آشنایی با مفهوم ریسک و بازده در بورس و رابطه‌ی آن‌ها

بازار سهام بر خلاف گذشته که تعداد کمی در آن سرمایه‌گذاری می‌کردند، حالا بین مردم عادی هم شناخته شده و بازار خوبی برای سرمایه‌گذاری شده است. اما هر سرمایه‌گذاری پیش از سرمایه‌گذاری باید با دو مفهوم مهم در این بازار آشنا باشد. یعنی باید بداند: مفهوم ریسک و بازده در بورس چیست و هر کدام چه اهمیتی دارند؟

اهمیت آشنایی با مفاهیم ریسک و بازده در بورس و رابطه‌ی بین آن‌ها

ارزش سهام یک شرکت به عملکرد آن شرکت بستگی دارد چنانچه عملکرد خوبی داشته باشد، ارزش سهام آن افزایش می‌یابد و در غیر این صورت ارزش سهام کم می‌شود. البته مسائل زیادی در ارزش سهام شرکت‌ها تاثیرگذار هستند. در مجموع باید بدانیم که هیچ تضمینی برای افزایش قیمت سهام یک شرکت وجود ندارد.

بنابراین یک سرمایه‌گذار باید قبل از سرمایه‌گذاری با این موضوع آشنا باشد و بداند ارزش سهام هر شرکت ممکن است تحت تاثیر مسائلی افزایش یا کاهش یابد. در چنین شرایطی سرمایه‌گذاری همراه با ریسک خواهد بود و هر چه احتمال افت قیمت سهام بیشتر، یا احتمال عدم موفقیت در آن زیاد باشد، ریسک سرمایه‌گذاری درآن سهم نیز بیشتر است.

ریسک در بورس چیست؟

قبل از آشنایی با مفهوم ریسک و بازده در بورس که جزوی از زیر مجموعه های بحث آموزش بورس بوده، بهتر است بصورت جداگانه هریک از این مفاهیم را با هم بررسی کنیم. منظور از ریسک در بازارهای مالی چیست؟

در یک تعریف بسیار ساده می‌توانیم بگوییم ریسک احتمال محقق نشدن پیش بینی‌هاست.

یعنی اگر سرمایه‌گذاری قبل از سرمایه‌گذاری روی یک سهام خاص پیش بینی کند که این سهم به میزان چند درصد سود می‌کند و قیمتش افزایش می‌یابد، سپس روی آن سرمایه‌گذاری کند، دو حالت پیش می‌آید. یا قیمت سهام به همان میزانی که پیش بینی کرده یا بیشتر از آن افزایش می‌یابد و یا به اندازه چیزی که انتظارش را داشته رشد نمی‌کند یا حتی ممکن است روند نزولی هم داشته باشد.

بنابراین چنانچه احتمال برآورده نشدن پیش بینی این سرمایه گذار زیاد باشد، ریسک سرمایه‌گذاری او هم زیاد است. و چنانچه احتمال اینکه پیش بینی‌اش محقق شود زیاد باشد، ریسک سرمایه‌گذاری او پایین است، چرا که به انتظاراتش از سرمایه‌گذاری می‌رسد.

در تعریف ساده دیگر، می‌توانیم بگوییم ریسک همان احتمال عدم موفقیت است. یک سرمایه‌گذار برای سود بیشتر سرمایه‌گذاری می‌کند و هرچه سود بیشتری داشته باشد، موفقیت بیشتری هم کسب کرده است. حال اگر احتمال موفقیت او زیاد باشد، پس ریسک زیادی متحمل نشده است. بنابراین ریسک را می‌توان احتمال عدم موفقیت در نظر گرفت.

برای مثال فرض کنید قیمت هر سهم یک شرکت 120 تومان باشد، شما پیش بینی می‌کنید در بازه‌ای دو ماهه قیمت سهام آن به 130 تومان برسد و بنابراین در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید. اما پس از گذشت دو ماه قیمت سهام آن به 125 تومان می‌رسد.

بنابراین نه تنها پیش بینی شما محقق نشده است، که سرمایه‌گذاری شما با عدم موفقیت نیز همراه بوده است. حال اگر بعد از گذشت همین دو ماه قیمت هر سهم به 135 تومان برسد، نه تنها پیش بینی شما محقق شده، بلکه بیشتر از آن هم سود کرده‌اید و موفقیت خوبی نصیبتان شده است. بنابراین ریسکی متحمل نشده‌اید.

البته بالا بودن ریسک به این معنی نیست که هروقت سرمایه‌گذار شکست خورد، پس ریسک زیادی را متحمل شده است. بلکه اغلب سهم‌های با ریسک بالا، بازدهی بالایی به همراه دارند. پس میزان ریسک یک سهم به بازدهی آن بستگی دارد. برای دانستن رابطه بین ریسک و بازدهی لازم است با مفهوم بازدهی آشنا شویم. اما پیش از آن بهتر است شما را با انواع ریسک در بازار بورس آشنا کنیم.

