تورم در مسیر صعودی؟

گزارش مرکز آمار ایران در خصوص تورم تیرماه حاوی نکات مهمی است که سیاست‌گذار باید توجه ویژه به آن داشته باشد. تورم سالانه‌ی تیرماه رکورد دو دهه اخیر را شکسته است. همچنین، تورم ماهانه مجددا در مسیر صعودی قرار گرفته است. تورم سالانه از عدد 43 درصد در خردادماه به 44.2 درصد در تیرماه سال جاری رسیده است. همین موضوع باعث شده تورم سالانه(منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص قیمت در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن می‌باشد) و تورم نقطه به نقطه(میانگین افزایش قیمت‌ها در تیرماه سال جاری به نسبت ماه مشابه سال گذشته) بعد از گذشت بیش از یک‌سال تقریبا در یک سطح قرار گیرند. نمودار1 روند این دو متغیر را به تصویر می‌کشد.

مطابق نمودار فوق، خط تورم سالانه و تورم نقطه به نقطه در تیرماه سال جاری یک‌دیگر را قطع نموده‌اند. سابقا این اتفاق در مردادماه 1398 رخ داده بود که بعد از آن، هر دوی این متغیرها روند نزولی را در پیش گرفتند، در تیرماه نیز با رشد تورم سالانه و کاهش تورم نقطه به نقطه این دو مجددا در یک سطح قرار گرفتند. اما سوال اساسی این است که آیا در حال حاضر نیز باید منتظر بازگشت تورم سالانه به سمت پایین باشیم؟ آمارها نشان می‌دهد سرعت رشد قیمت‌ها طی سه ماه اخیر امیدوارکننده نیست و کاهش تورم سالانه کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.

آیا تورم رشد می‌کند؟

در حالیکه انتظارات تورمی در نیمه دوم سال گذشته تا حد زیادی فروکش کرده بود، در خردادماه سال جاری مجددا جهت این متغیرِ مهم، بالعکس شده است و درنتیجه اثر این برگشت، در قیمت دلار، شاخص کل بورس و رشد قیمت کالاها و خدمات بازتاب یافت. نمودار2 روند صعودی تورم طی دو ماه اخیر را نشان می‌دهد.

در صورتیکه انتظارات تورمی ادامه‌دار باشد و روند صعودی تورم تداوم یابد و تورم ماهانه‌ از محدوده 3 و 4 درصد فراتر رود، نمی‌توان انتظار کاهش تورم سالانه را داشت. تجربه‌ی تلخ سال 1399 نیز مؤید این موضوع است؛ چرا که نیمه‌ی اول سال گذشته، با رشد انتظارات، تورم ماهانه اوج گرفت و این روند تا آبان‌ماه ادامه داشت. نمودار3 این مهم را به تصویر می‌کشد.

از نمودار فوق نیز کاملا نمایان است که سرعت رشد قیمت‌ها در نیمه‌ی ابتدایی سال گذشته روند رو به رشدی را تجربه کرد که نتیجه‌ی افزایش شدید انتظارات بوده است. اما بعد از انتخابات آمریکا و با فروکش کردن انتظارات تورمی در بازه‌ی زمانی آبان‌ماه 1399 الی اردیبهشت 1400، تورم نیز به ثبات نسبی رسیده بود. اما طی دو ماه اخیر مجددا روند صعودی آن آغاز گردیده است. این امر در بازارهای دارایی و رشد قیمت دلار، قیمت سهام، طلا و سکه نیز کاملا مشهود است.

بنابراین درصورتیکه انتظارات تورمی کنترل نگردد و رشد نقدینگی کاهش نیابد، تورم‌های ماهانه‌ی حدود 7 درصد دور از انتظار نیست، این دقیقا اتفاقی است که در نیمه‌ی اول سال 99 و به ویژه در مهرماه تجربه گردید.

کدام خانوارها بیشتر متضرر شدند؟

در  تیرماه، اگرچه کل کشور به طور متوسط معادل 3.5 درصد را تجربه کرده‌اند؛ اما دهک دهم درآمدی بیشترین تورم را به خود دیده است. بعد از آن، دهک نهم و دهک اول بار تورمی بیشتری را متحمل شده‌اند. سایر دهک‌های درآمدی، تورم به نسبت یکسانی را تجربه کرده‌اند. نمودار4 توزیع تورم میان دهک‌های درآمدی مختلف را در دو ماه اخیر به نمایش می‌گذارد.

سوالی که به ذهن متبادر می‌شود این است که به چه علت خانوارهای با درآمد بالاتر در تیرماه تورم بیشتری را تجربه کرده‌اند، درحالیکه در خردادماه پایین‌ترین دهک درآمدی، بیشترین تورم را به خود دیده بود؟ پاسخ این سوال را باید در نحوه‌ی توزیع تورم میان گروه‌های کالایی مختلف جستجو کرد. نمودار5 این مهم را به خوبی به تصویر می‌کشد.

از نمودار فوق نیز پُر واضح است که بیشترین رشد قیمت در تیرماه معطوف به گروه غیرخوراکی‌ها و خدمات بوده است و از آنجائیکه گروه کالایی مذکور وزن بیشتری از سبد مصرفی دهک‌‌های بالای درآمدی را به خود اختصاص داده است(سهم گروه خدمات از سبد دهک دهم معادل 72 و دهک اول معادل 43 درصد است) درنتیجه بیشترین بار تورمی را نیز به سمت خانوارهای با درآمد بالاتر سوق داده است.

کدام استان‌ها تورم بیشتری را به خود دیده‌اند؟

مطابق گزارش مرکز آمار ایران، بالاترین تورم سالانه را استان‌های کردستان با 50.1 درصد و خراسان شمالی با 49.3 درصد به خود دیده‌اند. بنابراین، قدرت خرید آن‌ها نیز به میزان بیشتری کاهش یافته است. همچنین، استان قم با 40.2 درصد کم‌ترین تورم را تجربه کرده است. نمودار6 توزیع تورم به تفکیک‌ استان‌های مختلف را به تصویر می‌کشد.

مطابق نمودار فوق، تورم سالانه‌ی استان‌های مختلف در بازه‌ی 40 الی 50 درصدی نوسان داشته است و میانگین کل کشور معادل 44.2 درصد بوده است. همچنین آمارها نشان از این دارد که بیشترین بار تورم معطوف به خانوار روستایی بوده است. نمودار7 این مهم را نشان می‌دهد.

مطابق نمودار فوق، در تیرماه هردو طیف خانوار شهری و روستایی، تورم به نسبت بالاتری را نسبت به خردادماه تجربه کرده‌اند. اما نکته مهم‌تر این است که در هر دو ماه مذکور، سبد هزینه‌ای خانوار روستایی به میزان بیشتری متورم شده و قدرت خرید آن‌ نیز به به میزان بیشتری کاهش یافته است.