آیا پذیره نویسی همان عرضه اولیه است؟

به طور خلاصه، به تعهدی که برای پرداخت قیمت و هزینه یک یا چند سهم متقبل می‌شویم، پذیره نویسی می‌گویند.

پذیره نویسی به طور کلی عبارتست از یک عمل حقوقی که به واسطه آن شخص متعهد می­شود با تامین قسمتی از سرمایه شرکت طبق مبلغ برآورد شده، در شرکت سهامی عام مورد نظر شریک شود. افراد در پذیره نویسی موظف می‌شوند مبلغی که برای سهام قید شده را پرداخت نمایند. با ثبت شدن این تعهد و تشکیل شرکت، سهامدارن حق دریافت سهام را خواهند داشت.

شرکت­های سهامی عام برای اقدام به پذیره نویسی باید چه کارهایی انجام دهند؟

اولین مرحله نگارش طرح پذیره نویسی در بازار بورس است. پس از طرح پذیره نویسی نوبت آن است که یکایک موسسین آن طرح را تایید و امضا کنند. در مرحله بعدی، طرح پذیره نویسی تهیه شده همراه با اظهارنامه و اساسنامه به مرجع ثبت شرکت­ها ارائه خواهد شد. بعد از اینکه مرجع ثبت شرکت­ها مدارک را تایید و اجازه انتشار اعلامیه طرح پذیره نویسی را صادر کرد. شرکت باید طرح پذیره نویسی خود را منتشر کند.

طرح اعلامیه پذیره نویسی منتشر شده باید شامل موارد زیر باشد:

1. نام شرکت
2. نوع فعالیت‌هایی که شرکت برای آن تشکیل می‌شود
3. مرکز اصلی شرکت و شعب آن درصورتی که تأسیس شعبه مورد نظر باشد
4. مدت‌زمان ثبت شرکت
5. هویت کامل و اقامتگاه و شغل موسسان، درصورتی که همه یا بعضی از موسسان در امور مربوط به موضوع شرکت یا امور مشابه آن، سوابق یا اطلاعات یا تجاربی داشته باشند ذکر آن به اختصار
6. مبلغ سرمایه شرکت و تعیین مقدار نقد و غیر نقد آن به تفکیک، تعداد و نوع سهام در مورد سرمایه غیر نقد (جنسی)، تعیین مقدار، مشخصات و ارزش آن به شکلی که بتوان از کم و کیف سرمایه غیر نقد اطلاع به دست آورد
7. درصورتی که موسسان مزایایی برای خود در نظر گرفته باشند، تعیین چگونگی و شرط آن مزایا با ذکر جزئیات
8. تعیین مقداری از سرمایه که موسسان تعهد کرده و مبلغی که پرداخت کرده‌اند
9. ذکر هزینه‌هایی که موسسان تا آن موقع جهت تدارک مقدمات تشکیل شرکت و مطالعاتی که انجام‌گرفته است پرداخت کرده‌اند و برآورد هزینه‌های لازم تا شروع فعالیت‌های شرکت
10. درصورتی که انجام موضوع شرکت به صورت قانونی نیازمند موافقت مراجع خاصی باشد، ذکر مشخصات اجازه‌نامه یا موافقت اصولی آن مرجع
11. بیان حداقل تعداد سهامی که هنگام پذیره‌نویسی باید توسط پذیره‌نویس تعهد شود و تعیین مبلغی از آن ‌که باید مقارن پذیره‌نویسی به صورت نقد پرداخت گردد
12. ذکر شماره و مشخصات حساب بانکی که مبلغ نقدی سهام مورد تعهد باید به آن حساب واریز گردد و تعیین مهلتی که طی آن اشخاص علاقه‌مند می‌توانند برای پذیره‌نویسی و پرداخت مبلغ نقدی به بانک مراجعه کنند.
13. توضیح اینکه اظهارنامه موسسان همراه با طرح اساسنامه برای مراجعه علاقه‌مندان به مرجع ثبت شرکت تسلیم‌ شده است
14. بیان نام روزنامه کثیرالانتشاری که هرگونه دعوت و اطلاعیه بعدی تا تشکیل مجمع عمومی موسسان، فقط در آن منتشر خواهد شد
15. چگونگی تخصیص سهام به پذیره‌نویسان

ویژگی پذیره نویسان در بازار سرمایه

مهم ترین نکته راجع به پذیره نویسان در شرکتهای سهامی عام این است که باید یک هیئت مدیره از میان سهام داران که حداقل 5 نفر میباشند، تشکیل شود. پس همانطور که کاملا واضح است تعداد پذیره نویسان هیچوقت نباید از 5 نفر کمتر باشد زیرا دیگر امکان تشکیل هیئت مدیره ذکر شده وجود ندارد.

