صندوق سرمایه گذاری کالایی چیست و چه مزایایی دارد؟

یکی از مرسوم‌ترین راه‌ها برای حفظ ارزش پول و جبران تورم در ایران از دیرباز، خرید کالاهای مختلفی مانند طلا بوده است.

با این حال، خرید و نگهداری کالاهای با ارزشی همچون طلا یا زعفران دارای ریسک‌ها و هزینه‌های زیادی است؛ از جمله هزینه‌های نگهداری، جابه‌جایی و یا پیدا کردن فروشنده مناسب با قیمت‌های منصفانه. 

از سوی دیگر، در زمان نوسانات قیمت در بازار، ممکن است خرید و فروش کالاها قفل شود و نتوانید کالای خود را به راحتی بفروشید. 

برای حل این مشکلات و انجام معاملات بدون دردسر کالاهای مختلف بدون نیاز به خرید فیزیکی آن‌ها، صندوق‌ سرمایه گذاری کالایی به بازارهای مالی معرفی شد تا با کمترین سرمایه بتوانید سپری در برابر تورم داشته باشید!

صندوق سرمایه گذاری کالایی چیست؟

صندوق سرمایه‌ گذاری کالایی یا Exchange-Traded Commodity که به اختصار ETC نامیده می‌شوند، نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که عمدتاً در کالاها، مواد اولیه (کامودیتی) و فلزات گرانبها مانند طلا، نقره، نفت، گندم، ذرت و سایر کالاها سرمایه‌گذاری می‌کند.

این نوع صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند که به طور غیرمستقیم در بازار کالاها مشارکت کنند بدون اینکه نیاز به خرید و نگهداری فیزیکی این کالاها داشته باشند.

به عنوان مثال، یکی از معروف‌ترین انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی، صندوق سرمایه‌گذاری طلا است. این صندوق‌ها منابع مالی را در طلا و محصولات مرتبط با آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. بنابراین، افزایش قیمت طلا، افزایش ارزش سهام این صندوق را به دنبال خواهد داشت و بالعکس، کاهش قیمت طلا منجر به کاهش ارزش سهام آن می‌شود.

در نتیجه، ارزش سهام این صندوق همسو با قیمت طلا حرکت می‌کند.

صندوق‌ سرمایه گذاری کالایی معمولاً به صورت ETF طراحی شده‌ که این امر امکان معامله آسان و با انعطاف‌پذیری بالا را در زمان بازار فراهم می‌کند. 

با استفاده از این صندوق‌ها، شما قادر خواهید بود تا سبد سرمایه‌گذاری خود را به‌طور مؤثری مدیریت کنید و همچنین می‌توانید از این ابزار به عنوان وسیله‌ای برای محافظت از دارایی‌های خود در برابر اثرات منفی تورم استفاده نمایید.

نحوه عملکرد صندوق سرمایه‌ گذاری کالایی

صندوق‌های سرمایه‌ گذاری کالایی به‌منظور ارائه دسترسی ساده و غیرمستقیم به بازارهای کالایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد شده‌اند. 

این صندوق‌ها با تجمیع وجوه سرمایه‌گذاران، اقدام به خرید ابزارهای مالی مرتبط با کالاهای خاص می‌کنند و به این ترتیب امکان سرمایه‌گذاری در این بازارها را برای افراد فراهم می‌آورند.

در ادامه، به بررسی نحوه عملکرد صندوق‌های کالایی و انواع اوراق بهادار مورد استفاده در آن‌ها خواهیم پرداخت:

1- جذب سرمایه: سرمایه‌گذاران با واریز وجوه خود به صندوق سرمایه‌گذاری کالایی، واحدهای سرمایه‌گذاری دریافت می‌کنند که نشان‌دهنده سهم آن‌ها از کل دارایی‌های صندوق است.

