آشنایی با ارکان صندوق های سرمایه گذاری

شاید پر بیراه نباشد اگر بگوییم صندوق سرمایه گذاری مثل یک تیم فوتبال است که از پست‌های مختلف تشکیل شده و نقش هر کدام در پیشبرد اهداف صندوق، مهم و کلیدی است. البته در صندوق سرمایه گذاری دیگر به اسم پست شناخته نمی‌شوند و به این نقش‌ها، ارکان صندوق های سرمایه گذاری گفته می‌شود.

ارکان صندوق های سرمایه گذاری می‌تواند یکی از دلایل انتخاب صندوق برای سرمایه‌گذاری باشد. مثلا دو سوال «چه کسی صندوق را مدیریت می‌کند؟» یا «چگونه بر عملکرد صندوق نظارت می‌شود؟» سوالاتی هستند که یک سرمایه‌گذار می‌خواهد قبل از گذاشتن سرمایه‌اش در صندوق بداند، چرا که بازدهی یک صندوق به عملکرد ارکان آن صندوق بستگی دارد.

ارکان اصلی صندوق های سرمایه گذاری در ایران

ارکان اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران عبارتند از:

• مجمع صندوق
• مدیر صندوق
• متولی صندوق
• ضامن نقدشوندگی
• بازارگردان
• حسابرس
• مدیر ثبت
• کارگزاران صندوق
• مدیر سرمایه‌گذاری صندوق

علاوه بر ارکان اصلی که در اکثر صندوق‌های سرمایه گذاری در ایران وجود دارد، ارکان خاصی مانند: ناظر فنی – مدیر اجرا و متعهد پذیره‌نویسی و … در برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری (صندوق پروژه، زمین و ساختمان و نیکوکاری) نیز فعالیت می‌کنند. در این مقاله تمامی این ارکان و چگونکی عملکرد آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

مجمع صندوق سرمایه گذاری

بالاترین رکن صندوق مجمع صندوق است که مهم‌ترین وظیفه آن انتخاب ارکان اصلی صندوق مثل مدیر، مدیر ثبت، متولی، ضامن، نصب و عزل حسابرس می‌باشد.

مجمع صندوق با حضور دارندگان حداقل نصف به علاوه یک گواهی سرمایه گذاری ممتاز (آن بخش از سرمایه اولیۀ تامین شده توسط موسسین) که دارای حق رای صندوق هستند، تشکیل می‌شود.

مجمع صندوق در هر زمان  و به دعوت یکی از اشخاص مدیر، متولی، دارندگان بیش از یک پنجم از واحدهای سرمایه گذاری ممتاز صندوق و سازمان بورس، قابل تشکیل است. تغییرات لازم در اساسنامه و امیدنامه صندوق هم باید قبل از درج به تصویب این مجمع برسد.

مدیر صندوق سرمایه گذاری

همانطور که مربی یک تیم فوتبال در موفقیت آن نقش موثری دارد و می‌تواند عامل موفقیت کل تیم باشد، مدیر صندوق هم رکن کلیدی صندوق است.

مدیر صندوق یک رکن اجرایی حقوقی و متخصص در بازار سرمایه است که باید طبق اساسنامه صندوق، گزارشات و اطلاعات قابل ارائه را تهیه و در اختیار متولی، حسابرس و سازمان بورس قرار دهد.

در کنار آن، اطلاع‌رسانی عمومی صورت‌های مالی، گزارشات عملکرد و همچنین کلیه تغییرات و مجامع برگزار شدۀ صندوق را از طریق تارنما و کدال (سامانه یا پایگاه اطلاعات جامع شرکت‌های پذیرفته شده یا فهرست شده در بورس) و همچنین پاسخگویی به سوالات متداول سرمایه گذاران از وظایف مدیر صندوق سرمایه گذاری است.

وظیفه دیگر مدیر صندوق، تهیه نرم افزارها و سخت افزارهای لازم و استفاده از آن‌ها برای اجرای اهداف صندوق است که جزئیات آن در ماده 40 اساسنامه صندوق‌ها آمده است. نام مدیر صندوق به دلیل اهمیت جایگاه و تاثیر او در انتخاب صندوق توسط سرمایه‌گذاران، در امیدنامه صندوق ذکر و در تارنمای آن منتشر می‌شود.