تفاوت پذیره نویسی با عرضه اولیه چیست؟

معمولا افرادی که تازه شروع به فعالیت در بازار سرمایه کرده‌اند، گاهی پذیره نویسی و عرضه اولیه را با هم اشتباه میگیرند بنابراین چند تفاوت عمده آنها را برای شما آورده‌ایم:

1. در عرضه اولیه برای قیمت سهام هر شرکت بازه‌ای به طور جداگانه در نظر گرفته می شود، اما در پذیره نویسی سهام شرکت‌ها به قیمت اسمی (1000 ریال) به فروش می‌رسد.
2. در عرضه اولیه زمان ثبت سفارش چیزی حدود 2 الی 3 ساعت در نظر گرفته می شود و پس از اختصاص سهام نسبت به تقاضا انجام شده، سهام آن شرکت مانند دیگر شرکت‌ها در بازار بورس قابل معامله می‌شود. اما در پذیره نویسی برای ثبت سفارش یک بازه حداکثر 30 روزه در نظر گرفته می شود و پس از این مدت نماد از دسترس خارج شده تا مراحل ثبت اداری خود را طی کند سپس در بازار عرضه شود که این مراحل می¬تواند حتی چند ماه به طول بینجامد.
3. در عرضه اولیه در هر صورتی شما می توانید در طی همان چند ساعت اعلام شده اقدام به ثبت سفارش کنید و اگر سفارشات خیلی بالا باشد، به شما تعداد سهام کمتری از آنچه درخواست کرده اید اختصاص می یابد. اما در پذیره نویسی در طی بازه اعلام شده هرگاه سفارشات به میزان تمام اوراق قابل عرضه برسد، زمان پذیره نویسی به اتمام می رسد و پس از آن دیگر امکان پذیره نویسی وجود ندارد حتی اگر این اتفاق در روز اول پذیره نویسی رخ دهد!
4. مهم ترین تفاوت عرضه اولیه و پذیره نویسی این است که اصولا پذیره نویسی قبل از تاسیس صندوق یا شرکت و برای تهیه سرمایه اولیه شرکت انجام می شود اما عرضه اولیه بعد از تاسیس و شروع به فعالیت شرکت و به دلیل کسب سود و پیشرفت آن رخ می دهد.
5. گاهی برای برخی از پذیره نویسی‌ها چنین اعلام می‌شود که شرکت کنندگان می‌توانند در مرحله ابتدایی تنها 30 تا 50 درصد مبلغ اصلی را پرداخت نمایند. در این حالت بازار فرابورس زمانی را برای دریافت بقیه هزینه پذیره نویسی مقرر و اعلام خواهد کرد.
6. روند تایید و پذیرش پذیره نویسی به این صورت است که پس از انجام مراحل تعیین شده، شش ماه الی یک سال تا تایید پذیری نویسی طول خواهد کشید. البته شرکت‌ها سعی می‌کنند، مراحل تایید و پذیرش را در مدتی کمتر از یک سال انجام دهند.
7. عرضه اولیه در بازار بورس و فرابورس درج می‌شود اما پذیره نویسی بعد از ثبت شرکت در بازار پایه درج می‌گردد. بنابراین پذیره نویسی نسبت به عرضه اولیه دارای ریسک بالایی است.

نحوه شرکت در پذیره نویسی چگونه است؟

پذیره نویسی های سهام قبلا به صورت حضوری و با مراجعه به کارگزاری ها و بانک ها انجام می‌گرفت. در حال حاضر پذیره نویسی به روش آنلاین و از طریق سایت ها و پنل های معاملاتی قابل انجام است. در پذیره نویسی بخشی از سهام در دست انتشار شرکت از طریق بازار فرابورس با قیمت اسمی معمولا 100 تومان پذیره نویسی می‌شود. خرید سهام در دست انتشار شرکت ها معمولا از طریق کارگزاری های دارای مجوز فعالیت در فرابورس انجام می‌شود.

• ساعت شروع و پایان پذیره نویسی طبق پیام ناظر بازار مشخص می‌گردد که معمولا بین ساعات 9:30 صبح تا 12 ظهر انجام می‌شود.
• معامله گران می‌توانند طی دوره ثبت سفارش اقدام به ورود سفارش خرید نمایند.
• کلیه درخواست های خرید جهت ورود سفارش باید به قیمت اسمی 100 تومان محدود شود.
• در بعضی از پذیره نویسی ها افراد در ابتدا 50 درصد یا 30 درصد مبلغ قیمت اسمی ورقه سهام یعنی 50 یا 30 تومان را پرداخت خواهند کرد. بعد از ثبت شرکت که ممکن است از 6 ماه تا 3 سال زمان ببرد می‌بایست مابقی به شرکت پرداخت گردد.
• •کارمزدها و هزینه های پذیره نویسی سهام توسط ناشر و براساس ضوابط بهادار پرداخت می‌گردد.
• معمولا حداکثر و حداقل سهام قابل خریداری برای اشخاص حقیقی و حقوقی مشخص شده است. البته در بعضی از پذیره نویسی ها هم سقف حداکثر یا حداقل مشخص نمی‌شود(مانند حگردش). در صورت عدم تقاضا برای پذیره نویسی در حال انجام، با اعلام هیات موسس و تایید فرابورس، سقف مزبور قابل افزایش می باشد.
• هر خریدار صرفا مجاز به ورود یک سفارش خرید در سامانه معاملاتی می‌باشد.
• سفارش‌های ثبت شده طی دوره ثبت سفارش قابل اصلاح یا حذف هستند. پس از پایان این مرحله ورود، حذف یا اصلاح سفارش مجاز نیست.
• در ساعت پایانی دسترسی معامله گران به پنل ثبت پذیره نویسی مسدود می‌شود.
• ثبت سفارش با کد گروهی مجاز نیست.

روش بوک بیلدینگ در پذیره نویسی

برای پذیره نویسی نیز همانند عرضه اولیه روش بوک بیلدینگ برای ثبت سفارش وجود دارد. در بوک بیلدینگ الویت زمانی مورد نظر نیست و قیمت سهام الویت دارد. به این صورت که تعداد مشخصی از سهام شرکت در بازه قیمتی مشخصی عرضه می‌شود و خریدار می‌تواند قیمت مورد نظر خود را در بازه قیمتی مشخص شده انتخاب کند. یعنی سهامدار طی چند ساعت و بدون الویت زمانی سفارش خود را ثبت می‌کند. در نهایت الویت با کسانی است که بالاترین قیمت را پیشنهاد داده اند و سهام به طور مساوی بین این افراد تقسیم می‌شود. در پذیره نویسی حداکثر تعداد سهامی که به فرد می‌رسد از طریق پنل معاملاتی فرد قابل مشاهده است. این تعداد براساس تعداد افرادی است که در مهلت معین شده سفارش خود را ثبت کرده اند.

بررسی بازدهی شرکت های پذیره نویسی شده

تاکنون سهام شرکت های مختلفی از طریق پذیره نویسی برای فروش عمومی به عرضه گذاشته شده اند. پذیره نویسی روشی برای سرمایه گذاری بلند مدت است که می‌تواند سود خوبی را برای سهامدار آن داشته باشد. در پذیره نویسی های تماوند، باران، حگردش، اتکاسا، آوا پارس، تفارس، اتکا تهران، وفردا و کاریز بخشی از سهام شرکت های مذبور به صورت پذیره نویسی عمومی عرضه شده اند.

از بین این شرکت ها تاکنون سهام تماوند، باران و حگردش پس از پذیره نویسی در بازار سهام بازگشایی شده اند. با توجه به این که پذیره نویسی ها تقریبا بازدهی مناسبی خواهند داشت، گزینه بسیار مناسبی برای سرمایه گذاران بلند مدت محسوب می شود.

