدوین‌شده برای توکن‌های بهادار معاف هستند.
مزایای توکن
ساخت توکن مزایای مختلفی دارد. به عنوان مثال هزینه و زمان مورد نیاز برای ساخت توکن به مراتب پایین‌تر از مقدار هزینه و زمان مورد نیاز برای ساخت یک شبکه بلاک‌چین مستقل است. اکثر پروژه‌هایی که می‌خواهند کار روی شبکه و بلاک‌چین خود را آغاز کنند، در ابتدای مسیر سرمایه کافی در اختیار ندارند.
این پروژه‌ها می‌توانند توکن خود را روی یک بلاک‌چین دیگر ایجاد و پیاده‌سازی کنند و به مرور زمان، با جذب سرمایه و اضافه‌شدن به صرافی‌ها، به سرمایه و بودجه مورد نیاز خود برسند، بلاک‌چین مستقل خود را راه‌اندازی و توکن‌ها را به شبکه اصلی و اختصاصی خود منتقل کنند. برای نمونه این پروژه‌ها می‌توان به واحدهای ارزی ترون (TRX) اشاره کرد.
البته مواردی نیز وجود دارد که نیازی به ساخت یک بلاک‌چین مستقل اختصاصی احساس نمی‌شود. این پروژه‌ها از امنیت بالای بلاک‌چین میزبان خود بیشترین استفاده را برده و به فعالیت خود ادامه می‌دهند. به عنوان دو نمونه از این نوع پروژه‌ها می‌توان به چین‌لینک و تتر اشاره کرد.
کاربردهای مختلف توکن
توکن هنوز مراحل ابتدایی رشد خود را سپری می‌کند و فهرست کاربردهای قطعی و احتمالی آن موارد کمی را در بر می‌گیرد اما به نظر می‌رسد این لیست در آینده‌ای نزدیک موارد بسیار بیشتری را شامل شود. از کاربردهای قطعی و احتمالی توکن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یک روش پرداخت بین دو طرف قرارداد
- مالکیت دارایی دیجیتال (ملک، محصولات، سهام و…)
- حسابداری برای اقدامات دیجیتالی
- اطمینان از امنیت شبکه
- ساخت مدخل برای خدمات اضافی
- فراهم‌کردن تجربه کاربری ارتقایافته
کیف پول‌های توکن‌ها
هر بلاک‌چین دارای تعدادی کیف پول و آدرس است. توکن‌ها می‌توانند روی تمامی کیف پول‌ها و آدرس‌های بلاک‌چین میزبان ذخیره شود و مورد نقل و انتقال واقع شود. به عنوان مثال توکن‌هایی که بر بستر بلاک‌چین اتریوم فعالیت می‌کنند، مانند چین‌لینک یا تتر، بر روی کیف پول‌ها و آدرس‌های اتریوم ذخیره می‌شوند.
لازم به ذکر است که در بلاک‌چین‌های جدیدی مانند اولنچ و پولکادات امکان ذخیره توکن‌ها روی کیف پول‌های اختصاصی با آدرس‌های متفاوت وجود دارد.
توکن چگونه ساخته می شود
توکن‌ها بر روی بلاک‌چین‌هایی که از قراردادهای هوشمند و زبان‌های برنامه‌نویسی سطح بالا استفاده می‌کنند، قابلیت ایجادشدن دارند. توسعه‌دهندگان باید قرارداد هوشمند خود را با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی و استانداردهای ارائه‌شده توسط تیم بلاک‌چین برای ساخت توکن، ایجاد و با استفاده از ابزارهای موجود، آن را در بلاک‌چین پیاده‌سازی کنند.
به عنوان نمونه می‌توان به اتریوم اشاره کرد که امروزه میزبان بیش از 80درصد توکن‌های موجود در بازار است و از زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی استفاده می‌کند. ساخت یک توکن به زمان زیادی احتیاج ندارد و در زمانی کمتر از یک ساعت و با پرداخت هزینه‌ای اندک که شامل کارمزدهای شبکه است، می‌توان توکن ایجاد کرد.
آینده توکن؛ توکنیزه‌شدن دارایی‌ها
بسیاری از کارشناسان و متخصصان بر این باورند که در آینده‌ای که زمان آن چندان دور به نظر نمی‌رسد، برای مالکیت املاک یا سایر موارد که نیاز به سند مالکیت دارند، از سندهای کاغذی استفاده نخواهد شد و توکن‌ها جایگزین سندهای کاغذی خواهند بود.
عبارت Tokenization of Assests نیز بر فرایند ایجاد توکن برپایه بلاک چین برای دارایی‌های واقعی دلالت می‌کند که به‌عبارتی همان ایجاد توکن‌های بهادار است. از مزیت‌های توکنیزه‌شدن دارایی‌ها، موارد زیر قابل بررسی است:
- افزایش نقدشوندگی
- افزایش سرعت تراکنش و کاهش کارمزد تراکنش‌ها
- دسترسی بیشتر
- شفافیت بیشتر در معاملات
توکن‌ها هم‌اکنون نیز دارای دنیای گسترده‌ای هستند و می‌توانند به‌زودی به رشد بسیار بیشتری دست پیدا کنند. توکنیزه‌شدن دارایی‌ها نیز نکته دور از ذهنی به نظر نمی‌رسد و می‌تواند جایگزین بسیار بهتری برای مراحل مختلف امور اداری و کاغذبازی‌های مربوط به آن باشد.
عالی بود ممنون از آموزش خوب شما