منظور از معاملات بلوکی در بورس چیست؟

یکی از اصطلاحاتی که در بخش آموزش بورس به معرفی و ارائه توضیحات درباره آن پرداخته می‌شود، معاملات بلوکی است؛ اما از آن جایی که کم پیش می‌آید یک سرمایه گذار معمولی با معاملات بلوکی سر و کار داشته باشد، احتمالا خیلی‌ها اطلاعات چندانی در باب این موضوع نداشته باشند و ندانند منظور از معاملات بلوکی چیست و در چه شرایطی اعمال می‌شود. به همین علت قصد داریم در ادامه این مطلب، کمی بیشتر از معاملات بلوکی حرف بزنیم و از چگونگی تاثیرش بر بازار بورس بگوییم.

معاملات بلوکی ، چگونه معاملاتی هستند؟

به طور کلی در بازار بورس اوراق بهادار سه نوع معامله انجام می‌شود؛ معاملات خرد، عمده و بلوکی.

معمولا در معاملات عمده و بلوکی، حجم گسترده‌تری از سهام یک شرکت، با قیمتی توافق شده مورد معامله قرار می‌گیرد. تفاوتی که معاملات بلوکی را از معاملات عمده متمایز می‌کند، نبود محدودیت برای حجم معاملات است. در واقع، به معاملاتی که در آن‌ها قوانین مرتبط با محدودیتِ حجمی و قیمتی رعایت نمی‌شود، معاملات بلوکی می‌گویند.

یکی از دلایلی که معاملات به صورت بلوکی صورت می‌پذیرند، پیش‌گیری از تغییر روند معاملاتی در سایر معاملات عادی بازار است. زمانی که بخش بزرگی از سهام یک شرکت یا اوراق بهادار مشارکت مورد داد و ستد قرار می‌گیرد، معامله بلوکی انجام شده است. این معاملات که با عنوان «سفارشات بلوکی» هم شناخته می‌شوند معمولا بین سرمایه گذاران حقوقی صورت می‌پذیرد.

آیا معاملات بلوکی باعث رشد و تغییر قیمت سهام می‌شوند؟

همان‌طور که گفتیم در بازار بلوکی قانون و محدودیتی برای حجم و قیمت معاملات وجود ندارد؛ به همین علت برای صورت گرفتن یک معامله بلوکی، خریدار و فروشنده با یکدیگر بر سر حجم و قیمتی به توافق خواهند کرد. از آن جایی که حجم و قیمت معاملات بلوکی بزرگ‌تر از معاملات عادی هستند و ممکن است تاثیر بسیاری بر قیمت سهام عادی داشته باشند، خارج از بازار بورس و فرابورس، مورد معامله قرار می‎گیرند. با این وجود، با انجام یک معامله بلوکی یا انتشار خبر عرضه آن، سهامداران انتظار دارند که قیمت آن سهم با رشد قیمتی رو به رو شود. همین موضوع ممکن است باعث بالا رفتن تقاضای سهام و رشد قیمت آن بشود. معمولا زمانی که آگهی عرضه بلوک با قیمتی بالاتر از تابلو بازار منتشر می‌شود، آن سهم با موجی از تقاضای خرید مواجه خواهد شد.

حداقل حجم و قیمت معاملات بلوکی چقدر است؟

در ایران بازارهای مشخصی برای انجامِ این معاملات در نظر گرفته شده است که به آن‌ها «بازار بلوکی» می‌گویند. حداقل‌های معاملات بلوکی را هیئت مدیره بورس تعیین و تصویب کرده و با اعمال هر تغییر اطلاع رسانی خواهند کرد. در حال حاضر حداقل‌های مقرر شده در بازار بلوکی به شرح زیر است:

معاملات بلوکی در بازار بورس

1. زمانی که حجم معاملات سهام، حق تقدم یا اوراق بهادار مشارکت، حداقل 50 برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی باشد، این معاملات را معامله بلوکی نامیده و در بازار بلوکی داد و ستد خواهند کرد.
2. ارزش معاملات صورت گرفته در بازار بلوکی باید حداقل 2 میلیارد تومان باشد.

