دومین ریزش هفتگی تاریخ بورس چگونه رخ داد؟

پس از دو هفته پرتنش در فضای ژئوپلیتیک خاورمیانه، بازار سهام ایران این هفته بازگشایی شد و در شروع به کار خود شاهد دومین ریزش بزرگ هفتگی تاریخ خود بود.
شاخص کل بورس تهران در هفتهای که گذشت، بیش از ۳۰۰ هزار واحد سقوط کرد و بسیاری از نمادهای بزرگ با صفهای فروش سنگین مواجه شدند. اما این سقوط سنگین چطور رقم خورد؟ دلایل آن چه بود؟ و چه اقداماتی میتوانست مانع این شرایط شود؟
کاهش شدید بعد از جنگ
در پی پایان درگیری ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، که با تلفات انسانی، آسیب به زیرساختهای حیاتی و افزایش بیسابقه تنشها همراه بود، بازار سهام با موجی از بیاعتمادی و نگرانی مواجه شد. در نخستین روز بازگشایی بورس پس از تعطیلی موقت، هزاران میلیارد تومان نقدینگی از بازار خارج شد.
فعالان بازار با چشماندازی مبهم روبهرو شدند:
- آینده نامعلوم مذاکرات بینالمللی
- خطر بازگشت تحریمهای گستردهتر
- آسیب به واحدهای صنعتی، انرژی و حملونقل
- بیثباتی ارزی و نگرانی از جهش نرخ دلار
در چنین شرایطی، حتی نمادهایی که بنیاد قوی داشتند نیز قربانی موج فروش هیجانی شدند.
دومین افت بزرگ شاخص کل در تاریخ بورس ایران
در این هفته، شاهد افت نزدیک به ۱۰ درصدی شاخص کل بودیم. این کاهش، دومین کاهش بزرگ شاخص کل در تاریخ بوده است.
بزرگترین ریزش هفتگی تاریخ شاخص کل در مرداد ۱۳۹۹ به وقوع پیوست. در هفته چهارم مرداد ۱۳۹۹، شاخص کل بیش از ۱۱ درصد کاهش را تجربه کرد و پس از آن نیز تا ماهها شاهد کاهش شاخص کل بودیم به طوری که شاخص کل تا چهار سال بعد نیز به سقف تاریخی خود باز نگشت.
این در حالی است که محدوده دامنه نوسان در آن زمان ۵ درصد بود اما افت این هفته شاخص کل در حالی رقم خورد که دامنه نوسان ۳ درصد بود.
دلایل اصلی ریزش این هفته
۱. ترس از تداوم جنگ یا حملات بعدی
هرچند آتشبس اعلام شده، اما نگرانی درباره حملات پراکنده یا حملات سایبری به زیرساختها، همچنان فضا را ناپایدار کرده است.
- افزایش ریسک سیستماتیک
ریسکهای سیاسی و اقتصادی، از جمله تهدید تحریمهای جدید، باعث شدند سرمایهگذاران حقیقی و حقوقی از بازار عقبنشینی کنند. - عدم اطمینان نسبت به سیاستهای اقتصادی دولت
در حالی که دولت وعدههایی برای حمایت از بازار سرمایه داده، اما نبود تصمیمات عملی، اعتماد را کاهش داده است. - نرخ بهره بالا و جذابیت بازارهای موازی
افزایش نرخ سود بینبانکی و جذابیت بازارهای کمریسکتر مثل اوراق دولتی، سرمایه را از بورس خارج کرده است.
چه اقداماتی میتوانست مانع ریزش شود؟
- تعلیق معاملات در نمادهای خاص برای کنترل هیجان
در شرایط بحرانی، بورس میتوانست با اعمال محدودیتهای موقت بر نمادهای پرریسک، از گسترش ترس عمومی جلوگیری کند. - ورود هدفمند منابع از طریق صندوق تثبیت یا توسعه بازار
اگر حمایت قویتری از سوی نهادهای حمایتی بازار انجام میشد، میتوانست از سقوط نمادهای لیدر جلوگیری کند. - شفافسازی سریع و مؤثر توسط دولت و سازمان بورس
اطلاعیههایی دقیق و شفاف درباره شرایط اقتصادی، استراتژی ارزی و برنامههای کوتاهمدت، میتوانست بخشی از نگرانیها را کاهش دهد. - تعیین تکلیف سریع نرخ ارز و سیاستهای تجاری
هرگونه ابهام در سیاستهای کلان اقتصادی، مستقیماً بر بازار سرمایه اثر میگذارد. ثبات در نرخ ارز، واردات و صادرات، میتواند نقش تعیینکنندهای داشته باشد.
جمعبندی
بازار سرمایه، آیینه تمامنمای انتظارات و نگرانیهای سرمایهگذاران است. جنگ ایران و اسرائیل، نهتنها اثرات انسانی و سیاسی برجای گذاشت، بلکه به شکلی گسترده، اعتماد بازار را نیز متزلزل کرد. اگرچه ریزش این هفته ناشی از عوامل متعددی بود، اما بخش بزرگی از آن قابل پیشبینی و تا حدی قابل کنترل بود — به شرط اقدام بهموقع، شفافسازی صریح و حمایت جدی.