2- تخصیص منابع: مدیران صندوق با تحلیل شرایط بازار و اهداف سرمایه‌گذاری، تصمیم می‌گیرند که چگونه وجوه جمع‌آوری‌شده را به دارایی‌های مختلف تخصیص دهند. این دارایی‌ها ممکن است شامل گواهی سپرده کالایی، قراردادهای آتی، اختیار معامله و سایر ابزارهای مالی مرتبط با کالاها باشد.

3- مدیریت سبد دارایی: مدیران صندوق به‌صورت فعال سبد سرمایه‌گذاری را با توجه به نوسانات بازار مدیریت می‌کنند و با تغییر شرایط اقتصادی، نسبت به خرید یا فروش دارایی‌ها اقدام می‌کنند.

4- ارزیابی و گزارش‌دهی: ارزش خالص دارایی‌های صندوق (NAV) به‌طور منظم محاسبه و به سرمایه‌گذاران گزارش می‌شود. این امکان برای سرمایه‌گذاران فراهم است تا با پیگیری تغییرات NAV، وضعیت سرمایه‌گذاری خود را ارزیابی کنند.

انواع اوراق و ابزارهای مالی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی

صندوق‌های کالایی از روش‌ها و ابزارهای مالی مختلفی برای سرمایه‌گذاری در بازار کالاها بهره می‌برند. در ادامه، به توضیح مختصری درباره هر یک از این ابزارها خواهیم پرداخت:

گواهی‌های سپرده کالایی: این گواهی‌ها نمایانگر مالکیت یک مقدار مشخص از یک کالا هستند که در انبار نگهداری می‌شود. با استفاده از این گواهی‌ها، سرمایه‌گذاران می‌توانند بدون نیاز به نگهداری فیزیکی کالا، از نوسانات قیمت آن بهره‌مند شوند.

قراردادهای آتی (Futures Contracts): این نوع قراردادها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که متعهد به خرید یا فروش یک کالا در تاریخ آینده و به قیمت مشخصی شوند. این ابزارها برای مدیریت ریسک و پیش‌بینی قیمت‌ها بسیار مفید هستند.

اختیار معامله‌ها (Options Contracts): این ابزار مالی به مالک اختیار این امکان را می‌دهند که بدون هیچ گونه الزامی، یک کالا یا قرارداد آتی را در قیمت مشخصی و در تاریخ معین خریداری یا به فروش برساند. این قابلیت به سرمایه‌گذاران این اجازه را می‌دهد که با انعطاف بیشتری سبد سرمایه‌گذاری خود را مدیریت کنند.

قراردادهای سلف موازی استاندارد (Forward Contracts): در این نوع قرارداد، خریدار پیش از تحویل کالا، هزینه کالا را پرداخت کرده و در نقطه مقابل فروشنده متعهد می‌شود که مقدار مشخصی از کالا را در تاریخ معین تأمین کند. این قراردادها معمولاً برای تأمین نیازهای خاص و مدیریت ریسک قیمت استفاده می‌شوند.

آشنایی با ساختار صندوق‌ سرمایه گذاری کالایی در بورس کالا

بورس کالا به طور کلی از 3 بخش تشکیل شده است:

1. بازار فیزیکی: هدف آن مبادله و تامین کالاهای موردنیاز صنایع مختلف است.
2. بازار مشتقه: که با ابزارهای مالی مختلف مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله با هدف مدیریت ریسک قیمت فعالیت می‌کند
3. بازار مالی: در این بازار برخلاف بازار فیزیکی تنها اوراق مبتنی بر کالاها معامله شده و هدف از انجام معاملات در این بخش تامین مالی است. 

صندوق‌ سرمایه گذاری کالایی همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، ذیل بازار مالی بورس کالا تعریف می‌شود:

ترکیب دارایی صندوق سرمایه گذاری کالایی

ترکیب دارایی صندوق‌های کالایی به نوع کالایی که صندوق مجوز آن را دریافت کرده، وابسته است. بر اساس این مجوز، صندوق موظف است بخش عمده‌ای از پرتفوی خود را در آن کالا و ابزارهای مرتبط با آن سرمایه‌گذاری کند. هرچند که امکان سرمایه‌گذاری در کالاهای دیگر نیز وجود دارد، اما این سرمایه‌گذاری‌ها باید مطابق با قوانین و مقررات تعیین شده انجام شود و از حد نصاب‌های مشخص شده تخطی نکند.

