رفع تحریم یا واکسن کرونا، کدام یک برای ما بهتر است؟

در نزدیک به سه سال گذشته اقتصاد ایران چالش های زیادی داشته که سه موج اصلی آن شامل تحریم همه جانبه اقتصاد و شبکه مالی، افت شدید قیمت نفت و همه گیری کرونا بوده است. قبلا در مورد اثرات تحریم ها و افت قیمت نفت در کاهش درآمدهای دولت، افزایش کسری بودجه، کاهش تولید ناخالص داخلی و کوچک شدن اقتصاد زیاد صحبت کردیم و اینبار قصد داریم با توجه به توزیع واکسن کرونا و شروع واکسیناسیون در برخی کشورها و تایید انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا، به تأثیرات این دو عامل در اقتصاد داخلی بپردازیم.

واکسن کرونا چه مشکلاتی را رفع خواهد کرد؟

کرونا باعث بروز مشکلات متعددی در جنبه‌های مختلف زندگی ما شده اما چند مورد از مهمترین مشکلات بخش اقتصاد کاهش یا توقف تولید، کاهش مواد اولیه، توقف خطوط حمل و نقل و عدم توزیع مناسب محصولات، افزایش قیمت مواد اولیه ناشی از کاهش تولید، زیان شدید بخش خدمات و از دست رفتن تعداد زیادی از مشاغل این حوزه بوده است. این مشکلات باعث شد تا تولید ناخالص جامعه جهانی حدود 4.3% افت کند و با تخمین بانک جهانی حدود 88 میلیون نفر به محدوده فقر مطلق اضافه شوند.

” تعریف استاندارد تولید ناخالص داخلی عبارت است از: ارزش بازاری (ارزش پولی) تمامی کالاها و خدمات نهایی تولید شده در داخل مرزهای یک کشور طی دوره زمانی خاص.

این متغیر نشان می‌دهد که بخش های مختلف اقتصاد در طول سال چه مقدار ارزش افزوده تولید کرده‌اند و از آن برای اندازه گیری و مقایسه عملکرد اقتصادی کشورهای مختلف استفاده می‌شود”

با شروع توزیع واکسن کرونا امیدها به تغییر روند فعلی و برگشت رونق به اقتصاد بیشتر شده است، خطوط حمل و نقل به مرور به وضعیت قبل بر میگردند و تولید دوباره به سطوح قبلی خود می‌رسد، اما این فرآیند زمانبر است و بر اساس اطلاعات موجود در صورت دسترسی همگانی به واکسن تا اواخر تابستان، احتمالا اقتصاد جهانی طی دو سال آینده بتواند دوباره به شرایط قبل از کرونا برگردد.

این شرایط برای ایران کمی متفاوت است چرا که برای برگشت به شرایط اقتصادی قبل از کرونا، دولت ها معمولا با استفاده از بسته های حمایتی به تحریک بخش تولید می‌پردازند اما در حال حاضر منابع دولت محدود است و این منابع محدود بیشتر صرف کمک‌های نقدی، هزینه های بهداشتی و امثال آن می‌شود.

در این شرایط افزایش هزینه های بهداشتی، افزایش دستمزد کارمندان و سایر هزینه‌های جاری اجازه حمایت بیشتر از بخش تولید را نمی‌دهد و در نتیجه فرآیند بهبود اقتصاد ایران کندتر از سایر کشورها خواهد بود. این موضوع با توجه به پیش بینی بانک جهانی از رشد GDP در سال‌های بعد و مقایسه آن با میانگین جهانی و مقادیر پیش بینی شده برای سایر کشورها قابل بررسی است.

بر اساس این پیش بینی، در صورت دسترسی به واکسن تا تابستان آینده، ایران در سال 2021 به رشد 1.5 درصدی تولید ناخالص داخلی خواهد رسید در حالی که این عدد برای عربستان صعودی 2، کشورهای درحال توسعه 5.2 و کشورهای توسعه یافته 3.2 درصد پیش بینی شده است.

در نتیجه انتظار داریم تا با رفع محدودیت های ناشی از کرونا، بخش خدمات دوباره و به مرور به سمت وضعیت قبل از کرونا حرکت کند، بخشی از مشاغل از دست رفته دوباره احیا شود و در بخش تولید دوباره شاهد ظرفیت های قبل از کرونا باشیم.

تحریم ها

همانطور که بارها و بارها گفته شده، تحریم‌های بین المللی باعث شد تا دسترسی به منابع و بازارهای بین المللی برای صنایع داخلی سخت و هزینه بر شود، از طرفی دولت امکان دسترسی به دارایی‌های خارجی خود را از دست داده و با کسری بودجه ناشی از عدم تحقق درآمدهای ناشی از فروش نفت مواجه است. تجمیع این عوامل باعث شد تا منابع دولت برای مدیریت اقتصاد و حمایت از بخش‌های تولید و خدمات کاهش چشمگیری پیدا کند که نتیجه‌ی آن در افزایش تورم و فاصله طبقاتی دیده می‌شود.

اما حالا با توجه به انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهور آمریکا، امیدها به برگشت آمریکا به برجام و کاهش تحریم های بین المللی بیشتر شده که در صورت وقوع، این احتمال وجود دارد تا دولت بتواند به منابع قابل توجهی از درآمدهای خود دست پیدا کند. در این شرایط هرگونه تغییر در شرایط بین المللی که منجر به دسترسی دولت به منابع بیشتر شود می‌تواند راهگشای اقتصاد ایران باشد و در صورت مدیریت صحیح منابع منجر به افزایش تولید و در نتیجه رشد اقتصادی کشور شود.

برای آشنایی بیشتر با سناریوهای مربوط به بازار سرمایه مطالعه یادداشت بورس را چه می‌شود؟ سناریوهای محتمل بازار سرمایه را به شما پیشنهاد می‌کنیم

در نظر داشته باشید که در حال حاضر بخش کمی از ظرفیت صنایع و بخش‌های مختلف اقتصاد در حال فعالیت می‌باشد و در صورت تغییر شرایط، با فعال شدن سایر پتانسیل‌ها شاهد رشد قابل توجه اقتصاد داخلی خواهیم بود، هر چند که مطابق برآوردها راه زیادی تا رسیدن به شرایط قبل در پیش رو داریم و حداقل چند سال طول می‌کشد تا دوباره به سطوح مربوط به سال‌های قبل از تحریم برگردیم.

نتیجه آنکه در حال حاضر با شروع واکسیناسیون کرونا، به مرور و طی یک سال آینده شاهد افزایش تقاضا در بازارهای جهانی خواهیم بود. این موضوع می‌تواند برای شرکت‌های صادرات محور داخل و بخش غیر فعال اقتصاد فرصت مناسبی ایجاد کند تا با افزایش فعالیت و عرضه بیشتر، درآمدهای خود را افزایش دهند. در این حین بخش خدمات نیز می‌تواند بعد از عادی سازی شرایط دوباره به احیای خود بپردازد و بخشی از ظرفیت از دست رفته خود را بازیابد.

از طرفی با توجه به نیاز مبرم دولت به منابع جدید برای حمایت از تولید، نیاز به منابع بلوکه شده در کشورهای دیگر بیش از پیش احساس می‌شود و در صورت بهبود شرایط، فرصت مناسبی برای برون رفت از وضعیت اقتصادی فعلی ایجاد خواهد شد. همزمانی این دو عامل می‌تواند منجر به کاهش هر چه بیشتر زمان بازیابی اقتصاد و افزایش سرعت رشد آن شود هر چند که به نظر می‌رسد نتیجه لغو تجریم ها سریعتر از نتایج واکسیناسیون کرونا خود را نشان دهد.