انواع ریسک در بازارهای مالی

یک سرمایه‌گذار هنگام خرید سهام شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری در بورس با ریسک‌هایی مواجه می‌شود که در حالت کلی به دو نوع زیر تقسیم می‌شوند:

ریسک غیرسیستماتیک یا قابل اجتناب

همانطور که از اسم این ریسک مشخص است، با استفاده از برخی روش‌ها می‌توان از این ریسک دوری کرد. ” ریسک های غیر سیستماتیک ” یا ” قابل اجتناب ” اغلب به دلیل خصوصیات خاص شرکت‌ها ایجاد می‌شوند.

این نوع از ریسک‌ها اغلب علت درونی دارند و منشا آن‌ها به داخل شرکت مربوط است. مثلا عملکرد ضعیف مدیر شرکت، عملکرد نادرست سهام‌داران شرکت، رقابت ضعیف در مقابل رقبا، قدیمی شدن محصولات شرکت، کم شدن مشتریان و کم فروش شدن محصولات آن، اعتصاب کارکنان یک شرکت و… از دلایلی هستند که ریسک غیر سیستماتیک را ایجاد می‌کنند و برقیمت سهام یک شرکت تاثیر می‌گذارند. با این حال تمام این موارد با به کارگیری یک سری روش‌ها به حداقل ممکن می‌رسند و قابل اجتناب هستند.

با این حال از طریق انجام روش‌هایی در سرمایه‌گذاری می‌توان این نوع از ریسک را به حداقل ممکن رساند. یکی از این روش‌های کارآمد تئوری سبد است که متخصصان بازار سرمایه‌گذاری توصیه می‌کنند به جای آنکه سرمایه‌گذار سرمایه‌اش را روی یک یا چند سهم از شرکت‌های محدود بگذارد، سهام شرکت‌های متنوع از صنایع مختلف را خریداری کند و حتی بهتر است در سبد سرمایه‌گذاری خود اوراق بهادار بدون ریسک هم داشته باشد.

ریسک سیستماتیک یا غیرقابل اجتناب

دسته دیگری از ریسک‌ها هستند که کنترل آن‌ها از دست سرمایه‌گذاران خارج است و نمی‌توانند از آن‌ها اجتناب کنند، برای همین به آن‌ها ” ریسک غیر قابل اجتناب ” یا ” سیستماتیک ” می‌گویند.

مواردی مثل تغییر نرخ تورم، سیسات‌های کلان اقتصادی، شرایط سیاسی و… از مواردی هستند که ریسک سیستماتیک را ایجاد می‌کنند و روی تمام شرکت‌ها تاثیرگذار هستند. بنابراین شرکت و سرمایه‌گذاران از هیچ روشی نمی‌توانند آن‌هارا کنترل کنند و باعث کاهش آن شوند.

به عنوان مثال تغییر در سیاست‌های کلان اقتصادی یا تغییر نرخ ارز یا نرخ تورم می‌توانند به طور مستقیم روی وضعیت درآمد، هزینه و میزان سودآوری شرکت‌ها تاثیر گذاشته و ارزش سهام آن‌ها را تغییر دهند.

بازدهی در بورس چیست؟

بازدهی یک سهم را می‌توان تفاوت قیمت یک سهم در ابتدای سرمایه‌گذاری با قیمت فعلی آن، تقسیم بر قیمت ابتدایی در نظر گرفت. بنابراین بازدهی یک سهم می‌تواند مثبت یا منفی باشد. بنابراین وقتی می‌گوییم چنانچه ریسک یک سهم زیاد باشد، بازدهی آن هم بیشتر است، به این معناست که هم بازدهی منفی آن می‌تواند بیشتر باشد و هم بازدهی مثبت آن. یعنی اگر می‌خواهید روی سهمی سرمایه‌گذاری کنید که ریسک بالایی دارد، باید انتظار افزایش و افت قیمت را با هم و به یک اندازه داشته باشید.

میزان بازدهی سهام یک شرکت به عملکرد آن شرکت بستگی دارد. اگر عملکرد آن خوب باشد، بازده مثبت و رو به افزایش خواهد بود و در غیر اینصورت، نباید توقع بازده بالا یا حتی مثبتی داشت.

رابطه بین ریسک و بازده مورد انتظار در بورس

همانطور که از تعاریف ریسک و بازده مشخص شده است، ریسک و بازده رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند. به این ترتیب سرمایه‌گذاری که به دنبال بازدهی بالاست باید ریسک بیشتری را بپذیرد. از طرف دیگر اگر سرمایه‌گذاری توانایی پذیرش ریسک بالا را نداشته باشد، نباید انتظار بازدهی بالایی را هم داشته باشد.