به عنوان مثال بر اساس پرتفوی منتشر شده مرداد 1403 صندوق سرمایه گذاری گروه زعفران سحرخیز، 

این صندوق بیش از 75 درصد از سبد خود را به کالای زعفران اختصاص داده است.

کالا	درصد سهام از سبد سرمایه‌گذاری صندوق
زعفران نگین زرین	50.1
زعفران نگین زرین	17.1
زعفران نگین نوین	9.3
اسناد خزانه	5.1
زعفران نگین بهرامن	2.4
پسته بادامی مه ولات	0.1
گواهی سپرده بانکی	15.61
جمع	84.3

انواع صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی در ایران

به طور کلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی در ایران به دو دسته صندوق‌های کشاورزی مبنتی بر زعفران و صندوق‌های طلا تقسیم می‌شوند.

اولین صندوق‌ کالایی در ایران، صندوق پشتوانه طلای لوتوس با نماد «طلا» بوده است. این نماد از زمان تاسیس تا کنون (مرداد 1403) بازدهی بیش از 2700 درصدی را کسب نموده است.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره هر یک از این صندوق‌ها، می‌توانید با کلیک بر روی نماد مربوطه، به صفحه اختصاصی صندوق در سایت سیگنال مراجعه کرده و جزئیات کاملی از ترکیب پرتفوی، عملکرد بازدهی، گزارشات کدال و سایر اطلاعات مرتبط را بررسی نمایید.

	نام صندوق	دارایی پایه	نماد
1	طلای عیار مفید	طلا	عیار
2	در اوراق بهادار مبتنی بر طلای صبا	طلا	نفیس
3	در اوراق بهادار مبتنی بر سکه طلای کیان	طلا	گوهر
4	پشتوانه طلای لوتوس	طلا	طلا
5	در اوراق بهادار مبتنی بر گواهی سپرده سکه طلا کهربا	طلا	کهربا
6	کیمیا زرین کاردان	طلا	گنج
7	پشتوانه سکه طلای زر افشان امید ایرانیان	طلا	زر
8	در اوراق مبتنی بر طلای زرین آگاه	طلا	مثقال
9	طلای آسمان آلتون	طلا	آلتون
10	در اوراق بهادار مبتنی بر سکه طلا نهایت‌ نگر	طلا	ناب
11	زرفام آشنا	طلا	زرفام
12	طلای دنای زاگرس	طلا	جواهر
13	طلای تابان تمدن	طلا	تابش
14	طلای سرخ نو ویرا	زعفران	نهال
15	گروه زعفران سحرخیز	زعفران	سحرخیز

انواع صندوق سرمایه گذاری کالایی

صندوق‌های سرمایه‌ گذاری کالایی بر اساس اینکه در چند نوع کالا سرمایه‌گذاری می‌کنند، به دو دسته صندوق تک کالایی و چند کالایی تقسیم می‌شوند.

الف) صندوق‌های تک کالایی

این صندوق‌ها منابع مالی خود را به یک کالای خاص اختصاص می‌دهند. این کالا می‌تواند طلا، نفت، نقره، محصولات کشاورزی و غیره باشد.

دقت کنید که صندوق‌های کالایی در ایران از این نوع هستند.

این نوع صندوق‌ها در بورس کالا خود به 2 نوع صندوق‌های کشاورزی و صندوق‌های طلا تقسیم می‌شوند

1. صندوق‌های طلا: شامل اوراق گواهی سپرده سکه بورسی و شمش طلا.
2. صندوق‌های کشاورزی: این صندوق‌ها در حال حاضر به صورت عمده در زعفران سرمایه‌گذاری می‌کنند و شامل اوراق گواهی سپرده کالایی زعفران و اوراق مشتقه مبتنی بر زعفران هستند.

