نگاهی به مبایعه‌نامه خودرو و نکات مهم آن!
یکی از قراردادهایی که بین خریدار و فروشنده خودرو، بسته می‌شود، مبایعه‌نامه است. در صورتی که مبایعه‌نامه نادرست تنظیم شود می‌تواند عواقب و خسارات جبران‌ناپذیری را چه برای خریدار و چه فروشنده در پی داشته باشد. بنابراین در این مقاله به بررسی مبایعه‌نامه و شرایطی که بایستی در آن ذکر شود پرداختیم. در ادامه با ما همراه باشید.
چرا مبایعه‌نامه می‌نویسیم؟
فرض کنیم دو شخص قصد دارند مالی مثل خودرو را معامله کنند. خریدار هنوز مبلغ کافی برای خرید را آماده نکرده و یا فروشنده هنوز کارهای خلافی و دیگر موارد خودرو خود را رفع نکرده است. با این حال، هر دو این افراد بر سر یک معامله توافق دارند. بنابراین بین خود یک مبایعه‌نامه می‌نویسند و امضا می‌کنند. مثلا در آن قید می‌کنند که در صورتی که هریک از طرفین از معامله در آینده منصرف شد بایستی هزینه‌ای را به عنوان خسارت بپردازد.
تفاوت مبایعه نامه با اسناد رسمی چیست؟
مبایعه‌نامه، نوعی سند عادی است که بین فروشنده و خریدار تنظیم می‌گردد. مبایعه‌نامه نه تنها برای معامله املاک، که برای خرید و فروش خودرو نیز نوشته می‌شود. خریدار و فروشنده درباره زمان و مکان و نحوه پرداخت هزینه با یکدیگر توافق می‌کنند و هیچ یک نمی‌توانند به صورت یکطرفه، مبایعه‌نامه را فسخ کنند.
اما تفاوت آن با سند رسمی در چیست؟ تفاوت سند رسمی با مبایعه‌نامه در این است که سند رسمی در حضور ماموران رسمی مثل دفترخانه تنظیم می‌شود، در صورتی که مبایعه‌نامه اینگونه نیست.
مبایعه‌نامه در صورتی که در سه حالت زیر انجام شود رسمی است:
- در دفتر اسناد رسمی تنظیم شده باشد
- سند از اداره ثبت اسناد صادر شده باشد
- سند به وسیله مامور دولتی تنظیم شده باشد
در غیر این صورت مثلا مبایعه‌نامه‌ای که در دفتر املاک نوشته شده باشد، سندی عادی است. کافیست امضای خریدار و فروشنده پای یک قرارداد باشد، تا آن برگه وجاهت قانونی پیدا کند و در دادگاه قابلیت دادخواست داشته باشد، به همین سادگی! بنابراین در هنگام نوشتن مبایعه‌نامه باید به موارد نوشته و توافق شده دقت کرد.
تفاوت مبایعه‌نامه و قول‌نامه چیست؟
مبایعه‌نامه در اصطلاح روزمره بیشتر مردم با عنوان قول‌نامه شناخته می‌شود در صورتی که بین این دو، تفاوت‌های حقوقی وجود دارد که باید به آن‌ها توجه داشت. در مبایعه‌نامه، به اصطلاح بیع انجام می‌گیرد. یعنی طبق این قرارداد، مالی به شخص دیگر فروخته می‌شود. در صورتی که قول‌نامه، سندی است که تعهد می‌کند در زمان و مکانی مشخص و در صورت وجود شرایط قید شده، بیع انجام گیرد.
مبایعه‌نامه چه بخش‌هایی دارد؟
متن مبایعه‌نامه‌هایی که از قبل نوشته شده‌اند و در قالب ورد و پی‌دی‌اف در دسترس هستند، عموماً از مواد زیر تشکیل شده است:
1- طرفین قرارداد
در این بخش، مشخصات خریدار و فروشنده(چه حقیقی و چه حقوقی) نوشته می‌شود. اطلاعاتی مثل نام هریک از طرفین، نام پدر، شماره شناسنامه، کد ملی، تاریخ تولد و تلفن، از جمله چیزهایی است که در بخش اول عنوان می‌گردد.
در صورتی که هریک از طرفین، با وکالت از شخص دیگری پای مبایعه‌نامه باشد، بایستی در ادامه، اطلاعات موکل و جزئیات آن را نیز قید کند.
2- موضوع و مشخصات مورد معامله
این ماده شامل تعداد دستگاهی که قرار است مورد معامله قرار گیرد، نوع، مدل، رنگ، سیستم، سیلندر، شماره راهنمایی و رانندگی، شماره شاسی و موتور است. همچنین در این بخش باید کلیه متعلقات مربوط به خودرو نیز ذکر شود.
