نسبت p/e در بورس چیست و چه کاربردی دارد؟

آیا تا بحال اسم صورت های مالی به گوشتان خورده است؟ آیا می دانید چگونه باید یک سهم را ارزش‌گذاری کرد؟ آیا با نسبت P/E آشنایی دارید؟ آیا می دانید چگونه باید بازگشت سرمایه خود را محاسبه کنید؟ اگر پاسخ شما به این سوالات منفی است، پیشنهاد می کنم حتما این مقاله را بخوانید.

انواع روش‌های ارزش گذاری سهام در بازار بورس

در تحلیل‌های بنیادین، معمولا سهم‌ها ارزش گذاری می‌شوند و طبق این ارزش گذاری‌ها اگر قیمت جاری سهم در بازار کمتر از ارزش مد نظر ما باشد، علاقه‌مندی برای خرید آن سهام بیشتر خواهد شد. فرض کنید طبق محاسبه و پیش بینی ما سهمی 1000 تومان ارزش دارد، اما در حال حاضر این سهم در بازار بورس با قیمت 500 تومان در حال خرید و فروش است. پس طبیعتا حالا زمان مناسبی برای خرید این سهم خواهد بود. همین اتفاق ممکن است در حالت عکس رخ داده باشد. مثلا سهمی بیش از 500 تومان ارزش نداشته باشد، اما قیمت آن تا عدد 1000 تومان هم بالا رفته باشد. در این حالت که سهمی بیش از ارزش واقعی و متناسب خود قیمت خورده است.

حالا برای این که بدانیم یک سهم تا چه انداره ارزشمند و سودآور است باید به سراغ روش‌های محاسبه ارزش سهام برویم. ارزش سنجی سهام بر اساس پنج روش مختلف محاسبه می‌شود؛  ارزش دفتری، ارزش بازار، ارزش جایگزینی، جریان نقد آزاد FCF و اساسی‌ترین روش ممکن یعنی P/E. در این بخش به توضیح چگونگی محاسبه P/E خواهیم پرداخت و شما را با کاربردهای ارزنده و با اهمیت آن در شرایط مختلف آشنا خواهیم کرد.

آشنایی با نسبت P/E

به نظر می رسد که قبل از هر چیزی بهتر است با صورت های مالی آشنا شویم. تمام شرکت های فعال در بازار سرمایه، موظفند در دوره های مشخصی (معمولا ۳ ماهه) گزارش هایی از عملکرد خود به سازمان بورس ارايه دهند. این گزارش ها را «صورت های مالی» می نامند و شامل ۴ صورت مالی به نام های ترازنامه، صورت مالی سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجه نقد است.

در صورت سود و زیان، اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه های شرکت ثبت می شود که این هزینه ها می تواند شامل هزینه های عملیاتی، هزینه بهره، هزینه استهلاک، هزینه مالیات و غیره باشد. اگه کل این هزینه ها را از درآمد شرکت کم کنیم، سود خالص شرکت بدست می آید. با تقسیم این سود بر تعداد کل سهام عادی شرکت،  سود به ازای هر سهم یا EPS بدست می آید. اطلاعات بیشتر در مورد انواع EPS و سود نقدی سهم را در اینجا بخوانید. حال که با EPS و صورت های مالی آشنا شدید، بهتر است به نسبت P/E بپردازیم. نسبت P/E که نسبت قیمت به سود هر سهم نیز نامیده می شود، از قدیمی ترین و پرکاربرد ترین نسبت های مالی در بحث ارزشگذاری سهم است. در این نسبت از قیمت فعلی سهم و درآمد هر سهم به صورت زیر استفاده می شود.

اگرچه در محاسبه نسبت P/E معمولا از سود تحقق یافته استفاده می شود، اما گاهی ممکن است تحلیلگران از سود پیش بینی شده هم استفاده کنند. در این صورت باید توجه داشت چون مقدار سود تخمین زده شده است و عدد دقیقی نیست، مقدار P/E نیز دقیق نخواهد بود.

P/E چیست و چطور محاسبه می‌شود؟

P حرف ابتدایی واژه Price به معنای قیمت و منظور از E، EPS یا همان سود است. در این باب اصطلاح معاملاتی رایجی به وجود آمده که P/E را به غلط و اشتباه با عنوان «نسبت قیمت به درآمد» عنوان می‌کنند، اما در واقع P/E «نسبت قیمت به سود» و یکی از مهم‌ترین نسبت‌های مهم مالی است. برای مشاهده و محاسبه P/E کافی است به سایت سازمان بورس تهران مراجعه کرده و نماد سهام مورد نظر خودتان را جستجو کنید. با باز شدن صفحه جدید، ریز جزئیات اطلاعات سهام آن شرکت به صورت مرتب و طبقه بندی شده روی صفحه مانتیور پدیدار خواهند شد. P/E که در میانه صفحه نمایش داده می‌شود حاصل تقسیم «قیمت پایانی» بر EPS فعلی است. «قیمت پایانی» سهم با عنوان «قیمت روز» یا «قیمت فعلی» هم شناخته می‌شود. اغلب نوسانات موجود در P/E به وضعیت اقتصادی نظیرِ تورم بستگی دارد.

مثال:

فرض کنید برای خرید سهمی 1000 تومان می‌پردازید و طبق EPS وضع شده، سالانه 20% معادل 200 تومان سود به سهم شما تعلق خواهد گرفت. حالا با تقسیم هزینه پرداخت شده اولیه که همان 1000 تومان است، به سودی که هر سال شرکت مربوط به سهم سرمایه‌گذار اضافه خواهد کرد، تعداد سال برگشت پول اصلی را به دست خواهیم آورد؛ که در این مثال P/E برابر با عدد 5 خواهد شد. یعنی 5 سال طول می‌کشد تا 1000 تومانی که از طریق شرکت مربوطه وارد بورس کرده‌اید، دو برابر شود. البته این نکته را هم یادآور شویم که امکان تغییر P/E با کم و زیاد شدن سوددهی شرکت یا همان EPS کم و زیاد خواهد شد. معمولا شرکت‌ها هر سه ماه یک بار اطلاعات جدید و مربوط به EPS را در اختیار عموم قرار می‌دهند و P/E را به روز می‌کنند. در عکس زیر نمونه‌ای از P/E یک سهم را مشاهده می‌کنید.

تعریف دیگری از نسبت P/E

از لحاظ نظری P/E این‌طور تعریف می‌شود که سرمایه‌گذاران حاضر هستند چه مبلغی را بابت هر ریال از سود یک شرکت پرداخت کنند. به عنوان نمونه اگر P/E یک سهم برابر با عدد 10 باشد، این معنا را خواهد داشت که سرمایه‌گذار حاضر است در قبال دریافت هر ریال سود از آن سهام، 10 ریال پرداخت کند. توجه داشته باشید که P/E  نسبت به قیمت بازار شاخص بهتری برای ارزش گذاری است اما بدون در نظر گرفتن دیگر نرخ‌های رشد صنعت، صحبت از P/E معنای چندانی پیدا نخواهد کرد.

منظور از نسبت P/E منفی و P/E گروه چیست؟

در نمودارهای سایت سازمان بازار بورس تهران، P/E های منفی زیادی به چشم می‌خورند؛ اما معنا و مفهوم P/E منفی چیست؟ منفی شدن نماد P/E نمایانگر زیان‌ده بودن سهام آن شرکت است. علاوه بر P/E  اختصاصی نماد هر شرکت، یک P/E  گروه هم وجود دارد. با ورود به سایت www.tsetmc.com  و باز کردن قسمت «دیدبان بازار» گروه بندی نمادها را مشاهده خواهید کرد. هر نماد در زیرمجموعه گروه خاص خود قرار گرفته است. مثلا «های وب»، «اپرداز» و «اوان» سه نماد هم گروه با یکدیگر و زیر گروه «اطلاعات و ارتباطات» هستند. در عکس زیر نمونه‌ای از P/E منفی را مشاهده می‌کنید.

P/E  گروه، میانگین گرفته شده از P/E های زیر مجموعه نمادهای گروه است. P/E هر نماد را می‌توانید با P/Eهای دیگری که با یکدیگر در یک گروه قرار دارند مقایسه کنید، اما هرگز P/E یک نماد از یک گروه را با P/E نمادی از گروه دیگر مقایسه نکنید. در عکس بالا در کنار P/E منفی می‌توانید P/E گروه را مشاهده کنید.