2. صندوق‌های چند کالایی یا شاخصی

این صندوق‌ها دارایی‌های خود را در ترکیبی از چندین کالا سرمایه‌گذاری می‌کنند.

با توجه به تنوع کالاهای موجود در سبد این صندوق‌ها، ریسک کمتری متوجه صندوق‌های چند کالایی است.

مزایای صندوق سرمایه گذاری کالایی

صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی به عنوان یکی از ابزارهای مالی سرمایه‌گذاری، دارای مزایا و معایبی هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

1. دسترسی آسان به بازار کالاها

نگهداری فیزیکی کالاها می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند، مانند هزینه‌های حمل و نقل، ذخیره‌سازی و بیمه. صندوق‌های کالایی این مشکلات را از بین برده و به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند که بدون نیاز به خرید و نگهداری فیزیکی کالاها، در این بازارها سرمایه‌گذاری کنند.

2. حفاظت در برابر تورم

کالاها معمولاً با تورم همگام هستند، بنابراین سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها می‌تواند به عنوان حفاظی در برابر کاهش ارزش پول عمل کند.

3. تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری

صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا با سرمایه‌گذاری در چندین نوع کالا (مثل طلا، نقره، نفت، غلات و…) ریسک‌های مربوط به نوسانات قیمت را کاهش دهند.

به عنوان مثال در زمان افزایش ریسک‌های سیاسی و منطقه‌ای مانند جنگ، همزمان با ریزش بازار سهام، صندوق‌های کالایی طلا بازدهی مثبتی را ثبت می‌کنند.

4. مدیریت حرفه‌ای

این صندوق‌ها توسط مدیران حرفه‌ای و با تجربه مدیریت می‌شوند که می‌توانند تصمیمات بهتری در زمینه خرید و فروش کالاها اتخاذ کنند.

5. نقدشوندگی بالا

صندوق‌های کالایی به طور معمول به صورت صندوق‌های قابل معامله (ETF) در بورس عرضه می‌شوند و این امر باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران به راحتی بتوانند واحدهای صندوق رو همانند سهام خرید و فروش کنند.

6. شفافیت اطلاعات

صندوق‌های کالایی معمولاً گزارش‌های دوره‌ای منتشر می‌کنند که شامل اطلاعات دقیق درباره ترکیب دارایی‌ها، عملکرد صندوق و سایر جزئیات مالی است.

از سمت دیگر ارزش خالص دارایی‌های صندوق (NAV) به‌طور منظم محاسبه و اعلام می‌شود، که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد ارزش سرمایه‌گذاری خود را به‌روز مشاهده کنند.

7. کاهش هزینه‌ها

به دلیل مقیاس بزرگ‌تر صندوق‌ها و مدیریت حرفه‌ای، هزینه‌های عملیاتی معمولاً کمتر از سرمایه‌گذاری مستقیم در کالاها است.

8. قابلیت سرمایه‌گذاری خرد

صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی به سرمایه‌گذاران خرد نیز این امکان را می‌دهند که با سرمایه کم به بازار کالاها دسترسی پیدا کنند. در حال حاضر شما می‌‌توانید با حداقل مبلغ 100 هزار تومان در صندوق‌های کالایی سرمایه‌گذاری کنید.

این در حالی است که برای تهیه فیزیکی کالاها شما به یک حداقل سرمایه که معمولاً نیاز به سرمایه بیشتری وجود دارد.

معایب صندوق های کالایی

صندوق‌ سرمایه‌ گذاری کالایی با وجود مزایای قابل‌توجه، معایبی نیز دارند که سرمایه‌گذاران باید از آن‌ها آگاه باشند. در ادامه به برخی از این معایب اشاره شده است:

1. نوسانات بالا

قیمت کالاها ممکن است به طور قابل توجهی دچار نوسان شود و تحت تأثیر عواملی مانند تغییرات در عرضه و تقاضا، شرایط جوی، تنش‌های سیاسی و اقتصادی، تنش‌های ژئوپلیتیکی و تغییرات در سیاست‌های دولتی قرار گیرد.

این نوسانات می‌توانند باعث ایجاد عدم ثبات در ارزش صندوق‌های کالایی شوند و ریسک‌هایی را برای سرمایه‌گذاران به همراه داشته باشند.

3. پیچیدگی سرمایه‌گذاری

سرمایه‌گذاری در صندوق‌های کالایی و مدیریت ریسک در این صندوق‌ها، ممکن است نیاز به درک عمیقی از بازار کالاها و ابزارهای مالی مرتبط مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله‌ها داشته باشد.

6. ریسک تورم و نرخ بهره

به طور کلی صندوق های سرمایه‌گذاری کالایی مبتنی بر طلا می‌توانند به عنوان سپری در برابر تورم عمل کنند، زیرا در شرایط تورمی معمولا طلا به عنوان یک دارایی امن محسوب می شود و بازدهی آن بالاتر از تورم است؛ اما اگر بانک مرکزی برای کنترل تورم، نرخ بهره را به شکل قابل توجهی افزایش دهد و سیاست انقباض پولی را بیش از حد تشدید نماید و به تعبیر دقیق‌تر نرخ بهره واقعی مثبت شود (نرخ سود بانکی بالاتر از تورم انتظاری قرار بگیرد) آنگاه سپرده گذاری در بانک گزینه جذاب تری محسوب می شود. این موضوع باعث می‌شود تا تقاضا برای طلا کاهش یابد، در نتیجه بازدهی صندوق های طلا نیز کاهش خواهد یافت.

نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق‌ سرمایه‌گذاری کالایی

نحوه خرید صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی مشابه سایر صندوق‌های ETF است. شما می‌توانید پس از بررسی و انتخاب صندوق مورد نظر، به پنل کارگزاری مراجعه کرده و مانند سایر اوراق بهادار، اقدام به خرید نمایید.

زمان معامله صندوق‌های کالایی طلا از ساعت 12 تا 15 و صندوق‌های کالایی کشاورزی از 9 تا 15 روزهای شنبه تا چهارشنبه است.

در نمودار زیر زمان پیش‌گشایش و شروع رسمی معاملات برای هر دو نوع صندوق به تفکیک نشان داده شده است:

دامنه نوسان روزانه این صندوق‌ها نیز مشابه سایر صندوق‌های ETF، ده درصد است.

کارمزد صندوق صندوق سرمایه گذاری کالایی

کارمزد صندوق‌های سرمایه گذاری کالایی کشاورزی و طلا مقدار بسیار کمی بوده و برای خرید یا فروش 0.00125 درصد است.

به عنوان مثال با خرید یا فروش 100 میلیون از این صندوق‌ها میزان کارمزد به مقدار 125 هزار تومان خواهد بود.

جمع‌بندی

صندوق‌ سرمایه گذاری کالایی، به عنوان ابزاری نوین برای سرمایه‌گذاری در کالاهای مختلف، به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به نگهداری فیزیکی کالاها، در بازارهای پر نوسان کالاها مشارکت کنند.

این صندوق‌ها با تنوع بخشی به سبد سرمایه‌گذاری، محافظت در برابر تورم و فراهم کردن دسترسی آسان به بازارهای کالا، جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران دارند.

با این حال، مانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، صندوق‌های کالایی نیز با ریسک‌هایی همراه هستند که باید قبل از سرمایه‌گذاری به آن‌ها توجه شود.

در قالب این مقاله به معرفی صندوق‌ کالایی و نحوه کارکرد آن‌ها پرداخته و مزایا و معایب آن‌ها را نیز به طور مفصل برسی کرده‌ایم.

نظر شما درباره صندوق‌ سرمایه گذاری کالایی چیست؟ آیا فکر می‌کنید که این مدل سرمایه‌گذاری می‌تواند جایگزین مناسبی برای خرید فیزیکی کالاها مانند طلا یا زعفران باشد؟ آیا تجربه‌ای در سرمایه‌گذاری در صندوق‌های کالایی دارید یا سوالی در این زمینه دارید؟ نظرات و سوالات خود را در بخش کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول