همه چیز در مورد وام صندوق قرض الحسنه

اگر چه معادل دقیقی از وام قرض الحسنه در دیگر زبان‌ها وجود ندارد اما می‌توان آن را در نزدیک‌ترین معنای ممکن وام بدون بهره تعبیر کرد. وام قرض الحسنه قراردادی است که به موجب آن، بانک‌ها مبلغ معینی را به متقاضیان وام ارائه می‌دهند. کارمزد این وام از صفر تا چهار درصد در بانک‌های متفاوت، متغییر است. وام قرض الحسنه طبق شرایط و اهداف مشخصی به افراد قرض داده می‌شود. صندوق‌ قرض الحسنه به عنوان واسطه‌ای در میان وام دهنده و وام گیرنده قرار می‌گیرد و به رفع مشکلات نیازمندان می‌پردازد. از آن جایی که وام قرض الحسنه برای قشر آسیب پذیر و نیازمند جامعه در نظر گرفته شده، سود و بهره‌ چندانی از شخص وام گیرنده گرفته نمی‌شود.

تاریخچه وام قرض الحسنه

واژه دو بخشی قرض الحسنه از قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان نشات گرفته است. قرض دادن که یکی از پسندیده‌ترین کارها در نزد خداوند است، بارها در قرآن همراه با کلمه «حسنا» تکرار شده است. صندوق‌های قرض الحسنه با هدف مبارزه با فقر به وجود آمده‌اند. اگرچه این نوع از بانک‌ها بیشتر در کشورهای جهان سومی گسترش پیدا کرده‌اند اما در بانکداری جهانی و اتحادیه‌های اعتباری کشورهای جهان اول هم فعال هستند.

صندوق‌های قرض الحسنه بودجه خود را چطور تامین می‌کنند؟

در بانک‌هایی که گزینه وام قرض الحسنه در نظر گرفته شده، افرادی به عنوان یاری دهنده، مبالغی را در بانک سرمایه گذاری می‌کنند. این کمک‌ها و هدایای نقدی از سمت اشخاص حقیقی یا حقوقی، به صورت داوطلبانه اهدا می‌شوند. از طرف دیگر، تمام کسانی که خواستار این وام هستند، باید در بانک مربوطه حساب سپرده قرض الحسنه افتتاح کرده باشند. بانک‌ها با استفاده از این منابع قادر خواهند بود بدون دریافت سود، به اشخاص نیازمند وام مشخص شده را پرداخت کنند. در این بین ممکن است برخی از سپرده گذاران، افرادی را جهت دریافت وام قرض الحسنه به بانک معرفی کنند. در این موقعیت، اولویت پرداخت وام با کسانی خواهد بود که معرفشان پول بیشتری را در بانک سپرده گذاری کرده باشد.

وام قرض الحسنه برای چه مواردی در نظر گرفته شده است؟

تامین ابزار کار:

کسانی که به صورت مستقیم با امور مربوط به کشاورزی و همچنین دامپروری سروکار دارند، می‌توانند از تسهیلات این وام برخوردار شوند. مبلغ این وام ها که بیشتر برای توسعه اشتغال در مناطق کمتر برخوردار و روستایی ارائه می شود عموما حدود50 تا 200 میلیون تومان در نظر گرفته می شود و بسته به نوع وام و بانک یا موسسه وام دهنده روش بازپرداخت و تعداد اقساط آن تعیین می‌شود.

جهت رونق تولید:

به غیر از شرکت‌های معدنی و بازرگانی، تمامی شرکت‌های تولیدی و خدماتی که فعالیت‌های اشتغال‌زا داشته باشند، می‌توانند برای دریافت این وام درخواست بدهند. البته خدمت و تولید ارائه شده از سمت این شرکت‌ها باید از آن نوعی باشد که مایحتاج ضروری جامعه را تامین می‌کنند.

رفع نیازهای ضروری:

رفع یکسری از نیازهای معمول و اولیه جامعه، از جمله هزینه‌های ازدواج، هزینه درمان، تعمیرات خانه، کمک هزینه تحصیلی ، وام بازنشستگان و خرید خانه به ویژه برای روستاییان در دامنه وام قرض الحسنه قرار می‌گیرد.

