مقایسه ساختار صندوق های سرمایه گذاری با سهام عدالت

در این مطلب قصد داریم تا به بهانه آزادسازی سهام عدالت، به موضوع سرمایه گذاری غیرمستقیم در بازار بورس ایران و مقایسه ساختار صندوق های سرمایه گذاری با سهام عدالت بپردازیم.

روش مستقیم و غیرمستقیم مدیریت سهام عدالت

در سهام عدالت دو روش برای مدیریت سهام در اختیار سهامداران قرار گرفته است. روش مستقیم و روش غیر مستقیم. به همین بهانه به بررسی سرمایه گذاری غیر مستقیم در بازارهای مالی پرداخته ایم.

سرمایه گذاری به طور کلی به دو شیوه مستقیم و غیر مستقیم انجام می گیرد. منظور از روش مستقیم این است که فرد سرمایه گذار خودش به تنهایی به تحلیل و معامله می پردازد و مدیریت حسابش را تحت کنترل می گیرد. اما در روش غیر مستقیم، سرمایه گذار از طریق نماینده یا نائب خود در بازارهای مالی وارد می شود و فقط بر روند کار نظارت می کند.

شیوه غیر مستقیم مسیر قدیمی و پرطرفداری است و بیشترین حجم سرمایه گذاری های جهان نیز به این شیوه انجام می شود. به عبارت دیگر اکثر سرمایه گذاران ترجیح می دهند به جای آنکه خودشان تصمیم به خرید و فروش و تحلیل معاملات بگیرند و درگیر مباحث تخصصی شوند، با استفاده از یک تیم معتبر و متخصص، سرمایه گذای خود را کلید بزنند.

سرمایه گذاری غیرمستقیم در ایران

در کشور ما سرمایه گذاری غیرمستقیم به دو طریق انجام می شود. 1.صندوق های سرمایه گذاری 2.سبدگردانی

 صندوق های سرمایه گذاری‌ نهاد قانونی برای مدیریت دارایی های عمومی در بازار سرمایه هستند. سرمایه گذاران می توانند با خرید واحدهای سرمایه گذاری از این صندوق ها سرمایه گذاری غیرمستقیم خود را آغاز کنند. صندوق های سرمایه گذاری با توجه به نیاز بازار سرمایه و سطح ریسک پذیری افراد انواع مختلفی دارند. دیگر روش غیرمستقیم سبدگردانی است. در سبدگردانی شرکت هایی که مجوز ارائه خدمات سبدگردانی دارند به صورت اختصاصی برای سرمایه گذار اقدام به خرید و فروش می کنند. در واقع می‌توان گفت صندوق های سرمایه گذاری روش سرمایه گذاری غیرمستقیم به شکل عمومی است و سبدگردانی روش سرمایه گذاری غیرمستقیم به شکل اختصاصی می باشد.

از تعریف انواع سرمایه گذاری در بازارهای مالی که بگذریم می رویم سراغ سهام عدالت. سهام عدالت ساختاری نوین از مدیریت دارایی ها در بازار سرمایه ست و از طرف دولت دو شیوه برای مدیریت آن در نظر گرفته شده است. روش مستقیم و روش غیرمستقیم.

در روش غیر مستقیم سهام عدالت همانند گذشته سهامدار لازم نیست کار خاصی انجام دهد. مدیریت سهام در روش غیر مستقیم به عهده شرکت های سرمایه گذاری استانی خواهد بود. شرکت سرمایه گذاری استانی، امور مربوط به دریافت سود شرکت ها و تقسیم سودها را انجام میدهد. در شرکت های سرمایه گذاری خیلی کم اتفاق می افتد که مشکلی از بابت مدیریت نادرست و از دست رفتن سرمایه به وجود بیاید. این در حالی ست که سرمایه گذاران خرد بسیاری بوده اند که به دلیل عدم رعایت اصول سرمایه گذاری دچار ضرر و زیان های مالی شده اند. تفاوتی که در روش غیرمستقیم مدیریت سهام عدالت وجود خواهد داشت این است که ساختار شرکت های سرمایه گذاری، دیگر دولتی نبوده و کاملا مردم نهاد خواهد بود. تا پیش از این دولت مالکیت سهام عدالت را در اختیار داشت اما در روش غیر مستقیمی که جدیدا ساختار آن ابلاغ شده و اجرا خواهد شد خود مردم می توانند در تعاونی های سهام عدالت هیات مدیره‌ها را با یک سیستم انتخاباتی دو مرحله ای انتخاب کنند. نمایندگان مردم طبق اساسنامه به وکالت از آنها در شرکت های سرمایه گذاری اعمال رأی می کنند، بنابر این شرکت های سرمایه گذاری از مال مردم محافظت می کنند و دولت دخالتی در شرکت های سرمایه گذاری ندارد. کسانی که مایل نیستند خودشان مدیریت سهامشان را به عهده بگیرند می توانند با عدم مراجعه به سامانه سهام عدالت به طور پیشفرض از مزایای روش غیرمستقیم در شرکت های سرمایه گذاری بهره ببرند.

سرمایه گذارانی که روش غیر مستقیم را انتخاب می کنند می توانند علاوه بر سود معمولی که شرکت های سرمایه گذاری سالانه تقسیم می کنند از سود عملکردی این شرکت ها نیز استفاده کنند. هنوز مقدار این سودها مشخص نیست. چراکه ارزش سهام از زمان تخصیص سهام عدالت تا کنون رشد بسیاری( حدودا 16 برابر) داشته است و تقسیم سود بر مبنای این ارزش انجام نشده است.

بسیاری از کارشناسان عرصه سرمایه گذاری به کسانی که تخصصی در مدیریت دارایی ها در بازار بورس و سهام ندارند، توصیه می کنند با استفاده از روش غیرمستقیم از مزایای این روش بهره ببرند. در ضمن زمانی که شرکت های سرمایه گذاری استانی در بورس عرضه و قابل معامله شوند می توان به هر مقداری که نیاز بود از نقدینگی موجود در سبد سهام عدالت استفاده کرد و آنرا نقد کرد.

مقایسه روش غیرمستقیم سهام عدالت با صندوق های سرمایه گذاری

در جدول زیر تفاوت روش غیرمستقیم مدیریت سهام عدالت با صندوق های سرمایه گذاری را مشاهده می‌کنید:

در صندوق های سرمایه گذاری مشابه مدیریت غیرمستقیم در سهام عدالت، سرمایه های تحت مالکیت به صورت عمومی و با هدف سود حداکثری مدیریت می شود. صندوق های سرمایه گذاری ارکان مشخصی دارند و تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کنند. در روش غیرمستقیم مدیریت سهام عدالت، شرکت های سرمایه گذاری استانی قرار هست که در بورس وارد شوند و مدیریت این صندوق ها با انتخاب مردم انجام شود.

در همین رابطه مدیرعامل اتحادیه کشوری تعاونی‌های سهام عدالت طی اظهاراتی گفته است که در آینده ۳۰ شرکت سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت در بورس فعال می‌شوند و بعد از اینکه آزادسازی سهام عدالت انجام شد، این شرکت‌ها به نیابت از مردم به سرمایه‌گذاری در بورس اقدام می‌کنند. مانند شرکت‌های سرمایه‌گذاری غدیر یا توسعه ملی که الان در بورس هستند و سهام خرید و فروش می‌کنند. حتی سهام خود این شرکت‌های سرمایه‌گذاری هم قابل خرید و فروش خواهد بود.

در شرکت‌های سرمایه‌گذاری سهام عدالت افراد حرفه‌ای حضور دارند و به دلیل صرفه جویی ناشی از مقیاس، هزینه‌ها کاهش می‌یابد. در روش مدیریت مستقیم سهام عدالت اگر فرد بخواهد سهام بفروشد باید حق کارگزاری را هم بپردازد و هزینه‌اش بالا می‌رود.

مدیریت دارایی ها در صندوق های سرمایه گذاری و سهام عدالت از نظر سبد سهام آنها با هم متفاوت است. در صندوق های سرمایه گذاری محدودیت هایی برای سرمایه گذاری در هر شرکت بورسی در نظر گرفته است. برای مثال صندوق ها مجاز نیستند از درصدی معین بیشتر در یک شرکت بورسی سرمایه گذاری کنند یا از درصد مشخص شده ای بیشتر در یک صنعت سرمایه گذاری داشته باشند. این محدودیت ها به دلیل کنترل ریسک و جلوگیری از سفته بازی در سهام وضع شده است و سازمان بورس بر عملکرد صندوق ها نظارت می کند. همچنین صندوق ها موظفند صورت های مالی خود را به صورت منظم در سایت خود قرار بدهند.

تفاوت دیگری که بین صندوق ها و سهام عدالت وجود دارد مربوط به نوع آن هاست. سهام عدالتی که در اختیار شرکت های سرمایه گذاری استانی قرار می گیرند با سهم چند شرکت مشخص سر و کار دارند و از نوع سهامی هستند. در صورتی که صندوق های سرمایه گذاری با توجه به میزان ریسک پذیری افراد به انواع مختلفی تقسیم شده اند که یکی از انواع آن صندوق های سهامی می باشد. برای اطلاع بیشتر از انواع مختلف صندوق های سرمایه گذاری مطلب زیر را ببینید.

شباهتی که از نظر ساختاری بین صندوق های سرمایه گذاری و سهام عدالت وجود دارد، مدیریت تخصصی دارایی ها در آنها ست. کسانی که علم سرمایه گذاری و تجربه مدیریت سرمایه در بازارهای مالی را دارند در این شرکت ها مشغول به کار می شوند. در واقع وارد شدن به این شرکت ها مشابه این است که به جای استفاده از اتومبیل شخصی برای رسیدن به مقصد، سوار اتوبوس بشوید. در این حالت نیاز نیست مسئولیت خاصی را قبول کنید چراکه راننده اتوبوس و سازمان اتوبوسرانی بیشتر مسئولیت ها را به عهده می گیرد.

روش مستقیم مدیریت سهام عدالت

پیش از هر چیز باید گفت که انتخاب روش مستقیم مستلزم آگاهی و دانش سرمایه سرمایه گذاری ست. بنابراین کسانی که تخصصی در این زمینه ندارند باید خطرات و ریسک هایی که متوجه مدیریت مستقیم سهام در بازار سرمایه می باشد را بپذیرند.

کسانی که مایلند سهام عدالت شان را آزاد کنند ولی کد بورسی ندارند نیازی به فعال سازی و اخذ کدبورسی ندارند. طبق اظهارات مسئولین شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه، برای دارندگان سهام عدالت کد بورسی صادر شده است.

فعالانی که هم اکنون کد بورسی دارند و در بازار بورس فعالیت می کنند باید در نظر داشته باشند که سهام عدالت ساختار متفاوتی از سبد دارایی هایشان دارد و نحوه فروش آن هم متفاوت است. طبق آخرین تصمیم ستاد آزاد سازی سهام عدالت، سهامداران می توانند 30 درصد از سهام خود را از طریق بانک های معرفی شده به فروش برسانند. آزاد سازی سایر سهام عدالت نیز به همین صورت و در چند مرحله انجام می گیرد. روش چند مرحله ای در آزاد کردن سهام عدالت به دلیل این است که فشار فروش زیادی بر سهام موجود در سبد سهام عدالت وارد نشود و بازار سرمایه دچار شوک نشود.

 برای فروش سهام عدالت نیازی به فعال سازی کد بورسی نیست اما اگر کسی بخواهد به دارایی سهام خود مبلغی را اضافه کند باید مراحل ثبت نام در سجام و فعال سازی کد بورسی را انجام دهد.