منظور از افزایش سرمایه از محل صرف سهام چیست؟

برای ورود به موضوع بحث سهام باید یک گام به عقب برداریم و با افزایش سهام شروع کنیم. افزایش سهام، یکی از انبوه اصطلاحاتی است که به وفور در بحث آموزش بورس به گوشمان خورده است. شرکت­ها به دلایلی زیادی مثلِ نیاز به نقدینگی بیشتر جهتِ ایجاد فعالیت­های اقتصادی جدید و افزایش تعداد سهام، اقدام به افزایش سرمایه می‌کنند. افزایش سرمایه به روش­های متنوعی صورت می‌پذیرد که افزایش سرمایه به روش صرف سهام یکی از کلیدی‌ترینِ این مسیرهاست. روشی که در این مقاله بیشتر از زیر و بم آن صحبت خواهیم کرد.

افزایش سرمایه به روش صرف سهام

به طور کلی افزایش سرمایه از چهار روش مختلف انجام می‌شود. افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا همان سهامی جایزه، افزایش سرمایه از محل آورده‌ نقدی و مطالبات حال شده سهامداران، از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها و در نهایت افزایش سرمایه به روش صرف سهام.

افزایش سرمایه به روش صرف سهام یکی از با اهمیت‌ترین نوع تامین مالی در بازارهای توسعه یافته جهانی است؛ اما به دلیل عدم شناخت، توجیه نبودن مدیران و نگرانی بابت فروش نرفتن سهام، این روش در ایران مجهور باقی مانده است.

زمانی که گزارش توجیهی حسابرس، مجوز سازمان بورس و رای مجمع فوق‌العاده، افزایش سرمایه از محل صرف سهام را تایید کنند، سهام جدیدی علاوه بر مبلغ ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم عرضه و به فروش می‌رسد. با توجه به این موضوع می‌توان افزایش سرمایه از محل صرف سرمایه را این چنین بیان کرد: «تفاوت قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم». در این روش شرکت سهام را از طریق پذیره نویسی و با قیمتی بالاتر از قیمت اسمی به فروش می‌رساند. سپس مبلغی که از تفاوتِ قیمت فروش و قیمت اسمی به دست آمده است را به حساب اندوخته خود انتقال می‌دهد. البته شرکت می‌تواند به جای انتقال تفاوت قیمت به حساب اندوخته، سهام جدید به سهامداران قدیمی ارائه کند.

صرف سهام چیست؟

معمولا شرکت­ها سهام جدیدی را که می­خواهند عرضه کنند، به قیمت اسمی آن که حداکثر می­تواند معادل 100 تومان باشد، به فروش می­رسانند؛ اما ممکن است شرکتی سهام جدید خود را به مبلغی بیش از قیمت سهام اسمی شرکت عرضه کند، به میزان اختلاف قیمت سهام اسمی و قیمت سهام عرضه شده، صرف سهام می‌گویند.

فرض کنید قیمت اسمی سهام شرکت آلفا 500 تومان باشد و شرکت قیمتِ سهام جدید را هنگام افزایش سرمایه 550 تومان اعلام کرده باشد؛ در این حالت به آن 50 تومانی که در افزایش سرمایه به قیمت اسمی اضافه می‌شود، صرف سهام می‌گویند. معمولا شرکت‌ها زمانی این کار را انجام می­دهند که سود زیادی را در فعالیت­های خود شناسایی کرده و قیمت سهام خود را بیش از آنچه هست، پیش بینی می­کنند.

مزیت‌های مالیاتی در افزایش سرمایه به روش صرف سهام

هر شرکتی که به شیوه صرف سهام، سرمایه خود را افزایش بدهد، به اندازه 5% از مبلغی که سرمایه را افزایش داده، مزیت مالیاتی دریافت خواهد کرد. این مزایا در قالب «اعتبار مالیاتی» تخصیص پیدا خواهند کرد که به واسطه آن، شرکت‌ها می‌توانند در طی مهلت مقرر از آن استفاده کرده و با کاهش دادن هزینه‌های مالیاتی، شرکت را توسعه داده و تولید و سودشان را افزایش بدهند. به این طریق دولت هم از محل افزایش سود شرکت‌ها، مبلغ مالیات بیشتری را تصاحب خواهد کرد.

جریان سرمایه و محدودیت‌های موجود در بازار ایران

با در نظر گرفتن قیمت‌های بازار سهام و به‌منظور بهره‌مندی شرکت‌ها از قیمت‌های جدید بازار، افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام و با سلب حق تقدم از سهامداران قبلی صورت خواهد گرفت. این روزها جریان سرمایه به شرکت‌ها تنها از دو روش افزایش یا کاهش سرمایه و از طریق سهامداران انجام می‌شود. این در حالی است که در کشورهای پیشرفته علاوه بر دو روش ذکر شده، مدیریت شرکت‌ها می‌توانند با بهره گیری از دو مکانیزمِ «فروش مستقیم سهام به سهامداران جدید» و «بازخرید سهام خود از بازار و سهامداران قبلی، در قالب سهام خزانه»، سرمایه شرکت را تنظیم نگه می‌دارند. البته در ایران صندوق‌ها می‌توانند سرمایه خود را متناسب با قیمت و شرایط بازار تغییر دهند. اما شرکت‌ها به‌دلیل فعالیت در بستر قانونِ تجارت، امکان بهره‌مندی از این مزیت‌ را نداشته و طبق قانون، خرید سهام شرکت توسط همان شرکت ممنوع است. در زمینه افزایش سرمایه نیز، عملا امکان بهره‌مندی سریع شرکت‌ها از فرصت‌های سرمایه‌گذاری و قیمت‌های مناسب سهام در بازار سهام را سلب شده است.

مهم‌ترین موضوع در افزایش سرمایه

وجود مهلت‌‌های طولانی در فرآیند افزایش سرمایه، مهم‌ترین موضوع در بحث افزایش سرمایه است. امروزه سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرعت و سهولت، با استفاده از کارت‌های بانکی، منابع لازم برای افزایش سرمایه را از طریق سایت خود شرکت‌ها تامین کرده و به حساب‌های مشخص‌شده انتقال بدهند.

موانع افزایش سرمایه با سلب حق تقدم و چگونگی رفع آن

یکی از چالش‌های مهم در زمینه افزایش سرمایه به قیمت بازار، که با عنوان افزایش سرمایه با صرف و سلب حق‌تقدم در متن قانون تجارت درج شده، عدم توجه به مکانیزم بازار و ماهیت شناور قیمت سهام است.

طبق تبصره‌های تصویب شده، تعداد و قیمت سهام جدید و مبلغ کل افزایش سرمایه، باید قبل از پذیره‌نویسی تعیین‌شده و افزایش سرمایه بر مبنای آن صورت بگیرد. پس از اتمام فرایند تصویب قیمت، گاهی این عدد با قیمت روز بازار در زمان پذیره‌نویسی تفاوت خواهد داشت. اگر قیمت تعیین‌شده برای سهام جدید زیر قیمت بازار باشد، مشارکت سهامداران جدید، سبب تضییع حقوق سهامداران قبلی خواهد شد. علت این است که آن‌ها با قیمت پایین‌تری به جمع سهامداران پیوسته‌اند. در حالت دیگر، اگر قیمت تعیین شده بالاتر از قیمت بازار بود، سهام مورد استقبال قرار نخواهند گرفت و عملا این افزایش سرمایه با شکست مواجه خواهد شد.

صرف سهام برای شرکت‌ ها چه کاربردی دارد؟

شرکت بعد از انجام افزایش سرمایه به روش صرف سهام می­تواند:

1.  مبالغ اضافی را به حساب اندوخته­های شرکت برای پیشبرد فعالیت­های اقتصادی منتقل کند.
2. 2.      به صورت سود نقدی بین سهام داران خود تقسیم ­کند.
3. به صورت سهام جدید که به آن سهام جایزه هم گفته می‌شود بین سهام داران قبلی خود تقسیم کند.

آیا افزایش سرمایه به روش صرف سهام به نفع سهام داران هم هست؟

پاسخ این سوال مثبت است؛ افزایش سرمایه به روش صرف سهام، یک اتفاق دو سر سود بوده که هم برای شرکت و هم سهامداران منفعت در پی خواهد داشت.

واضح است که شرکت­ها تمایل دارند سهام شرکت خود را با کم­ترین ریسک ممکن و کم­ترین سهام عرضه شده افزایش بدهند و نقدینگی مورد نیاز خود را دریافت کنند پس فروش سهام به قیمتی بیشتر از ارزش اسمی آن، برای شرکت بسیار مفید خواهد بود. سهام داران نیز بدون این‌که درصد مالکیتشان در شرکت کاهش یابد، می‌توانند به سود نقدی، سهام جایزه و موارد سودآور دیگری دست یافته و بازدهی خود را افزایش دهند.

مزایا و معایب افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام چیست؟

طبیعتا هر روش و ترفندی که در بازار سرمایه وجود دارد، شامل مزایا و معایب خاص خود خواهد بود. روش صرف سهام هم از این قاعده مستثنی نیست و مزیت‌ها و نواقص خودش را دارد، مزایا و معایبی که در ادامه و به اختصار چند نمونه از آن‌ها را مرور خواهیم کرد.

مزایای افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام:

1. با توجه به ورود نقدینگی به شرکت در این روش، سود آوری و چشم انداز آینده شرکت بهبود پیدا خواهد کرد.
2. مهم­ترین و اصلی­ترین دلیل انجام این نوع افزایش سرمایه توسط شرکت­ها، افزایش سرمایه نقدی و حساب اندوخته شرکت است. شرکت­هایی که در ساختار سرمایه‎ای خود با مشکلاتی مواجه هستند، می­توانند از این سرمایه جهت اصلاح ساختار مالی شرکت استفاده کنند و فعالیت­های اقتصادی و طرح‌های توسعه­ای جدیدی را شروع کنند. از این طریق سود آوری بیشتر حاصل خواهد آمد.
3. این نقدینگی وارد شده به شرکت نیاز به بازپرداخت نداشته و شرکت می­تواند از آن برای پرداخت بدهی­های معوق خود یا همان حساب­های پرداختنی، استفاده کند تا علاوه بر کاهش میزان بدهی­های شرکت، اعتبار شرکت را افزایش دهد.
4. این روش باعث افزایش میزان شناوری سهام شرکت خواهد شد.

معایب افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام:

1. بزرگ­ترین ایراد این نوع افزایش سرمایه را می­توان عدم ورود سرمایه گذار جدید به شرکت دانست.
2. ممکن است با توجه به وضع اقتصادی کشور و ترم موجود، سرمایه گذاران حاضر به پرداخت مبلغ تعیین شده نباشد یا به اصطلاح طرح با استقبال خوبی از سوی بازار رو به رو نشود.
3. ممکن است در شرایطی که طرح با منافع سهام داران اصلی و برخی مدیران شرکت در تعارض باشد، با مخالفت آن­ها مواجه شود و اصلا طرح افزایش سرمایه توسط آن­ها تایید نشود.

کلام آخر

شاید اگر بخواهیم به طور خلاصه مهم­ترین نکته را در مورد افزایش سرمایه به شیوه صرف سهام مطرح کنیم؛ باید بگوییم که این نوع افزایش سرمایه فقط زمانی موفق و قابل قبول خواهد بود که بازار در شرایط نزولی و رکود نباشد. علاوه بر این شرکت هم از چشم انداز و دورنمای(EPS) مثبت و خوبی از سمت سرمایه گذاران برخوردار باشد؛ در غیر این صورت این طرح اصلا با موفقیت چشم گیری همراه نخواهد بود.