معاملات بلوکی در بازار فرابورس

1. شرکت‌های فرابورسی که سرمایه پایه آن‌ها بیش از یک میلیارد عدد است، بزرگ‌تر یا مساوی نیم و کمتر از 1% سهام پایه در نظر گرفته شده است.
2. در شرکت‌های فرابورسی که سرمایه پایه آن‌ها کمتر یا مساوی یک میلیارد تومان است، بزرگ‌تر یا مساوی و همچنین کمتر از 5% سرمایه پایه شرکت است.

دامنه نوسان و زمان انجام معاملات بلوکی

زمان انجام معاملات بلوکی، تفاوتی با دیگر معاملات عادی ندارد و زمان آغاز و خاتمه آن درست مشابه تایمِ داد و ستدهای عادی در بازار بورس است. دامنه قیمت نوسان مجاز هم تفاوتی با دامنه نوسان مجاز قیمت‌ها در بازار معاملاتی خرد ندارد. قیمت‌های مرجع برای معاملات بلوکی، همان قیمت‌های اعلام شده در بازار عادی است.

این معاملات به روش حراج ناپیوسته و هر 5 دقیقه یک بار برگزار می‌گردند.

معاملات بلوکی چگونه انجام می‌شوند؟

برای انجام یک معامله بلوکی، ابتدا فروشندگان یا خریدارانِ سهام بلوکی پیشنهادات خود را به کارگزاری ‌ها ارائه می‌دهند. سپس کارگزار مربوطه پیشنهاد را در سامانه معامله بلوک ثبت می‌کند و در مرحله بعد، کارگزار پذیرنده قیمت پیشنهادی را در سامانه معاملاتی می‌پذیرد. در صورتی که پیشنهاد فروش «با امکان تسویه خارج از پایاپای» باشد، برای کارگزار پذیرندهِ پیشنهادِ فروش، دو راهکار به وجود خواهد آمد. کارگزار پذیرنده می‌تواند یکی از دو شرط «صرفاً خارج از پایاپای» یا «نقدی و خارج از پایاپای» را انتخاب کند.

1. اگر کارگزار، روش تسویه پیشنهاد فروش را «صرفا نقدی» انتخاب کند، سفارش‌های تطبیق یافته جهت تایید بورس یا فرابورس ارسال خواهند شد.
2. اگر روش تسویه پیشنهاد فروش «بـا امکـان تسویه خارج از پایاپای» انتخاب شده باشد، درخواست کـارگزار پذیرنده پیشـنهاد، به کارگزار پیشنهاد دهنده فـروش ارسـال خواهد شد.

از چه طریقی می‌توانیم معاملات بلوکی را ببینم؟

برای دیدن معاملات بلوکی می‌توانید به سایت مدیریت فناوری بورس(www.tsetmc.com) مراجعه کنید. در سر برگ «جستجوی نماد»، نماد شرکت مورد نظرتان را جستجو کرده و از میان یافته‌ها، بر روی «خرده فروشی» نمادِ اصلی کلیک کنید. با باز شدن صفحه اطلاعاتِ نماد، روی گزینه «سابقه مخفی» ,«اطلاعات مخفی» کلیک کنید. در باکس ظاهر شده، اطلاعات معاملات بلوکی مربوط به این سهم ذکر شده است. برای دیدن و کسب اطلاعات این معاملات راه دومی هم وجود دارد. از همان سایت بورس تهران، وارد سر برگِ دیدبان بازار شوید. به نمادهای سهام مختلف نگاهی بیندازید. مقابل بعضی از نمادها عدد 2 به چشم می‌خورد. روی نمادهایی که کنارشان عدد 2 قرار گرفته است، معامله بلوکی صورت گرفته است.

به عنوان مثال نمادهای زیر مورد معامله بلوکی قرار گرفته‌اند:

خساپا2، اطلس2، کچاد2، فولاد2، صایند2، آگاس2 و …