وام قرض الحسنه ازدواج

مبلغ وامی که برای جوانان تازه ازدواج کرده در نظر گرفته شده، 70 میلیون تومان است و در مجموع به زن و شوهر 140 میلیون تومان وام داده می‌شود. سقف این وام به مبلغ 100 میلیون تومان هم خواهد رسید اگر، آقای داماد قبل از 25 سالگی و عروس خانم قبل از 23 سالگی ازدواج کرده باشند. البته وام 100 میلیون تومانی ازدواج هنوز به طور قطعی تایید نشده است. با تصویب این وام، اگر زن و شوهر هر دو دارای شرایط سنی ذکر شده باشند، صاحب وام 200 میلیون تومانی خواهند شد و اگر یکی از آن‌ها واجد شرایط باشد، 170 میلیون تومان به آنان پرداخت می‌شود.

وام کمک هزینه تحصیلی

علاوه بر بانک‌ها، برخی از دانشگاه‌های دولتی و دانشگاه آزاد هم برای دانشجویان خود، چند وام مختلف را در نظر گرفته‌اند که یک نمونه از آن‌ها وام تحصیلی است. معمولا دانشجوبان وام های کمک هزینه تحصیلی و کمک هزینه مسکن را از طریق صندوق رفاه دانشجویان دریافت می‌کنند. اما گاهی دانشگاه ها با امضای تفاهم نامه هایی با موسسات و بانک های معتبر امکان دریافت وام برای دانشجویان خود را فراهم می کنند.

به عنوان نمونه‌ای دیگر، دانشگاه آزاد 3 وام با دوره‌های زمانی مختلف، به عنوان کمک هزینه تحصیلی در نظر گرفته است. کسانی که وام کوتاه مدت را دریافت می‌کنند، یک ترم برای بازگرداندن آن زمان دارند. مدت بازپرداخت وام میان مدت 12 ماهه است و برای بازگرداندن وام بلند مدت، نهایتا 60 ماه فرصت تایین شده است.

وام قرض الحسنه درمان

متقاضیان دریافت وام قرض الحسنه درمان، با ارائه مدارک تایید شده خود به بانک یا موسسه مورد نظر برای دریافت این وام اقدام می کنند و پس از بررسی و تایید مدارک به وسیله مراکز یا مقامات کادر درمانی، هزینه‌های مورد نیاز برای درمان پرداخت خواهد شد. توجه داشته باشید که بر اساس ضوابط اکثر ارائه دهندگان این نوع تسهیلات، نباید از تاریخ مدارکی که در دست دارید، بیش از دو ماه گذشته باشد؛ در غیر این صورت وامی به شما تعلق نخواهد گرفت.

شرایط مورد نیاز برای دریافت وام قرض الحسنه

• اولین شرط برای دریافت وام از هر موسسه‌ای، داشتن حساب در آن بانک یا موسسه است. البته داشتن حساب در موسسه مورد نظر تنها شرط لازم برای دریافت وام نیست. شما نمی‌توانید توقع این را داشته باشید که بلافاصله پس از افتتاح حساب، وام مورد نیازتان محیا گردد. بنابراین، شما ملزم هستید تا رسیدن نوبت خود منتظر بمانید. این نکته را در خاطر بسپارید که هر چه قدر میانگین حساب شما بیشتر باشد، شانس شما برای دریافت وام افزایش خواهد یافت. با توجه به دو موضوع طرح شده، اول از همه صبر داشته باشید و دوم اینکه سعی کنید بیشتر از مقدار تایین شده بانک و موسسه پول در حساب خود داشته باشید.
• برخی از موسسات مانند بانک قرض الحسنه رسالت خوش حسابی شخص وام گیرنده را هم در نظر می‌گیرند.در این بانک فردی که درخواست وام قرض الحسنه دارد، نباید در سیستم بانکی بابت وام قرض الحسنه بدهی داشته باشد.
• برای دریافت وام قرض الحسنه به ضامن نیاز خواهید داشت. افرادی که قرار است ضمانت شما را بر عهده بگیرند، یا باید کارمند دولت بوده یا دسته چک معتبر داشته باشند. شرایط ضامن به تناسب قوانین هر بانک و متناسب با شرایط مشخص می شود.
• در برخی موسسات و بانک‌های قرض الحسنه روال کار بدین صورت است که وام دهنده‌گان بدون در نظر گرفتن تفاوت شرایط افراد، قوانین ثابتی را اجرا می‌کنند. به عنوان نمونه بعضی از بانک‌ها قانون ضامن را ثابت نگه داشته‌اند. با این حساب هر وام گیرنده‌ای بدون در نظر گرفتن اعتبار سنجی و سوابقی که دارد، ملزم به یافتن ضامن و چک و سفته با شرایط ذکر شده است؛ اما در بانکی دیگر  تفاوت‌ها لحاظ می‌شوند. بانک رسالت از نمونه‌هایی است که در این زمینه می‌شود به آن اشاره کرد. این بانک شرایط دریافت وام را متناسب با اعتبارسنجی، سابقه و نیاز مشتری تایین می‌کند. مثلا اگر رتبه اعتباری شخصی بالا باشد، تغییراتی در تعداد ضامن یا چک و سفته درخواستی ایجاد می شود.
• آخرین و واضح‌ترین شرط دریافت وام، توان مالی وام گیرنده برای بازپرداخت وام است. 