متولی صندوق

یکی دیگر از ارکان صندوق های سرمایه گذاری متولی صندوق است، اما منظور از متولی صندوق سرمایه گذاری چیست؟ متولی مثل وکیل است. امین سرمایه‌گذاران، که به او اعتماد دارند.

به طور مختصر متولی رکن نظارتی صندوق است که توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شود. چنانچه صندوق دچار مشکل شود، متولی به‌عنوان نماینده و وکیل سرمایه‌گذاران، برای اقامه هرگونه دعوی کیفری علیه صندوق انجام ‌وظیفه می‌کند.

پس از انتخاب متولی، هویت او توسط مدیر صندوق در امیدنامه ذکر و در تارنمای آن منتشر می‌شود.

از جمله وظایف متولی صندوق های سرمایه گذاری می‌توان نظارت بر عملکرد مدیر صندوق، تأیید حساب‌های بانکی افتتاح‌ شده برای صندوق توسط مدیر، بررسی و تائید دریافت‌ها و پرداخت‌های صندوق مطابق اساسنامه و پیشنهاد حسابرس به مجمع صندوق را نام برد.

ضامن نقدشوندگی

منظور از ضامن نقدشوندگی صندوق چیست؟نقدشوندگی صندوق از مهم‌ترین شاخصه‌های انتخاب صندوق است.

 ضامن نقدشوندگی صندوق سرمایه گذاری موظف است در شرایطی که صندوق براي انجام پرداخت‌ها طبق اساسنامه يا ابطال واحدهاي سرمايه‌گذاري متقاضيان، وجه نقد كافي نداشته باشد، نقدینگی لازم را فراهم کند.

علاوه بر این در برخی از صندوق های سرمایه گذاری سهامی و صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت، ضامن به عنوان ضمانت برای تامین اصل سرمایه، حداقل سود برای دوره مشخص یا پرداخت سود دوره‌ای به سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود. بنابراین وجود ضامن نقدشوندگی در صندوق‌ها یک مزیت برای کاهش ریسک نقدشوندگیِ گواهی‌های صندوق محسوب می‌شود.

البته وجود ضامن اختیاری است و ممکن است یک صندوق ضامن نداشته باشد.

بازارگردان

در صندوق‌های قابل معامله (ETF) رکن ضامن نقدشوندگی حذف شده و در عوض رکن جدیدی به عنوان بازارگردان مسئولیت نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری را به عهده دارد. یعنی در مواقعی که برای واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق، عرضه کننده‌ای وجود نداشته باشد یا خریداری نخواهد واحدهای صندوق را بخرد و اصطلاحا صف خرید یا فروش به وجود آید، بازارگردان موظف است بازار را به تعادل برساند و این صف‌ها را بشکند.

حسابرس

همانطور که گفته شد، حسابرس صندوق توسط متولی و از بین موسسات حسابرسی معتمد یا مورد تایید سازمان به صندوق پیشنهاد می‌شود و به تصویب مجمع صندوق می‌رسد. همچنین عزل او هم به تقاضای متولی و با ذکر دلایل و تصویب مجمع صورت می‌گیرد.

حسابرس صندوق مسئول بررسی اصول و رویه‌های مدیر و متولی در اجرای وظایفشان است. او درمورد کفایت یا ضعف این اصول و رویه‌ها اظهار نظر و راه حل‌های پیشنهادی‌اش برای رفع نقایص احتمالی را مطرح می‌کند. همچنین تهیه گزارش‌های حسابرسی برای صورت‌هاي مالي صندوق (شش‌ماهه و سالانه) با رعايت استانداردهاي حسابرسي و در نظر گرفتن استانداردهای ملي حسابداري، بر عهده حسابرس صندوق است.

مدیر ثبت صندوق

وظیفه اصلی مدیر ثبت اجرای درخواست‌های صدور و ابطال در چارچوب مقررات مربوطه و اساسنامه است. در همین راستا، مدیر ثبت باید شعبی که سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق مراجعه به آن‌ها فرآیند صدور یا ابطال را انجام دهند، اعلام کند. البته مدیر ثبت در صندوق های سرمایه گذاری کوچک حضور ندارد و فقط در صندوق های سرمایه گذاری بزرگ با حداقل سرمایه 50 میلیارد ریال حضور دارد. نام مدیر ثبت هم در امیدنامه ذکر و در تارنمای آن منتشر می‌شود.

