تاثیر نقدشوندگی بر بازارهای مالی

منظور از نقدشوندگی چیست؟

یکی از مهم‌ترین مولفه‌های بازار بورس، نقدشوندگی دارایی‌هاست. هرچه میزان نقد شدن دارایی‌ها بیشتر باشد، رونق یک کسب و کار بیشتر خواهد بود. در واقع نقدشوندگی به معنای میزانِ سرعت نقد شدن یک سرمایه‌گذاری یا همان دارایی به وجه نقد است. وجه نقدی که در کم‌ترین زمان ممکن و با پایین‌ترین هزینه‌ها به دست می‌آید. یکی از نشانه‌های بالا بودن سرعت نقدشوندگی، مورد استقبال قرار گرفتن معاملات اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار است. در یک سرمایه گذاری، نقد شوندگی بالا از اهمیت بسیاری برخوردار است. زمانی که نقد شوندگی یک سهم یا به طور کلی یک دارایی بالا باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند در مواقع لزوم و اضطرار به سرعت دارایی خود را به بهترین قیمت ممکن به فروش برسانند و اصطلاحا دارایی خود را نقد کنند.

به همین جهت میزان سرعت نقدشوندگی یک دارایی، نکته مثبت و جذابی برای سرمایه‌گذارن خواهد بود. به بیان دیگر، فقدان نقدشوندگی مساوی است با ریسک نقدشوندگی و تاثیر منفی بر ارزش سهام. نقدشوندگی و ریسک نقد شدن یکی از خصیصه‌های اصلی و فاکتورهای مهم ساختار بازار است و سرمایه افراد را تهدید می‌کند. به همین علت نقدشوندگی نقش قابل توجهی در تصمیم گیری سرمایه‌دارن دارد و اگر نقدشوندگی خوبی نداشته باشد.

ریسک بزرگی در کار سرمایه‌دار به وجود خواهد آمد. بنابراین هر چه سهمی قابلیت نقدشوندگی کمتری داشته باشد، جذابیت کمتری برای سرمایه‌گذاری دارد.

با توجه به رابطه مهم و تنگاتنگی که در میان ریسک نقدشوندگی و ارزش سهام عدالت وجود دارد؛ در ادامه به بررسی تاثیر ریسک نقدشوندگی، موارد ریسکی، ارزش دفتری به ارزش سهام و همچنین وسعت شرکت خواهیم پرداخت. برای این که بدانید کدام یک از این موارد بر موضوع نقدشوندگی سهام بیشتر دخیل هستند و کدام یک کمتر، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.

چه زمانی نقدشوندگی کاهش می‌یابد؟

زمانی که نقدشوندگی پایدار است، قابلیت پیش بینی قیمت و بازده وجود خواهد داشت، اما زمانی که قیمت سهام به راحتی با حجم کمی از معاملات دستخوش تغییرات زیادی می‌شود، کاهش یا عدم نقدشوندگی رخ خواهد داد. کاهش نقدشوندگی ممکن است اثر منفی زیادی بر ارزش سهام بگذارد.

خسارات کاهش نقدشوندگی در سراسر دنیا

اگر نگاهی به تحقیقات مختلف، در بازارهای دنیا بیندازیم، متوجه میزان حساس و اساسی بود ریسک نقدشوندگی خواهیم شد. بسیاری از بحران‌های شکل گرفته در اروپا و وجود ورشکستگی‌های متعدد، به خاطر بحران نقدشوندگی است. در سال 1993 بزرگ‌ترین صندوق هجینگ، به خاطر کاهش نقدشوندگی ورشکست کرد و شرکت بزرگ مشاوران سرمایه‌گذاری امرنز در سال 2006. علاوه بر این کاهش نقد شوندگی مسبب بحران‌های 2007 و 2008 در اغلب بانک‌های جهان بود. با این حال، هنوز که هنوزه نقش نقدشوندگی و ریسک نقدشوندگی در بازارهای مالی به اندازه کافی جدی گرفته نمی‌شود و کمتر در تحقیقات آکادمیک مورد مطالعه و توجه قرار می‌گیرد.