مثال:

P/E سهام نماد بیمه آسیا حدودا عدد 50 است؛ حالا اگر نماد دیگری در همین گروه P/E بسیار بالاتری داشته باشد، برای این اتفاق چند تعبیر وجود خواهد داشت. اول این‌که قیمت آن نماد حباب دارد و امکان دوم این است که، به دلیل طرح‌هایی که دارد، انتظار بازار از او خیلی بالا رفته است. در این شرایط دو حالت پیش خواهد آمد؛ یا به زودی قیمت پایین کشیده خواهد شد یا سودآوری شرکت که همان EPS است بالا خواهد رفت. یک سرمایه‌گذار باید بتواند با پیگیری اخبار و تحلیل‌های شرکت پیش بینی کند که آیا این شرکت قدرت افزایش EPS را خواهد داشت یا به زودی با افت قیمت رو به رو خواهد شد.

P/E چه مقدار باشد تا اقدام به خرید و فروش سهام کنیم؟

نسبت P/E هر سهم در واقع انتظار سرمایه‌گذار از چشم انداز آینده آن شرکت، برای رشد و توسعه است. علاوه بر این P/E می‌تواند نشان دهنده سطح ریسک شرکت نیز باشد. معمولا نسبت P/E نشان دهنده نظر سرمایه‌گذاران درباره آن شرکت است و عموما این عدد برای شرکت‌هایی که رو به رشد هستند، مقدار بالاتری خواهد داشت. در واقع هر چه نسبت P/E بالاتر باشد، میزان خوش بینی بازار به آن شرکت بالاتر خواهد بود. در این حالت باور پایه بر این است که شرکت توانایی رشد سود یا افزایش قیمت سهام را دارد. با همین استدلال شرکت‌هایی که بازار دید مثبتی نسبت به آن‌ها ندارد، معمولا از نسبت P/E پایین‌تری برخوردار هستند؛ چرا که بازار نسبت به رشد و سودآوری یا افزایش قیمت سهام آن‌ها خوش بین نیست.

چگونگی ارزش گذاری سهام با نسبت P/E

همان‌طور که در ابتدای مطلب گفتیم مهم‌ترین کاربرد P/E ، ارزش گذاری سهام است. فرض کنید طبق تحلیل و ارزیابی‌هایی که انجام داده‌اید، متوجه شده‌اید EPS یک سهام از عدد A به B در حال تغییر است. حالا فرض کنید که این پیش بینی درست باشد؛ در مرحله بعد باید حساب کنید که قیمت این سهام، در صورتی که به اندازه B سود کند، چقدر خواهد شد؟ این جا، درست همان نقطه‌ای است که P/E وارد عمل خواهد شد. P/E را در EPS ضرب کنید. عدد جدیدی که از حاصل ضرب EPS و P/E حاصل خواهد آمد، قیمت جدید سهام را به شما نشان می‌دهد. اگر این قیمت جدید بالاتر از قیمت فعلی سهام در بازار باشد، یعنی سهام مورد نظر توانایی و پتانسیل رشد را خواهد داشت و خوب است که برای خرید آن اقدام کنید. مراقب باشید که در طی محاسبات اشتباهی رخ ندهد که رسیدن به عدد اشتباهی، شما را به اقدام و تصمیم اشتباه و زیان باری هدایت خواهد کرد.

سخن آخر

همانطور که می دانید تجزیه و تحلیل سهام کار ساده ای نیست و برای خرید یا فروش سهام باید علاوه بر بررسی شرایط بازار و مطالعه تحلیل های بنیادی، ارزش سهم را با روش های متفاوتی بررسی و سپس اقدام به معامله کرد. نسبت P/E یکی از روش های بررسی ارزش سهم است اما تمام آن نیست. اگر سرمایه گذاری تنها با اتکا بر این نسبت معامله کند، عملی غیر حرفه ای را مرتکب شده است و ممکن است روند سهام مطابق با انتظارات وی پیش نرود. در واقع نسبت P/E  اگر چه مهم است اما حرف آخر را نمی زند و باید در کنار روش های دیگر تحلیل سهم از آن استفاده شود.