مدارک مورد نیاز برای دریافت وام قرض الحسنه:

علاوه بر مدارک هویتی و سایر مدارک عمومی، برخی مدارک برای وام های خاص مورد نیاز است. از جمله:

• برای دریافت وام قرض الحسنه‌ ازدواج، باید اصل شناسنامه، کپی شناسنامه و کارت ملی شخص متقاضی و همسر وی ارائه داده شود. علاوه بر این ارائه اصل و کپی عقدنامه هم الزامی هستند.
• ارائه مدارکی که نشان بدهند متقاضی وام و ضامنین او شاغل هستند و درآمد لازم را دارند.
• اگر جهت خرید یا تعمیر خانه قصد دریافت وام قرض الحسنه را دارید، سند مالکیت یا اجاره نامه معتبر خود را به همراه داشته باشید.
• متقاضیانی که وام قرض الحسنه را برای موارد درمانی می‌خواهند، باید مدارک مربوط به هزینه‌های قید شده را ارائه بدهند.
• دانشجویان و تمامی افرادی که خواهان وام قرض الحسنه برای تامین مخارج تحصیلی می‌باشند، مدارک ثبت نام خود و همچنین اشتغال به تحصیل در دانشگاه را به همراه داشته باشند.

انواع صندوق‌های قرض الحسنه

صندوق‌های قرض الحسنه به دو نوع کلی حقیقی و حقوقی تقسیم می‌شوند که در ادامه بیشتر از آن‌ها خواهیم گفت.

صندوق‌های قرض الحسنه حقیقی

حتما شما هم تا به حال در مورد صندوق‌های وام خویشاوندی و دوستانه بسیار شنیده‌اید و ممکن است خودتان هم تا به حال تجربه شرکت در آن‌ها را داشته باشید. این نوع صندوق که این روزها تعدادشان در حال افزایش یافتن هم هست همان صندوق‌های قرض الحسنه حقیقی هستند که به صورت ماهانه مبلغ مشخصی را از اعضا دریافت کرده و به صورت قرعه کشی به شخص انتخاب شده تحویل می‌دهند. این صندوق‌ها به صورت غیررسمی و خودجوش دایر شده و قانون گذاری می‌شوند.

صندوق‌های قرض الحسنه حقوقی

این نوع از صندوق‌های قرض الحسنه معمولا به وسیله مساجد و هیات‌های مذهبی اداره می‌شوند. نحوه کار این صندوق به این شکل است که افراد خیر و توانمند محله، مبالغی را در صندوق سرمایه گذاری می‌کنند. مسئول صندوق طی ترتیبی که در نظر گرفته شده از همین پول به افراد نیازمند وام می‌دهد. محبوبیت این صندوق‌ها به قدری زیاد و فراگیر شده که امروز در برخی شرکت‌ها و ادارات هم شاهد دایر شدن آن هستیم. این صندوق به نوعی تعاونی اعتباری صنفی است که به روش بانکداری بدون ربا اداره می‌شود.

نوع دیگری از صندوق‌ها، صندوق‌هایی هستند که رسما با شخصیت‌های حقوقی در سیستم‌های بانکداری ثبت شده‌اند و برای منافع عام به وجود آمده‌اند. از این نمونه صندوق‌ها سه نوع مشخص به ثبت رسیده است:

قرض الحسنه معاونت:

روش کار صندوق قرض الحسنه معاونت به این شکل است که افراد خیری که خود نیازی به دریافت وام ندارند، مبالغی را برای کمک به دیگران در صندوق سرمایه گذاری می‌کنند.