ویژگی‌های نقدشوندگی بالا

1. سهولت تسویه پذیری
2. نقدشوندگی بدون ضرر و افت ارزش
3. تبدیل دارایی به پول نقد در حداقل زمان ممکن

بازارها با توجه به متغییر‌هایی مثل حجم سرمایه موجود در آن‌ها، نوع معامله‌گران که می‌توانند حرفه‌ای یا تازه‌کار باشند، شفافیت اطلاعات و همچنین ساختار خرد بازار، کارا یا ناکارا به حساب می‌آیند. بازار کارا و ناکارا از معدود موضوعاتی است که در مورد آن اختلاف نظرات فراوانی وجود دارد. معمولا سرمایه‌گذارانی که از تحلیل تکنیکال استفاده می‌کنند و دنبال سودهای بیشتری هستند، اعتقاد چندانی به باورِ بازار کارا ندارند. عده دیگری هم که روی پژوهش‌های نظری تمرکز دارند، روی آن‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند، برچسب شارلاتان می‌چسبانند. نقدشوندگی بازار تنها در همین مفاهیم ساده خلاصه نمی‌شود و با در کنار هم قرار گرفتن ویژگی‌های متفاوتی از معاملات به وجود می‌آید.

این ویژگی‌ها شامل مواردی چون قدرت بازار در جذب تعداد زیادی بر روی قیمت و پس از آن سرعت برگشت به حد تعادل بعد از انجام یک معامله بزرگ است و همچنین هزینه‌های معاملات. مورد بعدی، نقدشوندگی از سرعت معامله بین خریدار و فروشنده حکایت دارد. اختلاف قیمت پیشنهادی خریدار و فروشنده هم از مهم‌ترین این ویژگی‌هاست. اگر بخواهیم به صورت کلی، تمام تحقیقات در رابطه با نقدشوندگی بازار بورس، به ویژه اوراق بهادار را تفکیک و مشخص کنیم، دو دسته اصلی خواهیم داشت:

1. پژوهش‌هایی که تاثیر ایده‌های اجرایی جدید، تحول در بازار مالی و انواع روش‌های انجام معاملات در قابلیت نقد شوندگی و حجم معاملات را مورد بررسی قرار می‌دهد.
2. پژوهش‌هایی که روند تحول معاملات در نقدشوندگی بازار و همچنین عامل‌های توجیهی در محدوده‌های زمانی کوتاه و بلند را مورد بررسی قرار می‌دهد.

رابطه نقدشوندگی و بازار کارا و ناکارا

تمام بازارهای دنیا نسبت به رخ دادن اتفاقات و انتشار اخبار مختلف، واکنش نشان می‌دهند. زمانی که یک بازار نسبت به این پیشامدها فورا عکس‌العمل نشان می‌دهد، بازار کارا خواهد بود. در این بازار، هیچ گونه فرصتی برای سو استفاده سفته بازان وجود نداشته و کسی نمی‌تواند با استفاده از اطلاعات خرید یا فروشی به نفع خود و به ضرر بازار انجام دهد. در بازارهای ناکارا نشت اطلاعاتی وجود دارد و عکس‌العمل بازار نسبت به پیشامدها کند و ضعیف است. این گونه بازارها عرصه را به روی سفته بازان و سو استفاده‌گران باز می‌گذارد تا آن‌ها بتوانند به راحتی به اطلاعات درز کرده دست یافته، سریعا اقدام به خرید کرده و در زمان مناسب با قیمتی فرای ارزش دارایی خود را به فروش بگذارند.

موضوع نقدشوندگی که در این مقاله نقطه محوری توجه ماست، یکی از مهم‌ترین عوامل کارا بودن یا نبودن بازارهای مالی است. زمانی که نقدشوندگی پایین می‌آید، حتی اگر اخبار منتشر شده مثبت ارزیابی شده باشند، بازار توان عکس‌العمل سریع و به موقع را نداشته و منفی عمل خواهد کرد. در کنار نقدشوندگی، دامنه نوسان وسیع‌تر و عمق بازار از شرایط کارا شدن یک بازار هستند. در واقع نقدشوندگی خود به عنوان یک فاکتور اساسی در تحلیل بنیادی در نظر گرفته می‌شود و سرمایه گذاران با بالا بودن این عامل، نسبت p/e را برای هر سهم بیشتر در نظر خواهند گرفت.

