چگونه برای کالاها گواهی سپرده کالایی بگیریم؟
اگر کشاورز هستید یا مالکیت محصولی را در اختیار دارید و علاقه مند هستید آن را از طریق گواهی سپرده کالایی به فروش بگذارید، می‌توانید در این بخش با سازوکار این فرآیند آشنا شوید. اما قبل از آن بهتر است چند تعریف را با هم مرور کنیم.
- انباردار: شخص حقیقی یا حقوقی است که به تشخیص بورس صلاحیت لازم برای ذخیره و نگهداری کالا را داشته و وظایف تعیین شده مربوط به انبارداری بر عهده اوست.
- گواهی پذیرش انبار: سندی که پس از احراز شرایط انبار و انباردار توسط بورس صادر می‌شود. بر اساس این گواهی، انباردار می‌تواند قبض انبار کالاهای سپرده شده در انبار را مطابق دستورالعمل صادر کند.
- هزینه ارزیابی: هزینه‌ای که انباردار برای ارزیابی کمی/کیفی محصول با هدف پذیرش در انبارهای مورد تایید از صاحب کالا دریافت می‌کند.
- هزینه انبارداری: شامل هزینه نگهداری کالا در انبار است.
- قبض انبار: سندی است که انباردار در قبال سپرده شدن کالا به انبار صادر می‌کند.
- تاریخ انقضای اعتبار گواهی سپرده کالایی: تاریخی است که در زمان صدور هر گواهی توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی و با توجه به تاریخ انقضای کالا بر اساس اعلام انباردار در گواهی ثبت می‌شود. صاحب کالا باید قبل از این تاریخ، کالا را از انبار تحویل گرفته یا آن را بفروشد.
- تاریخ انقضای کالا: تاریخی است که انباردار با توجه به کیفیت کالا و با رعایت استانداردهای ابلاغی بورس در زمان صدور هر قبض انبار در آن درج می‌نماید.
- سپرده‌گذار کالا: شخصی است که کالا را به انبار می‌سپارد.
- اطلاعیه گشایش انبار: اطلاعیه‌ای که بورس کالا در رابطه با اعلام آمادگی انبارهای بورسی برای پذیرش محصول صادر می‌کند.
- اطلاعیه گشایش نماد معاملاتی: اطلاعیه‌ای که در آن امکان انجام معاملات بر روی کالاهای پذیرش شده در انبار در قالب گواهی سپرده کالایی به فعالان بازارهای مالی اطلاع رسانی می‌شود.
حالا فرآیند صدور گواهی سپرده کالایی را بررسی می‌کنیم.
در ابتدا لازم است صاحب کالا در سامانه احراز هویت سجام ثبت نام و کد بورسی خود را دریافت کند. سپس به شرکت کارگزاری دارای مجوز معاملات گواهی سپرده کالایی از بورس کالا مراجعه کرده و ثبت نام کارگزاری خود را نیز تکمیل کند. شایسته است که صاحب کالا در انتخاب کارگزار به معیارهایی از قبیل تخفیف کارمزدی، برگزاری دوره‌های آموزشی، دسترسی و پاسخگویی توجه کند.
بعد از تکمیل فرایند ثبت نام، لازم است صاحب کالا قبل از حمل کالا به محل انبار، زمان حضور را با انباردار از طریق تماس تلفنی یا از طریق سامانه نوبت‌دهی اینترنتی هماهنگ نماید. همچنین بهتر است قبل از مراجعه به انبار اطلاعیه‌های گشایش انبارهای مربوط به هر کالا را در سایت بورس کالا مطالعه کرده و از تغییرات مربوط به محل انبار، مشخصات کمی/کیفی کالاها، نحوه پذیرش کالا توسط انبار، تاریخ تحویل گرفتن کالا از انبار و تغییرات هزینه ارزیابی و انبارداری مطلع شود.
با مراجعه به سربرگ انبارها در سایت بورس کالا می‌توانید لیست انبارهای پذیرش شده را برای کالای مورد نظر خود مشاهده کنید. در شکل زیر انبارهای پسته برای نمونه نشان داده شده است.
بعد از این که هماهنگی‌های لازم با انبار انجام شد، مراحل زیر طی می‌شود:
مدارک مورد نیاز بند دوم
اشخاص حقیقی: شناسنامه، کارت ملی، کدپستی اقامتگاه
اشخاص حقوقی: شناسنامه، کد اقتصادی، آگهی روزنامه رسمی، آگهی تاسیس، اساسنامه و کد پستی اقامتگاه
همانطور که در شکل فوق اشاره شد، پذیرش کالاها در بورس کالا برای انجام معاملات در قالب گواهی سپرده کالایی نیازمند ارزیابی‌هایی است. به طوری که پس از نمونه‌گیری، برخی کالاها به لحاظ وضعیت ظاهری از طریق رویت با چشم غیرمسلح (بررسی وضعیت ظاهری) توسط کارشناسان خبره آن حوزه بررسی می‌شوند. برای این منظور از فرم اولیه ارزیابی پذیرش استفاده می‌کنند که یک نمونه آن برای محصول زعفران به شکل زیر است.
حال اگر محصول علاوه بر بررسی وضعیت ظاهری، نیازمند انجام کنترل کیفی در آزمایشگاه‌های استاندارد باشد، آن‌گاه محصول در انبار قرنطینه شده و نمونه اخذ شده برای انجام آزمایش‌های کیفی به آزمایشگاه‌های مورد تأیید بورس کالا ارسال می‌شود. نمونه‌ای از گواهی تأیید آزمایش محصول زعفران که توسط مدیر کنترل کیفی به درخواست انباردار صادر شده، به صورت زیر می‌باشد:
در ادامه وقتی محصول از لحاظ کیفی توسط کارشناسان مربوطه مورد تأیید قرار گرفت، انباردار اقدام به صدور قبض انباری همانند شکل زیر می‌نماید:
پس از صدور قبض انبار مورد تایید سپرده‌گذار و اخذ امضای وی، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به پشتوانه قبض انبار صادره، اقدام به صدور گواهی سپرده کالایی می‌کند.
بدین صورت گواهی سپرده کالایی روی محصول مورد نظر صادر می‌شود.
نکته: در صورتی که کالا توسط انباردار استاندارد تشخیص داده نشود، هزینه های کارشناسی و ارزیابی مربوطه به سپرده گذار عودت داده نخواهد شد.
دارایی پایه در گواهی سپرده کالایی باید دارای چه ویژگی‌هایی باشد؟
همانطور که می‌دانید گواهی سپرده کالا در واقع اوراقی است که روی یک کالا منتشر می‌شود. این کالا که دارایی پایه نامیده می‌شود، باید شرایط خاصی داشته باشد.
یعنی نمی‌توان از هر کالایی با هر ویژگی به عنوان دارایی پایه استفاده کرد، در ادامه شرایط مورد نیاز دارایی پایه بر اساس اعلام سازمان بورس کالا آمده است
- استاندارد پذیر بودن کالا و تفکیک آن به محموله‌های استاندارد، در صورتی که کالایی قابلیت تفکیک نداشته باشد و صرفاً برای فروش به‌صورت یک‌جا باشد، راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده بر روی آن امکان‌پذیر نخواهد بود.
- قابلیت ماندگاری کالا برای یک دوره زمانی قابل قبول، در مورد محصولات کشاورزی می‌توان به فاسد نشدن آن اشاره کرد.
- عدم افت قابل توجه کیفیت کالا طی دوره انبارداری، یعنی کیفیت کالا مانند رنگ، وزن و غیره در مدت زمانی که در انبار قراردارد، تغییر قابل توجهی نکند.
- نیاز به انبارش کالا، یعنی بتوان کالا را در انبار نگهداری کرد. به عنوان مثال زمانی که مازاد تقاضا برای کالایی وجود داشته باشد، دلیلی برای توقف در انبار و نگهداری آن وجود ندارد.
- عدم وجود محدودیت و موانع جهت انجام معاملات و کشف نرخ کالا
نکته: مسئولیت هرگونه مغایرت در کمیت و کیفیت کالای دریافتی با مندرجات گواهی سپرده کالایی متوجه انباردار خواهد بود.
هزینه ارزیابی، پذیرش و نگهداری کالا در انبار چگونه محاسبه می‌شود؟
دقت کنید که برای هر محموله زعفران تا وزن ۴ کیلو، ۱۸۰ هزار تومان دریافت می‌شود. یعنی اگر یک کیلو زعفران یا ۴ کیلو زعفران داشته باشید، باید همان ۱۸۰ هزار تومان را بپردازید. برای مقادیر مازاد نیز اوضاع همین است. یعنی هزینه ارزیابی یک محموله ۵ کیلویی و هزینه ارزیابی یک محموله ۸ کیلو با هم برابر و مساوی ۳۶۰ هزار تومان می‌باشد.
آیا می‌توان به انبارها اعتماد کرد؟
سوالی که شاید برای شما پیش بیاید اینست که آیا می‌توان به انبارها اعتماد کرد و کالا را در آنجا به امانت سپرد؟ آیا انبارها مسئولیتی در قبال کالاها دارند؟ آیا کسی به انبارها و کیفیت کالای موجود در آن نظارت می‌کند؟ یا این که آیا می‌توان از هر انباری استفاده کرد؟
برای پاسخ به این سوال می‌توانید به سایت بورس کالا، سربرگ انبارها مراجعه کنید و لیست انبارهای موجود برای کالای مورد نظر خود را ببینید. در عکس زیر انبارهای مورد تایید زعفران برای نمونه نشان داده شده است.
در حقیقت شرایط انبارها و ویژگی‌های مد نظر برای نگهداری و حفظ کیفیت/کمیت کالا توسط بورس کالا سنجیده می‌شود. بورس کالا انباردار را ملزم به ارائه بیمه نامه معتبر جهت پوشش کامل خسارات احتمالی به انبار و کالای موجود در آن، رعایت ضوابط فنی و استانداردها به تشخیص بورس و رعایت ضوابط مالی با اراسه ضمانت مورد قبول شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه می‌کند.
انباردار نیز باید شرایط اعلامی توسط بورس یا شرکت‌های بازرسی مورد تایید بورس را برای بازرسی کامل انبار در هر زمان فراهم آورد. در شرایط فعلی نیز انبارها به صورت آنلاین با استفاده از دوربین‌های مداربسته مستقر در انبارها رصد شده و گزارشات روزانه از وضعیت انبارها تهیه می‌گردد.
بنابراین مسئولیت نگهداری کالا در طول دوره پذیرش انبار بر عهده انباردار بوده و در صورت ورود هرگونه خسارت به کالاهای سپرده شده به هر علت، انباردار مسئول جبران خسارت وارده به زیان‌دیدگان می‌باشد.
در شکل زیر نیز روند بررسی و تایید انبارها بر اساس اعلام سازمان بورس کالا آمده است:
خیر، گواهی سپرده کالا را اتها برای کالاهایی می‌توانید دریافت کنید که بورس کالا مجوز صدور گواهی سپرده را برای آن ها صادر کرده است،