قرض الحسنه تعاون:

در بانک‌هایی که وام قرض الحسنه تعاون را ارائه می‌دهند، تنها کسانی حق استفاده از وام را دارند که خودشان در بانک سرمایه گذاری کرده‌اند. این وام با همان قوانینی ارائه می‌شود که خودشان وضع کرده‌اند، مثلا قرعه کشی.

قرض الحسنه بزرگ:

همان صندوق‌های قرض الحسنه کوچک که در محدوده‌ای گسترده‌تر به فعالیت می‌پردازند. برخی از این صندوق‌ها شعب مختلفی داشته و در سطح وسیع‌تری به مشکلات نیازمندان رسیدگی می‌کنند.

کارمزد و بازپرداخت وام قرض الحسنه

همان‌طور که گفتیم وام قرض الحسنه شامل سود و بهره زیادی نمی‌شود و معمولا این کارمزد بین صفر تا نهایت چهار درصد شناور می‌باشد. مدت بازپرداخت این وام با توجه به شرایط هر بانک و موسسه‌ای متفاوت مشخص شده است؛ به عنوان مثال، بانک قرض الحسنه رسالت دوره باز پرداخت وام قرض الحسنه(با کارمزد 2 درصد) خود را بین 1 تا 5 سال و مدت بازپرداخت وام قرضالحسنه (با کارمزد 4 درصد) را بین 6 تا 10 ماه (با قابلیت افزایش بر اساس مدت سرمایه گذاری در بانک) در نظر گرفته است. در وام های قرض الحسنه درصدی که بابت کارمزد گرفته می‌شود، صرف هزینه‌هایی از جمله مخارج پرسنلی، اجازه شعب، ملزومات، آب، برق و دیگر موارد معمول خواهد شد.

چگونگی بررسی وام قرض الحسنه موسسات مختلف

قوانین و شرایط وضع شده برای ارائه وام قرض الحسنه در هر بانک و موسسه‌ای، تا حدودی با دیگر بانک و موسسات تفاوت دارد. به همین علت اگر شما جزء متقاضیان این نوع وام هستید، قبل از هر چیز باید بانک هایی که شرایط اعطای وام مورد نظر شما را دارند پیدا کنید.

در اولین قدم به بررسی بانک‌هایی که از قبل در آن‌ها حساب باز کرده‌اید بپردازید. اگر وام مورد نظر خود را در این بانک‌ها پیدا نکردید، در قدم بعدی به سراغ بررسی دیگر بانک‌ها رفته و شرایط ارائه وام آن‌ها را مورد سنجش قرار دهید.

در ادامه وقتی که بانک وام دهنده را پیدا کردید، به سراغ شعبه‌ی مورد نظر از این بانک رفته و مشخصات دقیق وام های قابل دریافت را بررسی کنید. توجه داشته باشید که اعتبارات بانک ها محدود است و شاید در مراجعه به یکی از شعب بانک، امکان دریافت وام مورد نظر شما وجود نداشته باشد اما یک شعبه دیگر امکان ارائه این تسهیلات را داشته باشد. تصویر زیر نمونه‌ای از مهمترین اطلاعاتی که قبل از دریافت وام باید بررسی شود را نشان می‌دهد.

همانطور که در تصویر دیده می شود مهمترین اطاعات مورد بررسی شامل کارمزد، وجود نیاز به سپرده گذاری در بانک و حداقل مدت خواب سرمایه در صورت لزوم سپرده گذاری، نوع ضمانت وام، مبلغ قابل دریافت، مدت و روش بازپرداخت و سایر شرایط و قوانین تاثیر گذار در این موارد است.

در ادامه در صورتی که شرایط مورد نیاز برای دریافت وام مهیا شد و بانک با ارائه این تسهیلات به شما موافقت کرد، نوبت به تکمیل پرونده و ارائه تضمین مورد نیاز می‌رسد. در نهایت هم بانک بعد از تایید اطلاعات و اختصاص اعتبار به پرونده شما، مبلغ وام را به حساب شما پرداخت خواهد کرد.