نظریه بازار کارا چیست؟

اصطلاح بازار کارا برای اولین بار توسط «فاما» به وجود آمد. در دهه 60، با کشف تز «باشیلیه» توسط «ساموئلسون» یکی از برندگان جایزه نوبل، این مفهوم جان تازه‌ای گرفت.  در خلاصه این نظریه چنین آمده است که:

«بازار کارا بازاری است که از هزاران خریدار، فروشنده و سوداگر حرفه‌ای تشکیل شده است و کوچک‌ترین اطلاعات در آن به هدر نمی‌رود»

از این مفهوم می‌توان نتیجه گرفت، هر گونه اطلاعاتی که از طریق تحلیل اطلاعات و پیش بینی، در مورد آینده یک دارایی به دست بیاید، در همان لحظه روی قیمت دارای اثر گذاشته و اجازه تحلیل به سرمایه‌گذاران نخواهد داد. درواقع نظریه بازار کارا ادعایی قدرتمند در مقابل آن‌هایی است که مدعی هستند می‌شود با روش‌های تکنیکال، بازار آینده سهام را به سهولت پیش بینی و تعیین سود کرد.

مثال:

ممکن است یک معامله‌گر سهام بر اساس پیش بینی آینده یا روند قیمتی، نتیجه بگیرد که قیمت فلان سهم در ماه آینده تا فلان عدد افزایش خواهد یافت. در نتیجه تصمیم می‌گیرد آن سهم را خریداری کرده و تا زمان رسیدن به زمان پیش بینی‌ شده آن را حفظ کند. نظریه بازار کارا تنها اندیشیدنِ این چنینی به یک سهم، قیمت را به سمت افزایش سوق خواهد داد؛ چرا که تحلیل‌گران بسیار دیگری هم با همین تحلیل پروژه خرید خود را آغاز خواهند کرد.

نحوه تشخیص میزان نقدشوندگی سهام

همان‌طور که گفتیم نقدشوندگی یکی از اساسی‌ترین موضوعات در تصمیم‌گیری برای خرید سهام است؛ اما از چه طریق و چگونه تشخیص دهیم سهام مورد نظر تا چه میزان از خاصیت نقدشوندگی برخوردار است؟ آیا می‌توانیم در مواقعی که به شدت نیازمند وجه نقد هستیم، دارایی خود را به پول نقد تبدیل کنیم؟ می‌توانیم در زمان لزوم به سهولت برای سهام خود فروشنده پیدا کرده و از سهم خارج شویم؟

برای پی بردن به پاسخ یکایک این سوالات کافیست از طریق سایت www.tsetmc.com ، نماد سهم مورد نظرمان را باز کنیم. اولین نکته‌ای که باید در تابلو سهم به آن توجه داشته باشید گزینه «میانگین حجم ماه» است. بالا بودن عدد «میانگین حجم ماه» نشان دهنده بالا بودن تعداد تراکنش‌های این سهم در ماه اخیر است. این یعنی اگر شما زمانی قصد فروش سهم خود را داشته باشید، برای دارایی شما خریدار وجود دارد. علاوه بر بالا بودن «میانگین حجم ماه» شرایط خیلی بهتر خواهد شد، اگر عدد «حجم مبنا» نیز پایین باشد. معمولا شرکت‌هایی که حجم مبنای کمتری دارند، در زمانی که روند شرکت صعودی می‌شود، شتاب بیشتری خواهند گرفت. حجم مبنا در ایامی که روند شرکت نزولی است هم منطقی‌تر خواهد بود.

مورد دیگری که باید در نظر گرفت «سهام شناور» یک شرکت هستند. اگر «سهام شناور» 5% یا کمتر از این مقدار باشند، در زمان فروش کار را برای فروشنده راحت‌تر خواهند کرد. چرا که کمتر پیش می‌آید برای سهمی با «سهام شناور» بالا صف طولانی تشکیل شود. بازارگردان آخرین گزینه‌ مهمی است که باید از حضور آن‌ در شرکت مربوطه اطلاع داشته باشید. شما می‌توانید از طریق سایتwww.tse.ir  ، لیست شرکت‌ها را مشاهده کرده و با جستجوی نماد سهم و شرکت مورد نظرتان، از حضور بازارگردان با خبر شوید. در این لیست حدود 800 شرکت وجود دارند که تنها یک چهارم آن‌ها برای خودشان بازارگردان تعیین کرده‌اند. در این لیست جزئیات بازارگردانان هم مشخص شده است.