سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خارجی

پس از تورم جهانی در دهه 1980 میلادی تا به امروز، پیدا کردن راهکاری برای حفظ ارزش پول با گذشت زمان اهمیت زیادی داشته است. یکی از راهکارهایی که مردم در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته از آن استفاده می‌کنند، سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری (Mutual Funds) است. صندوق های سرمایه گذاری قبل از اینکه در ایران به وجود بیایند در کشورهای توسعه یافته‌ای مثل ایالات متحده آمریکا تشکیل و به خوبی شناخته‌شده بودند. این موضوع به اهمیت سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خارجی در سطح جهان اشاره دارد. در این مقاله به بررسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در جهان می‌پردازیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.

بزرگترین صندوق های سرمایه گذاری جهان

شاید از خود بپرسید که بهترین و بزرگترین صندوق های سرمایه گذاری جهان چه نام دارند؟ در زیر فهرستی شامل صندوق‌های شاخصی از شرکت‌های مختلف است که شاخص‌هایی با تنوع گسترده مانند S&P 500، NASDAQ 100 و … را دنبال می‌کنند. همچنین این صندوق‌ها از جمله کم‌هزینه‌ترین صندوق‌هایی هستند که می‌توان آن‌ها را در بازارهای عمومی جهانی خرید و فروش کرد. توجه داشته باشید که معیار بهتر بودن این صندوق‌ها در ابعاد جهانی، کم هزینه بودن آنها است و نه میزان بازدهی!

5 تا از بزرگترین صندوق های سرمایه گذاری جهان در زمان نگارش این مقاله شامل موارد زیر هستند:

1. Schwab S&P 500 Index Fund
2. Invesco QQQ Trust Series I
3. Vanguard S&P 500 ETF
4. SPDR S&P 500 ETF Trust
5. iShares Core S&P 500 ETF

رصد بین‌المللی صندوق‌های سرمایه‌گذاری

در ایران قانون و مقررات حاکم بر صندوق های سرمایه گذاری، اولین بار در آذرماه سال 1384 (2005 میلادی) تصویب شد. در حالی که همین قوانین برای صندوق های سرمایه گذاری در امریکا برای اولین بار در سال 1318 (1940 میلادی) به تصویب رسید. یعنی قوانین این حوزه در ایران، 20 سال پیش و در آمریکا 86 سال قبل به تصویب رسیده و به مرور اصلاح شده است. بنابراین با یک حساب سرانگشتی معلوم می‌شود که ایالات متحده 66 سال زودتر از ایران، صندوق های سرمایه گذاری را تاسیس کرده است.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، روز به روز در حال رشد هستند. این اتفاق نشان می‌دهد که مردم این کشورها به سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها چراغ سبز نشان داده‌اند. به عنوان مثال در یک بررسی مقایسه‌ای در سال 1980، از هر 16 خانوار آمریکایی یک خانوار مالک واحدهای سرمایه‌گذاری بوده است. این در حالی است که در سال 2006 این آمار به دو خانوار، از هر 6 خانوار رسیده است. در حال حاضر از هر 5 شهروند آمریکایی، دو شهروند مالک واحد سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک است! امروزه واحدهای صندوق‌ سرمایه‌گذاری مشترک نزدیک به 47 درصد دارایی مالی خانوارهای آمریکایی را تشکیل می‌دهند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران طبق بند ۲۱ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران که در آذرماه 1384 به تصویب مجلس رسیده، ایجاد شده‌اند که از جمله نهادهای مالی محسوب می‌شوند و فعالیت اصلی آن‌ها سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار است. سرمایه‌گذاران در این صندوق‌ها به تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری که خریداری کرده‌اند، در سود و زیان صندوق شریک می‌شوند. در حال حاضر 524 صندوق سرمایه گذاری در ایران فعال هستند که انواع مختلفی دارند. این صندوق‌ها از لحاظ ترکیب دارایی به سه دسته اصلی سهامی، با درآمد ثابت و مختلط و از نظر موضوع فعالیت به چند دسته شامل در اوراق بهادار، در طلا، در زعفران و … تقسیم می‌شوند.