بنابراین تمام تصمیمات یک سرمایه‌گذار بر مبنای رابطه بین این دو مفهوم است. هر سرمایه‌گذاری می‌خواهد سود بالاتر را در کنار ریسک کمتر داشته باشد و این باعث می‌شود موقعیت‌های متفاوتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود.

به عبارتی سرمایه‌گذار باید میزان ریسک پذیری خود را بسنجد و بعد بر اساس آن دست به سرمایه‌گذاری بزند. کسانی که تحمل پذیرش ریسک را دارند می‌تواند وارد بازار بورس بشوند و سهام بخرند، اما ورود به بازار سهام برای کسانی که ریسک پذیری پایینی دارند، توصیه نمی‌شود. چرا که قیمت سهام همواره در حال نوسان است و سود تضمین شده‌ای به همراه ندارد.

افراد با ریسک پذیری پایین می‌توانند وارد بازارهای مالی بدون ریسک شوند که نمونه آن خرید اوراق مشارکت است. زیرا درصد سود این اوراق تضمین شده است و در فواصل زمانی معین (مثلا سه ماهه) به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. بنابراین مهمترین مسئله قبل از ورود به بازار سهام، شناخت کافی از ویژگی‌های شخصیتی و میزان ریسک پذیری است تا بتوان بر اساس آن تصمیم‌گیری کرد.

منظور از ریسک و بازده سبد سهام در بورس چیست؟

یکی از مهم‌ترین معیارهایی که همیشه در هنگام سرمایه گذاری خود در بورس باید مدنظر قرار دهید، ریسک و بازده پرتفوی یا سبد سهام شماست. اما منظور از سبد یا پرتفوی سهام چیست؟

سبد سهام یا پرتفوی چیست؟

سبد سهام یا پرتفوی (به انگلیسی: Portfolio) به مجموعه سهم‌هایی که گفته می‌شود که شما خریداری کرده‌اید و به اصطلاح آن‌ها را در سبد خود قرار داده‌اید. به عنوان مثال شما 10 میلیون تومان پول دارید و با استفاده از راهنمایی اشخاص دیگر یا تجربه خودتان تشخیص می‌دهید که بهتر است 3 میلیون تومان از آن را در یک نماد فرابورسی سرمایه گذاری کنید، 2 میلیون تومان در سهامی دیگر و 5 میلیون باقیمانده هم به نماد دیگری در بورس اختصاص دهید. در این حالت شما سبد یا پرتفویی متشکل از سه نماد بورسی و فرابورسی مختلف دارید.

مزیت اصلی اینکار تنوع بخشی به سرمایه‌تان است یا به اصطلاح شما با اینکار ” همه تخم مرغ*‌هایتان را در یک سبد نگذاشته‌اید. ” با استفاده از سبد سهام، می‌توانید ریسک سرمایه گذاری خود را مدیریت کرده و یا حتی کاهش دهید.

فرض کنید که کل سرمایه خود را به یک سهم اختصاص داده‌اید و بنا به دلایلی آن سهم عملکرد ضعیفی داشته، در این حالت کل پول شما در معرض خطر قرار می‌گیرد. اما اگر سبد متنوعی از سهم‌های مختلف داشته باشید می‌توانید ریسک و بازده سرمایه گذاری خود را تا حد زیادی مدیریت کرده و در صورت زیان ده بودن سهمی از سهم دیگر خود سود ببرید.

البته امکان دارد شرایطی پیش بیاید که تمامی سهم‌های خریداری شده در سبد شما یا تعداد زیادی از آن‌ها روندی نزولی داشته باشند یا بالعکس تمامی سهام موجود در پرتفوی شما سود ده باشند.

ریسک و بازده سبد سهام یا پرتفوی چیست؟

منظور از ریسک و بازدهی سبد سهامی، میانگین ریسک و بازدهی است که سهام خریداری شده در سبد شما دارند. و قطعا اگر نمادهایی با ریسک بالا در سبد خود داشته باشید امکان بازدهی سبد شما هم بیشتر می‌شود و از طرفی امکان زیان ده بودن هم افزایش می‌یابد. پس باید سبدی تشکیل دهید که ریسک و بازدهی معقولی داشته باشد.

یکی دیگر از روش‌های سرمایه گذاری کم ریسک برای سرمایه گذاران استفاده از صندوق های سرمایه گذاری مشترک و خرید واحدهای این صندوق‌ها است. در واقع صندوق سرمایه گذاری مشترک نوعی سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس و استفاده از سبدی متنوع از سهام مختلف بازار بورس با ریسک کم است. برای آشنایی بیشتر با صندوق سرمایه گذاری می‌توانید مقاله آموزشی زیر را مطالعه کنید: