بازارگردان در بورس کیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

در بازار سرمایه اصطلاحات بسیاری وجود دارد که یکی از متداول‌ترین آن‌ها، واژه بازارگردان است. اصطلاحی که در این مقاله به شرح و بسط آن خواهیم پرداخت و ابهامات مطرح شده در این حوزه را گره گشایی خواهیم کرد. اولین سوالاتی که در باب بازارگردانی به وجود می‌آید، هویت و چیستی فعالیت این اشخاص است؛

بازارگردانی چیست و به چه کسی بازارگردان می‌­گویند؟ همه را در این مطلب توضیح خواهیم داد.

بازارگردان کیست؟

در دوره‌ی آموزش بورس،لغت اصلی بازارگردان، از واژه market maker گرفته شده است. این عبارت در ترجمه لغوی و کلمه به کلمه، بازارساز یا سازنده بازار معنا می‌شود؛ اما در مباحث آموزش بورس در ایران به آن بازارگردان می‌گویند.

به افراد، گروه‌­ها یا شرکت­هایی که اقدام به خرید و فروشِ اوراق بهادار یا کالاهای اقتصادی می‌کنند، تا علاوه بر کسب سود، از نوسانات قیمت کاسته و آن را در تعادل نگه دارند، بازارگردان می‌گویند.

وظیفه بازارگردان چیست؟

بازارگردان همیشه تعداد زیادی از اوراق بهادار یک شرکت را در اختیار دارد و با استفاده از این اوراق، تقاضا و عرضه بازار را کنترل می‌کند. در واقع مهم­ترین وظایف یک بازارگردان افزایش نقد شوندگی سهام در بازار، کنترل قیمت سهام در یک رنج خاص و جلوگیری از نوسانات شدید آن است.

 یک بازارگردان همیشه در مقابلِ حجم معاملات سرمایه گذاران است به زبان ساده‌تر، بازارگردان باید از تشکیل صف خرید و صف فروش جلوگیری کند. زمانی که میل بازار به خرید یک سهم بالا رفته و پس از مدتی، دیگر کسی حاضر به فروش سهام خود نیست، بازارگردانان با عرضه اوراقی که در اختیار دارند، از تشکیل صف خرید جلوگیری کرده و علاوه بر رفع نیاز بازار، حجم مبنا را نیز پر می­‌کنند.

در حالت دیگر، اگر به دلیل اخبار یا هر موضوع تاثیر گذار دیگری سرمایه گذاران میل به فروش سهام خود پیدا کنند، بازارگردان با خرید سهام به تقاضای فروش سرمایه گذاران پاسخ می­‌دهد و از ریزش شدید قیمت و تشکیل صف فروش جلوگیری می­‌کند.

عوامل تاثیرگذار در بازارگردانی چیست؟

عمق بازار، عرض بازار و نسبتِ سرمایه گذارانِ اطلاع مدار به سرامایه گذارانی که نقد مدار هستند را می‌­توان به عنوان تاثیرگذارترین عوامل در بازارگردانی به شمار آورد؛ عواملی که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:

• عمق بازار

وجودِ جریانِ پیوسته و دائمِ ارسالِ سفارش خرید و فروش، آن هم در قیمت­هایی بالا یا پایین‌تر از قیمت تعادلی از سوی سرمایه گذاران را، عمق بازار تعریف می‌کنند. متاسفانه عمق بازار سرمایه در ایران تعریف چندانی ندارد و ما هر روز شاهد این موضوع هستیم که پس از مقداری رشد یا افت قیمت، به سرعت صف خرید و صف فروش تشکیل می­شود.

• عرض بازار

وجود همیشگی خریدار و فروشنده یا وجود جریان دو سویه در بازار سرمایه در قیمت تعادلی را، عرض بازار می‌گویند. هرچه عمق و عرض بازار بیشتر باشد میزان نقدشوندگی هم بالاتر خواهد رفت.

• نسبت سرمایه گذار اطلاعات مدار به سرامایه گذار نقد مدار

سرمایه گذار اطلاعات مدار به افرادی می‌­گویند که نسبت به دیگر سرمایه گذاران از اطلاعات و تجربه بیشتری در بازار بورس برخوردار هستند یا حتی رانت اطلاعاتی دارند و از این جهت می‌توانند راحت‌تر از دیگران و هدفمندانه‌تر سرمایه گذاری کنند. سرمایه گذار نقد مدار هم همان کسانی هستند که صرفا می­خواهند دارایی خود را با سرمایه گذاری در بازارهای مالی افزایش دهند. این افراد از اطلاعات خاصی بهره مند نیستند.

مشخص است که هرچه نسبتِ سرمایه گذار اطلاعات محور به سرامیه گذار نقد مدار بیشتر بشود، بازار دارای ریتم و نوسان معقول­تر و بهتری خواهد شد. این اتفاق کار را برای بازارگردانان هم آسوده و راحت‌تر خواهد کرد و میزان ریسک را کاهش خواهد داد.

سود بازارگردان چیست؟

بازارگردانان به دلیل وجود ریسک بالای نگهداری ارزش یک سهام، قبل از شروع به کار قراردادی را با شرکت منعقد می­کنند و نسبت به آن کارمزد دریافت می­کنند.

واضح و مبرهن است که منظور از ریسک در بازارگردانی، مثلِ افتِ قیمت بعد از خرید از سرمایه گذاران یا افزایش قیمت شدید بعد از فروش آن به سرمایه گذاران است؛ البته در بازارهای خارجی نحوه دریافت سود بازارگردانان کاملا روشن و مشخص است. بازارگردانانی که خارج از مرزهای ایران به فعالیت می‌پردازند در هر معامله و سفارش، با توجه به میزان اسپرد، سود دریافت می­کنند.

اسپرد همان شکاف قیمتی موجود در میانِ قیمت خرید و فروش است. در بازار ایران چیزی به نام اسپرد و شکاف قیمتی وجود ندارد و تنظیم قرارداد بازارگردانان کاملا وابسته به شرکت و خود آن­ها می­باشد.

مهم ترین قوانین وضع شده برای بازارگردانان

سازمان بورس یک سری قوانین را برای پیشه بازارگردانی قید و مطرح کرده، که مهم‌ترین آن‌‌ها عبارتند از:

1. بازارگردانان تنها حق خرید و فروش در یک نماد را دارند و نمی­توانند همزمان در چند نماد و شرکت مختلف اقدام به بازارگردانی کنند.

سازمان بورس می­تواند از بازارگردانان تا سقفِ 20% معاملات عادی بازار سرمایه، کارمزد بگیرد. این قانون دارای شرایطی خاص است و می‌تواند در برخی موارد از مبلغ آن کاسته شود.