قیمت دلار در 1401 به کدام سو می‌رود؟ واکنش بورس و طلا چه خواهد بود؟
بدون شک طی روزهای اخیر، مذاکرات وین میان ایران و غرب، در راس اخبار رسانه‌های داخلی قرار گرفته است. در نوشتار پیشِ رو، روند آتی دلار بر اساس خروجی‌های نشست وین تجزیه و تحلیل خواهد گردید و در ادامه به چگونگی تاثیرپذیری بورس و طلا از این اتفاق پرداخته خواهد شد.
قیمت واقعی دلار چقدر است؟
طبق برآورد نگارنده، قیمت تعادلی دلار( یا همان قیمت بنیادی و واقعی) در حال حاضر در حوالی 27 هزار تومان(یا بازه‌ی 26 الی 28 هزار تومان) قرار دارد(طبعا به دلیل تغییر نقدینگی و تورم، این ارقام در سال آتی متفاوت خواهد بود و متعاقبا در سال آتی این ارقام بروزرسانی خواهد گردید) بنابراین این روزها قیمت دلار در بازار آزاد به خوبی در حوالی بازه‌ی تعادلی خود نوسان می‌کند.
اما سوال اساسی این است که قیمت دلار در سال 1401 چه مسیری را طی خواهد کرد و چرا؟ به طور کلی شاید بتوان دو سناریو برای قیمت‌های دلار در سال جدید متصور بود و متناسب با آن قیمت‌های بازاری دلار را تا تخمین زد.
قیمت دلارِ 1401 در نبود برجام
طبق تجربه تاریخی اقتصاد ایران، قیمت دلار در سال‌هایی که دسترسی دولت ایران به درآمدهای ارزی محدود می‌شود به بالاتر از قیمت‌های تعادلی آن جهش می‌کند. بنابراین، در صورت عدم احیای برجام، قیمت‌های بازاری دلار فراتر از 30 هزار تومان خواهد رفت و حتی ورود آن به کانال 40 هزار تومان نیز دور از ذهن نخواهد بود.
در صورت عدم احیای برجام، با وجود کسری بودجه‌ی بالا در سال 1401، طبیعتا شوک تورمی دیگری به اقتصاد ایران وارد خواهد آمد و همپای آن مجددا دلار با جهش قیمتی مواجه خواهد گردید و قیمت‌های بازاری آن بسیار بالاتر از قیمت تعادلی آن قرار خواهد گرفت. همچنین قیمت تعادلی آن نیز با افزایش قابل توجهی مواجه خواهد شد.
آیا با احیای برجام باید منتظر ریزش سنگین دلار باشیم؟
در حال حاضر به واسطه اینکه قیمت جهانی نفت تحت تاثیر جنگ روسیه و اوکراین با جهش‌های بالایی مواجه شده، درنتیجه درآمدهای ارزی دولت در سال 1401 چندین برابر افزایش خواهد یافت. در صورت احیای برجام، به یک‌باره حجم زیادی از دلارهای نفتی وارد چرخه اقتصاد ایران خواهد شد.
برآورد نگارنده این است که در صورت احیای برجام، دولت ایران در سال 1401 بیش از 100 میلیارد دلار درآمد ارزی خواهد داشت(مجموع فروش نفت در سال 1401 و آزادسازی ارزهای بلوکه شده در سایر کشورها) این رقم به تنهایی برای سرکوب‌های ارزی مشابه آنچه که در نیمه دوم دهه هشتاد و بعد از تصویب برجام در سال 1394 رخ داد، کفایت می‌کند. هرچند سرکوب‌های ارزی به زیان اقتصاد و تولید است.
در چنین سناریویی، نه تنها امکان رشد از قیمت دلار سلب خواهد شد، بلکه کاهش قیمت آن را نیز رقم خواهد زد. آن‌گاه بدون شک قیمت دلار در بازار، پایین‌تر از قیمت‌های تعادلی آن خواهد بود. سوال این است که کاهش قیمت دلار تا چه محدوده‌ای رخ خواهد داد؟ پاسخ این سوال به شدت و ضعف احیای برجام و میزان دسترسی ایران به درآمدهای ارزی بستگی دارد.
اگرچه دولت نرخ تسعیر ارز در بودجه 1401 را معادل 23 هزار تومان درج کرده و بسیاری نیز از آن به عنوان کفت قیمت دلار در 1401 یاد می‌کنند، اما در صورتی که تمامی ارزهای بلوکه شده ایران به یک‌باره آزاد گردد و دسترسی ایران به درآمدهای دلاری ناشی از فروش نفت امکان‌پذیر شود، آن‌گاه کاهش قیمت دلار به پایین‌تر از 23 هزار تومان نیز دور از ذهن نخواهد بود. هرچند این اتفاق به زیان بخش صادارت است.
حرکت طلا همپای دلار
می‌دانیم قیمت طلا در ایران متاثر از دو متغیر حرکت می‌کند: 1- قیمت دلار 2-قیمت انس جهانی طلا
از آن‌جائیکه نوسانات انس جهانی طلا، عموما کمتر از نوسانات قیمت دلار است، بنابراین می‌توان گفت مسیر آتی طلا در سال 1401 بیش از هرچیزی تحت تاثیر قیمت دلار خواهد بود. نمودار پایین روند این سه متغیر و همبستگی طلای داخلی با دلار و انس جهانی طلا را به نمایش می‌گذارد.
همانطور که از نمودار فوق نیز مشهود است، قیمت طلا در ایران تا حد زیادی مسیر خود را بر اساس قیمت دلار تعیین می‌کند. بنابراین، با دو سناریوی فوق که برای دلار ذکر گردید، طلا نیز همپای دلار شروع به حرکت خواهد کرد.
بورس بر سر دو راهی
داستان بازار سهام بسیار پیچیده‌تر از این است که بخواهیم تمام رفتار آن را به نوسانات قیمت دلار تقلیل دهیم. درواقع نمی‌توان انتظار داشت که بورس مشابه طلا و به شکل یک‌به‌یک و همپای دلار حرکت کند. همچنین شدت تاثیرپذیری گروه‌های مختلف از نوسانات دلار بسیار متفاوت خواهد بود.
حتی در یک صنعت خاص، بسته به میزان صادارت شرکت‌ها، درجه‌ی تاثیرپذیری شرکتهای مختلف نیز از فراد و فرودهای قیمت دلار می‌تواند متفاوت باشد. در این مقاله به تشریح کلیت موضوع اکتفاء شده و در تحلیل‌های آتی صنایع مختلف مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
به طور کلی در سناریوی اول(نبود برجام)، گروه‌های دلاری به میزان بیشتری منتفع خواهند شد، به ویژه در مقطع زمانی فعلی، به واسطه جهش قیمت‌های جهانی بعد از جنگ روسیه و اوکراین، درآمد شرکتهای دلاری نیز با افزایش قابل توجهی مواجه خواهد شد. اما گروه‌های ریالی رشد کمتری را تجربه خواهند کرد.
در سناریوی برجامی، علی‌رغم کاهش قیمت دلار، درآمد صنایع دلاری کاهش محسوسی نخواهد داشت، چرا که قیمت‌های جهانی در سطوح بسیار بالایی قرار گرفته. اما با کاهش قیمت دلار، مواهب ناشی از افزایش قیمت‌های جهانی نیز برای صنعت مزبور به حداقل خواهد رسید.