در حال حاضر ارزش سرمایه‌ای که در 10 صندوق‌ برتر برای سرمایه گذاری از نظر ارزش خالص دارایی وجود دارد نزدیک به 4390 هزار میلیارد ریال است، این عدد نشان می‌دهد که در کشور ایران نیز حرکت سرمایه‌های عمومی به سمت صندوق‌ها آغاز شده است.

مردم آمریکا چه مقدار از سرمایه خود را به صندوق‌ها سپرده‌اند؟

تعداد صندوق های سرمایه گذاری ایالات متحده در سال‌های گذشته روند صعودی داشته و از 8490 صندوق در سال 2000 به 8723 صندوق در پایان سال 2007 و 9599 صندوق در پایان سال 2018 رسیده است.

ارزش کل خالص دارایی صندوق‌ها در ایالات متحده و در پایان سال 2000، 6.97 هزار میلیارد دلار بوده است که تا پایان سال 2018 به بیش از 17.71 هزار میلیارد دلار رسیده است.

اگر پراکندگی سرمایه‌گذاری در صندوق های سرمایه گذاری را بر اساس ناحیه جغرافیایی تقسیم‌بندی کنیم، در پایان سال 2007، حدود 51 درصد از کل دارایی‌های صندوق‌های مشترک جهان متعلق به صندوق های سرمایه گذاری در امریکا، 34 درصد متعلق به قاره اروپا و در نهایت 15 درصد از این سهم متعلق به آفریقا و آسیا – اقیانوسیه بوده است. این درصدها تا پایان سال 2018 به ترتیب به 45 درصد، 35 درصد، 14 درصد سهم آسیا و 6 درصد مابقی کشورها رسیده است.

سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه‌گذاری خارجی بهتر است یا بانک؟

جالب است بدانید مردم آمریکا قبلا ترجیح می‌دادند سرمایه‌شان را در سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری کنند، اما رفته رفته و با تغییر شرایط، رشد اقتصادی و آشنایی با روش‌های سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خارجی، به این سمت رفته‌اند. به طوری که در اواسط دهه ۱۹۹۰ (سال 1996) دارایی‌های تحت مدیریت صندوق های سرمایه گذاری در امریکا از سپرده‌های بانکی پیشی گرفت و به یکی از مهم‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری، مخصوصا جهت پس‌انداز در دوران بازنشستگی، پس‌انداز برای تحصیل فرزندان، استفاده از مزایای مالیاتی، موارد ضروری و پس انداز برای روز مبادا تبدیل شد.

نکته قابل توجه دیگر در مورد ورود مردم آمریکا به بازار سرمایه، این است که آن‌ها به‌جای خرید و فروش مستقیم سهام و اوراق قرضه، ترجیح می‌دادند تا اقدام به سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خارجی کنند. گفتنی است که میزان سرمایه‌گذاری آن‌ها در این صندوق‌ها حدود ۱.۵ برابر بیشتر از سرمایه‌گذاری مستقیم در آن زمان بوده است.
به گونه‌ای که در طول سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۲ به طور متوسط، سالانه ۳۴۹ میلیارد دلار سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خارجی کرده‌اند. این در حالی است که سرمایه‌گذاری مستقیم آنها در بازار سهام و اوراق قرضه چیزی حدود ۲۳۰ میلیارد دلار بوده است.

تقسیم بندی انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در جهان

صندوق های سرمایه گذاری بر حسب ساختار، نوع اوراق بهادار، اهداف و سایر ویژگی‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند که امروزه بیش از ۱۰۰ نوع صندوق سرمایه گذاری مختلف در بازار سرمایه وجود دارد. جدول زیر نشان دهنده یکی از طبقه بندی‌های اصلی بر اساس اهداف صندوق‌ها می‌باشد:

بر اساس نوع صندوق، به طور تقریبی 41 درصد صندوق‌های ایالات متحده از نوع سهمی، 22 درصد اوراق قرضه، 15 درصد سهام جهانی، 14 درصد صندوق‌های بازار پول و 7 درصد باقیمانده جزء صندوق‌های ترکیبی و متفرقه هستند.

همچنین نمودار زیر میزان پراکندگی سرمایه‌گذاری مردم آمریکا در سه صندوق سرمایه‌گذاری سهامی، ترکیبی و اوراق قرضه را بین سال‌های 1990 تا 2016 نشان می‌دهد. بر اساس این نمودار می‌توان نتیجه گرفت ریسک‌پذیری مردم آمریکا افزایش یافته و از سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه به سمت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی رفته‌اند.

صندوق‌های سرمایه گذاری در ژاپن

در ژاپن نهادی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد که شبیه به صندوق های سرمایه گذاری مشترک در آمریکا هستند. این نهاد، صندوق سرمایه گذاری اوراق بهادار نامیده می‌شود که سرمایه‌گذاران اوراقی شبیه به سهام به نام گواهی ذی نفعی از صندوق‌ها می‌خرند. صندوق‌های ژاپنی طبق قانون صندوق های سرمایه گذاری اوراق بهادار مصوب سال 1951 و اصلاحیه‌های آن نظارت می‌شوند. درآمد صندوق اگر درست توزیع شود، معاف از مالیات خواهد بود و هم به دلیل صرفه جویی مالیاتی و هم به لحاظ افزایش فوق‌العاده قیمت سهام در دهه 80، سرمایه‌گذاران ژاپنی از سال 1986 تا 1989، مبالغ انبوهی از سرمایه خود را در صندوق های سرمایه گذاری، سرمایه‌گذاری کردند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بریتانیا

صندوق های سرمایه گذاری در بریتانیا در دو نوع یونیت تراست و صندوق سرمایه گذاری امانی وجود دارند. یونیت تراست شبیه به صندوق متغیر در آمریکاست و صندوق سرمایه گذاری امانی مشابه صندوق‌های با درآمد ثابت است و در بورس لندن معامله می‌شود. در اواخر دهه 80، یونیت تراست‌ها بسیار مشهور شدند. طوری که دارایی‌های تحت اداره آن‌ها در حدود 900% و تعداد حساب‌های مشتریان 250% رشد کرد و تعداد صندوق‌ها هم 3 برابر شد. در صندوق های سرمایه گذاری امانی قضیه برعکس بود و اقبال مردم به آن‌ها کاهش یافت و بیشتر سرمایه‌گذاران حقوقی از آن‌ها استفاده می‌کردند. نمودار زیر میزان سرمایه‌گذاری مردم بریتانیا در صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت را نشان می‌دهد و با توجه به آن، سرمایه این صندوق‌ها در طول یک سال 14 میلیارد پوند افزایش داشته و در ژوئن 2019 به 270.68 میلیارد پوند رسیده است.

نمودار بعدی، مقدار سرمایه‌گذاری یک ساله مردم بریتانیا را در صندوق‌های سهامی نشان می‌دهد که مقدار سرمایه آن‌ها کاهش یافته و این یعنی مردم سرمایه‌ خود را به مقدار 5.29 میلیارد پوند از صندوق‌ها خارج کرده‌اند! یعنی از مقدار 740.84 میلیارد پوند در ژوئن 2018 به 735.55 میلیارد پوند در ژوئن 2019 رسیده است.

صندوق های سرمایه گذاری در آلمان

دهه 80، دهه رشد صندوق های سرمایه گذاری مشترک در آلمان بود و کل دارایی صندوق‌ها از 50 میلیارد مارک آلمان در سال 1981 به بیش از 260 میلیارد مارک در سال 1991 رسیده است. تعداد صندوق‌های خرده فروشی هم از 114 صندوق در سال 1982 به 394 صندوق در سال 1992 رسید و تعداد صندوق‌های نهادی در همین دوره، از 553 صندوق به 1800 صندوق افزایش یافت. صندوق های سرمایه گذاری مشترک آلمانی در سه نوع خرده فروشی یا عام، صندوق‌های غیر عام که در اختیار نهادها هستند و صندوق های سرمایه گذاری در املاک با سرمایه ثابت وجود دارند. صندوق‌های خرده فروشی خودشان به دو گروه صندوق های اوراق قرضه و صندوق های سهام تقسیم می‌شوند که صندوق‌های اوراق قرضه رایج‌تر هستند، چرا که 80 درصد سرمایه صندوق‌های خرده فروشی صرف سرمایه‌گذاری در اوراق قرضه می‌شود. نمودار زیر مقدار رشد سرمایه صندوق های سرمایه گذاری آلمان را به صورت سالانه نشان می‌دهد. به این معنی که در طول سال 2015 سرمایه صندوق‌ها به میزان 9.8 میلیون یورو افزایش پیدا کرده است.

نمودار بعدی افزایش تعداد صندوق های قابل معامله (ETF) را نشان می‌دهد که دائما در حال افزایش بوده‌اند و در سال 2013 به 1022 صندوق رسیده است.

مقررات حاکم بر صندوق های سرمایه گذاری در سطح جهانی

مقررات حاکم بر صندوق های سرمایه گذاری غالبا در کشورهای توسعه یافته مانند ایالات متحده توسط قانون مجزایی (یا قسمت‌هایی از قوانین جامع) نظارت می‌شوند. در همین راستا قسمت‌هایی از قوانین صندوق‌ها در ایالات متحده و مالزی را مرور می‌کنیم:

مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایالات متحده

در ایالات متحده «قانون شرکت سرمایه‌گذاری» نخستین بار در سال 1940 تصویب و بارها مورد اصلاح واقع شده است. این قانون، قانون اصلی حاکم بر شرکت‌های سرمایه‌گذاری و جامع‌ترین قانون شناخته‌شده سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خارجی است. از جمله مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایالات متحده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تدوین فلسفه و اهداف صندوق
• ارایه اهداف به سرمایه‌گذاران
• بیان این موضوع که رای سهام‌داران تنها روش برای تغییر قوانین است
• ثبت صندوق در کمیسیون بورس اوراق بهادار
• هیئت مدیره مستقل (ممانعت از تضاد منافع)
• الزام رعایت مقررات ارزش‌گذاری و مقررات فروش و بازخرید سهام
• ضروریات نگهداری پرتفوی توسط متولی
• بیمه تضمین اجزای پرتفوی
• نگهداری حساب‌های منظم بر اساس اصول پذیرفته‌شده عمومی حسابداری (GAAP)
• گزارش منظم وضعیت صندوق به سرمایه‌گذاران
• انتظام بر قوانین داخلی علاوه بر مقررات دولت

مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مالزی

در بورس اوراق بهادار مالزی میزان سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری خارجی مشخص شده است که ترکیب کمی از دارایی‌ها را نشان می‌دهد. سقف سرمایه‌گذاری در یک صندوق به 10 درصد ارزش خالص دارایی شرکت سرمایه‌گذاری محدود می‌شود و تنها تا سقف 10 درصد از کل سهام شرکت دیگری را می‌توان خریداری کرد. بیش از 10 درصد از کل خالص دارایی نمی‌تواند در اوراق خارجی پذیرفته‌شده در هر یک از بورس‌های خارجی سرمایه‌گذاری شود. به علاوه مقررات مالزی حدی برای بزرگ بودن اندازه خود شرکت سرمایه‌گذاری قائل می‌شود. در حال حاضر 500 میلیون واحد سهم که هر کدام یک واحد پول مالزی (رینگیت) قیمت‌گذاری شده‌اند. در سال 1995 هیئت اوراق بهادار اجازه داده است شرکت‌های کارگزاری بتوانند صندوق‌هایی از طریق یک شرکت وابسته ایجاد کنند و مالکیت صندوق باید لااقل 70 درصد متعلق به شهروندان مالزی باشد، بنابراین سقف مالکیت خارجی 30 درصد است.