کارگزاران صندوق

گارگزاران همه جا مسئولیت انجام معاملات را بر عهده دارند و مدیر صندوق برای انجام معاملات سهام پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از خدمات کارگزاران مورد تایید سازمان بورس و اوراق بهادار استفاده می‌کند. هر صندوق در هر زمان باید حداقل یک کارگزار داشته باشد.

مدیر سرمایه گذاری

شخصی حقیقی است که وظیفه دارد سرمایه‌های جمع شده را با توجه به شرایط بازار در داریی‌های مناسبی که به نفع سرمایه‌گذاران است و بیشترین بازده را دارد، سرمایه‌گذاری کند. این سرمایه‌گذاری می‌تواند روی سهام، اوراق با درآمد ثابت، سپرده‌های بانکی و … باشد. در واقع مدیریت ترکیب دارایی‌های صندوق با این رکن است.

سایر ارکان صندوق های سرمایه گذاری

به غیر از ارکان اصلی صندوق‌ها که در تمامی صندوق‌ها وجود دارند، ارکان دیگری در صندوق‌های مختلف از جمله پروژه‌ای، زمین و ساختمان و نیکوکاری فعالیت می‌کنند، این ارکان عبارتند از:

هیئت مدیره صندوق

هیئت مدیره از 5 نفر حقیقی تشکیل شده است. یک نفر مدیر صندوق، یکی متولی و 3 نفر دیگر توسط مجمع صندوق انتخاب می‌شوند. چنانچه گزینه‌های انتخابی شرکت‌های حقوقی باشند، باید یک نماینده حقیقی معرفی کنند تا در جلسات شرکت کند. نمایندگان متعهد پذیره نویس و بازارگردان نیز می‌توانند بدون داشتن حق رای، در جلسات هیئت مدیره شرکت کنند.

مدیر اجرا

این رکن فقط در صندوق‌های نیکوکاری وجود دارد و وظیفه‌اش انجام امور خیریه به وسیله وجوه دریافتی از صندوق که همان سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌هاست، می‌باشد. مدیر اجرا شخصیتی حقوقی است که از بین افراد دارای صلاحیت از سمت سازمان بورس انتخاب می‌شود و باید سابقه فعالیت نیکوکاری یا توانایی انجام آن را داشته باشد.

ناظر فنی

این رکن در صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه‌ای و زمین و ساختمان وجود دارد. ناظر شخصی حقوقی است که مطابق قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و آیین نامه‌ها و مقررات مربوط به این قانون، پروانه اشتغال نظارت پایه یک دارد و یا در حوزه نظارت بر پروژه‌های مشابه با پروژه صندوق، دارای سوابق کافی است. این رکن با تصویب مجمع صندوق و تایید سازمان بورس انتخاب می‌شود و قابل تغییر است.

متعهد پذیره نویس

متعهد پذیره نویس (Underwriter) شخص ثالتی است که در صورت فروش نرفتن اوراق بهادار در مدت تعیین شده، خرید کل اوراق را بر عهده می‌گیرد. این رکن در صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه و زمین و ساختمان وجود دارد و شخصی حقوقی است که توانایی مالی متناسب با پروژه را داراست. متعهد پذیره نویس صندوق با تایید سازمان بورس و به تصویب مجمع صندوق انتخاب می‌شود و به همین ترتیب نیز قابل تغییر است.

مدیر ساخت

این رکن فقط در صندوق‌های سرمایه‌گذاری زمین و ساختمان ایجاد شده و اجرا و ساخت پروژه‌ها به عهده اوست. مدیر ساخت شخصی حقوقی است که باید حداقل 5 سال سابقه کار مفید و موثر در زمینه ساخت پروژه‌های ساختمانی بزرگ داشته باشد. مدیر ساخت با تصویب مجمع صندوق و تایید سازمان تعیین می‌شود و قابل تغییر است.

نتیجه‌گیری

در این مقاله ارکان صندوق های سرمایه گذاری در ایران را بررسی کردیم و گفتیم این ارکان افراد حقیقی و حقوقی هستند که در پیشبرد اهداف صندوق نقش دارند. با مراجعه به سایت هر صندوق یا با استفاده از صفحه صندوق‌های سرمایه گذاری سایت سیگنال می‌توانید ارکان هر صندوق را شناسایی کنید و نظرات خود را با ما در میان بگذارید.