3- ثمن معامله
ثمن یا قیمت معامله، سومین ماده مبایعه‌نامه است که بایستی با دقت پر شود. در این قسمت، قیمت و شرایط پرداخت معامله با جزئیات بیان می‌شود. قیمت به عدد و حروف نوشته می‌شود و نحوه پرداخت (به صورت نقدی یا قسطی) مشخص می‌گردد.
برای مثال، X ریال به صورت چک تحویل فروشنده گردید و باقی آن به صورت نقدی، پس از انتقال رسمی خودرو به شماره حساب Y واریز خواهد شد. دقت داشته باشید که حتما اطلاعات چک، شماره حسابی که به آن پول واریز می‌کنید و همچنین موعد تاریخ واریزی و غیره را در مبایعه‌نامه قید کنید.
4- شرایط معامله
در این ماده، زمان و مکانی که خریدار و فروشنده باید برای ثبت سند رسمی در دفاتر مربوطه و یا دفاتر ثبت پلاک حاضر شوند، قید می‌شود. بررسی فنی و تایید کیفیت خودرو توسط خریدار نیز در این ماده درج می‌شود.
یکی دیگر از بندهای مهمی که در این بخش به آن اشاره می‌شود، شرایط فسخ معامله است. فسخ معامله خودرو می‌تواند به حالت‌های مختلفی در مبایعه‌نامه نوشته شود. هیچ کدام از طرفین، اجازه فسخ نداشته باشد و یا در صورتی که یکی از دو طرف تصمیم به فسخ گرفت، جریمه بپردازد.
تمامی این‌ها بستگی به چگونگی نوشتن مبایعه‌نامه دارد. بنابراین بایستی در هنگام نوشتن این ماده، به بندهای از قبل نوشته شده دقت کنید.
5- معامله به صورت اقساطی
در صورتی که معامله به صورت اقساطی باشد، در این ماده نیز شرایط فسخ عنوان می‌گردد. برای مثال در صورتی که خریدار تا تاریخ معین شده، نتواند قسط خود را بپردازد، فروشنده می‌تواند معامله را فسخ کند.
6- حقالزحمه
در برخی مبایعه‌نامه‌ها این بخش به صورت یک ماده مجزا نوشته می‌شود و شامل مبلغی است که به نویسنده مبایعه‌نامه پرداخت می‌شود. هزینه حقالزحمه نویسنده مبایعه‌نامه مبلغ ثابتی نیست و عموماً به اندازه یک درصد از ارزش مورد معامله است.
برای مثال در صورتی که برای خودرویی به ارزش 100 میلیون تومان مبایعه‌نامه نوشته می‌شود، حدود یک میلیون تومان به عنوان دستمزد نویسنده پرداخت می‌شود. خریدار و فروشنده هرکدام، نیمی از این هزینه را پرداخت می‌کنند.
نمونه مبایعه‌نامه را می‌توانید در تصویر زیر مشاهده کنید
نکات مهم نوشتن مبایعه‌نامه
1- در صورتی که بند خاص دیگری را می‌خواهید به سند اضافه کنید از بخش توضیحات بیشتر استفاده کنید.
2- اگر قبل از پر کردن مبایعه‌نامه خط خوردگی و یا مخدوش‌شدگی در آن وجود دارد حتما در انتهای آن قید کنید.
3-قبل از امضای مبایعه‌نامه بیمه‌نامه خودرو را بررسی کنید. از بیمه‌نامه می‌توان تعداد دفعاتی که احیاناً مورد معامله تصادف داشته، مشخص می‌شود.
4- وسایل جانبی خودرو، سلامت و عدم سالم بودن آن‌ها را حتما در مبایعه‌نامه ذکر کنید.
5- اگر شما فروشنده هستید و مورد معامله شما خودرو دست دوم است، باید برای تعویض پلاک، همراه با خریدار با مراکز مربوطه مراجعه و از دادن وکالت خودداری کنید. گاهی افرادی که حق انجام معامله را ندارند، از بی‌اطلاعی فروشنده سوءاستفاده می‌کنند.
6- در صورتی که از یک مبایعه‌نامه از قبل نوشته شده استفاده می‌کنید و می‌خواهید بندی از آن را حذف کنید، می‌توانید بر روی آن خط کشیده و در قسمت توضیحات در خصوص حذف آن بند توضیحی بنویسید.
7- سعی کنید مبایعه‌نامه را در سه نسخه تهیه کنید. یک نسخه برای فروشنده، یک نسخه برای خریدار و نسخه سوم برای ارائه به بنگاهی که در آن مبایعه‌نامه را نوشته‌اید. اگر مبایعه‌نامه را در املاک امضا نکرده‌اید، حداقل یک نسخه از آن را به فردی امین بسپارید.
قول‌نامه دستی چیست؟
در ابتدای متن با مفهوم قول‌نامه آشنا شدید. اما زمانی که از اصطلاح قول‌نامه دستی استفاده می‌کنیم، دقیقا از چه چیزی حرف می‌زنیم؟ البته توجه داشته باشید که در عموم مردم گاهی نام قول‌نامه دستی را به جای مبایعه‌نامه دستی هم به کار می‌برند و به جز موارد حقوقی به یکدیگر شبیه هستند.
زمانی که دو طرف خریدار و فروشنده از یک قول‌نامه آماده و تایپ شده که آرم قوه‌قضاییه نیز روی آن درج شده باشد، استفاده نکنند و بین خودشان بر روی یک برگه سندی را تنظیم کنند، آنگاه می‌گوییم این دو نفر قول‌نامه‌ای دستی تنظیم کرده‌اند.
قول‌نامه دستی هم همانقدر که یک فایل مرتب و تایپ شده اعتبار دارد، وجاهت قانونی دارد چرا که هردو طرف حتی بدون شاهد آن برگه را امضا کرده‌اند. بنابراین اگر زمانی قول‌نامه‌ای دستی می‌نویسید، سعی کنید همه چیز را به صورت خوانا و کامل در آن ذکر کنید تا اگر در زمانی به مشکل خوردید بتوانید در دادگاه از ادعای خود دفاع کنید.
میزان اعتبار قول‌نامه و مبایعه‌نامه دستی چقدر است؟
همانطور که در عناوین قبلی بیان کردیم، همین که امضای دو نفر پای یک سند باشد، آن قول‌نامه و یا مبایعه‌نامه دارای اعتبار می‌شود. حال اگر شاهدان نیز پای آن را امضا کنند، بر اعتبار آن سند اضافه خواهد شد.
در هر دو صورت می‌توان دعوی الزام به تعهد مبایعه‌نامه را مطرح کرد. اما توجه داشته باشید سندی که هیچ شاهدی پای آن را امضا نکرده باشد کار شما را برای درخواست در دادگاه سخت خواهد کرد.
چطور مبایعه‌نامه خودرو را فسخ کنیم؟
برای فسخ و یا به هم زدن مبایعه‌نامه شرایطی وجود دارد که بایستی به آن‌ها توجه کرد. اما قبل از آن بهتر است با واژه حقوقی بر هم زدن که «خیار» نامیده می‌شود آشنا باشید و اگر در مبایعه‌نامه عباراتی مثل خیار مجلس، خیار غبن و غیره را خواندید، بدانید مفهوم آن‌ها چیست. به طور کلی در شرایطی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده، می‌توان مبایعه‌نامه را فسخ کرد.
خیار شرط : این عبارت به این معنی است که هر یک از طرفین می‌توانند تا مدت زمانی که مشخص کرده‌اند، قرارداد را فسخ کنند.
خیار تأخیر: بیانگر این است که در صورتی که در مبایعه‌نامه زمان پرداخت وجه خودرو مشخص نشده باشد، فروشنده اجازه دارد پس از سه روز، در صورت دریافت نکردن مبلغ، قرارداد را فسخ کند.
خیار مجلس: این عبارت زمانی است که هر دو طرف هنوز در مکانی که مبایعه‌نامه را نوشته‌اند حضور دارند اما در آخر از توافق منصرف می‌شوند و می‌خواهند مبایعه‌نامه را فسخ کنند.
خیار غبن: این شرط که ساقط شدنش در بیشتر مبایعه‌نامه‌ها ذکر شده است زمانی است که یکی از طرفین، مثلا فروشنده، متوجه می‌شود ضرر کرده و یا به قیمت زیر بازار خودرو را فروخته است.
خیار تدلیس: این شرط زمانی اتفاق می‌افتد که خریدار متوجه می‌شود فروشنده با فریب، خودرو را بهتر از چیزی که هست نشان داده و به نوعی ایرادات آن را پنهان کرده است. در این زمان خریدار می‌تواند مبایعه‌نامه را فسخ کند.
خیارات دیگری نیز وجود دارد که به دلیل پیچیده بودن موارد از نظر حقوقی در این مقاله گنجانده نشده است.
جمع‌بندی
در این مقاله به چگونگی نوشتن مبایعه‌نامه پرداختیم، تفاوت کوچک بین قول‌نامه و مبایعه‌نامه را بیان کردیم و نکات مهمی که بایستی در هنگام خرید و فروش خودرو و نوشتن مبایعه‌نامه بین دو طرف بایستی رعایت شود را عنوان کردیم.
در صورتی که قصد نوشتن مبایعه‌نامه برای خرید و یا فروش خودرو را دارید، در کنار مطالعه عناوین ارائه شده، با یک کارشناس حقوقی مشورت کنید تا از هرگونه مشکل در آینده جلوگیری شود.
