نابرابری اقتصادی افزایش یافت

بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، نابرابری اقتصادی در سال گذشته افزایش یافته و خانوارهای با درآمد کمتر، سهم‌شان از کل تولید در اقتصاد کاهش یافته است. بر این اساس، ضریب جینی که شاخصی برای محاسبه نابرابری اقتصادی است، در سال 1402 افزایش یافته است. افزایش ضریب جینی به معنی افزایش نابرابری اقتصادی است.

مطابق نمودار فوق، روند ضریب جینی در بازه‌ی زمانی سال‌های 97 الی 1401 نزولی بوده؛ بنابراین فاصله‌ی درآمدی خانوارها نیز در مدت مزبور کاهش یافته است. البته این به معنی بهبود وضعیت اقتصادی خانوراها نیست و دلیل اصلی کاهش فاصله‌ی درآمدی ثروتمندان و گروه‌های کم‌درآمد در سال‌های 97 الی 1401، کاهش درآمد واقعی دهک‌های میانی(خانوارهای با درآمد متوسط در کل کشور) است. این موضوع باعث شده تا نابرابری اقتصادی به قیمت بدتر شدن وضعیت برخی خانوارها، تا حدی کاهش یابد.

 در واقع تعداد زیادی از خانوارها با کاهش قدرت خرید مواجه شده‌ و بدین ترتیب به دهک‌های پایین درآمدی ملحق شده‌اند. چرا که بعد از اعمال تحریم‌های اقتصادی در سال 97 و با افزایش تورم در سال‌های اخیر و همچنین با کاهش رشد اقتصادی، به مرور زمان وضعیت رفاه و درآمدی خانوارهای ایرانی رو به وخامت گذاشت و قدرت خرید دهک‌های میانی کاهش یافت.

اگر در نمودار فوق دقیق‌تر شویم، ضریب جینی در سال 1399 رو به افزایش بوده(فاصله طبقاتی افزایش یافته است) اما مجددا در سال‌های 1400 و 1401 این شاخص کاهش یافته است. یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع حذف ارز ترجیحی در سال 1400 بوده که نهایتا باعث حذف رانت برای برخی از افراد شد و فاصله‌ی طبقاتی را نیز تا حدی بهبود بخشید.

سهم خانوارها از اقتصاد

آنچه از آمار بر می‌آید این است که همچنان دهک‌های پایین(خانوارهای با درآمد کمتر) سهم بسیار کمتری از کیک اقتصاد(کل درآمد ایجاد شده در اقتصاد) را به خود اختصاص داده‌اند. نمودار پایین، این موضوع را به تصویر می‌کشد(اگر کل خانوارهای کشور را بر اساس هزینه یا درآمد به ده قسمت تقسیم کنیم، به هر قسمت از آن یک دهک گفته می‌شود. بنابراین دهک اول، آن دسته از خانوارهایی هستند که کم‌ترین درآمد(یا هزینه) را دارند و دهک دهم خانوارهایی را شامل می‌شود که از بالاترین درآمد برخوردار هستند)

مطابق نمودار فوق، دهک اول(کم‌برخوردارترین خانوارها) در سال 1402 تنها 2.29 درصد از کل هزینه‌های خانوار ایرانی را به خود اختصاص داده این درحالی است که دهک دهم(پردرآمدترین خانوارها) نزدیک به 32 درصد از کل هزینه‌های مصرفی را در اختیار داشته است.

افزایش سهم دهک دهم لزوما به معنی بهبود وضعیت آن نیست، مگر در حالتی که اندازه کل تولید در اقتصاد نیز بزرگ‌تر شده باشد. زیرا در نبود رشد اقتصادی، افزایش سهم برخی خانوارها از کل اقتصاد به معنی کاهش سهم دیگر خانوارها و کاهش رفاه آن‌ها است.

سیستان و بلوچستان در صدر نابرابری اقتصادی

در میان استان‌های مختلف، سیستان‌و‌بلوچستان، تهران و گلستان بدترین وضعیت نابرابری اقتصادی را دارند و استان‌های کرمان، سمنان و گیلان کم‌ترین نابرابری را در سال 1402 تجربه کرده‌اند.

بیست درصدی که سهمی از اقتصاد ندارند

آمارها نشان می‌دهد بیست درصدِ پرهزینه‌ترین جمعیت کشور تقریبا نیمی از کل مصرف در اقتصاد ایران را به خود اختصاص داده‌اند؛ این در حالی است که بیست درصدِ کم‌هزینه‌ترین جمعیت، تنها شش درصد از کل هزینه‌ها را در اختیار دارند.

همانطور که از نمودار فوق نیز مشهود است در دو دهه اخیر، بیست درصد کم‌برخوردار جامعه در بهترین حالت تنها 6.6 درصد از کل هزینه‌های کشور(در سال 1390) را داشته‌اند. در نقطه‌ی مقابل، بیست درصد پردرآمد جامعه همواره بین 46 الی 50 درصد از کل مصرف کشور را در اختیار داشته است.