نمادهای کاریز، وفردا، اتکا تهران، تفارس، آوا پارس و اتکاسا پذیره نویسی شده اند اما هنوز بازگشایی نشده اند. باید منتظر بازگشایی این نماد ها بود تا میزان بازدهی آن ها را مشاهده کرد. سهام براساس عرضه و تقاضای موجود قیمت گذاری می‌شود.

پذیره نویسی شرکت ریل گردش ایرانیان با نماد حگردش در آبان ماه 99 پذیره نویسی عمومی شد. قیمت پذیره نویسی حگردش 100 تومان بود که در قیمت 300 تومان بازگشایی شد که بازدهی آن 200 درصد بود.

پذیره نویسی شرکت تامین سرمایه دماوند با نماد تماوند در بهمن ماه سال 98 پذیره نویسی عمومی شد. قیمت پذیره نویسی تماوند 100 تومان بود که در قیمت 1537 تومان بازگشایی شد که بازدهی آن 1437 درصد بود.

پذیره نویسی شرکت بیمه زندگی باران با نماد باران در اردیبهشت ماه 98 پذیره نویسی عمومی شد. قیمت پذیره نویسی باران 100 تومان بود که با قیمت 350 تومان بازگشایی شد. بارانتا اواسط تیر ماه به حدود ۵۰۰ تومان هم رسید که بین ۲۵۰ تا ۴۰۰ درصد بازدهی در عرض 2 سال داشت.

پذیره نویسی شرکت بیمه اتکایی سامان با نماد اتکاسا هم که در 17 آذر 99 انجام شد، تاکنون بازگشایی آن صورت نگرفته است.

میزان مشارکت در برخی از پذیره‌نویسی های اخیر به این صورت بود که میزان مشارکت افراد در کاریز حدود 9 هزار نفر، اتکا تهران 44 هزار نفر، تفارس ۱۵۱ هزار نفر، اتکاسا 355 هزار نفر، آوا پارس 88 هزار نفر بوده است. با وجود اینکه پذیره نویسی ها گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری بلند مدت محسوب می‌شوند اما میزان مشارکت در پذیره نویسی ها نسبت به عرضه اولیه ها کمتر است. 

پذیره نویسی چه زمانی به مرحله عرضه اولیه خواهد رسید؟

بعد از پایان پذیره نویسی باید منتظر مراحل ثبت شرکت بود که در آن زمان عرضه اولیه به روش حراج سهام شرکت شروع خواهد شد. پذیره نویسی ها ممکن است از 6 ماه تا 3 سال طول بکشد  تا به مرحله عرضه اولیه برسند. پذیره نویسی ها برخلاف بقیه شرکت ها عرضه اولیه عادی ندارند و عرضه اولیه آن ها به روش حراج صورت می‌گیرد.

آیا پذیره نویسی نسبت به عرضه اولیه سود دارد؟

اگر دید بلند مدتی به سرمایه گذاری دارید بهتر است در پذیره نویسی ها شرکت کنید. پذیره نویسی های قبلی سود خوبی را نصیب سهامداران خود کردند. افرادی که سرمایه اضافی دارند که برای مدتی به آن نیاز ندارند، مناسب است که در پذیره نویسی ها شرکت کنند.

پذیره نویسی برای شرکت هایی انجام می‌شود که هنوز ثبت نشده و شروع به فعالیت نکرده اند. عرضه اولیه مربوط به شرکت هایی است که سابقه فعالیت خوبی دارند اما سهام آن ها برای اولین بار در بورس عرضه خواهد شد. عرضه اولیه در بازار بورس و فرابورس درج می‌شود اما پذیره نویسی بعد از ثبت شرکت در بازار پایه درج می‌گردد. بنابراین پذیره نویسی نسبت به عرضه اولیه دارای ریسک بالایی است.

آیا پذیره نویسی ها آینده خوبی خواهند داشت؟

قبل از شرکت در پذیره نویسی برای این که مطمئن شویم آن سود مناسبی خواهد داشت، می‌بایست شرکت های پذیره نویسی شده را به دقت بررسی نماییم. برای این کارمی‌توان فایل های ارزش گذاری شرکت سهامدار و سهامداران حقوقی و مؤسسین آن شرکت را بررسی نمود. همچنین می‌توان حوزه فعالیت و برنامه های کاری شرکت پذیره نویسی شده را بررسی کرد. با بررسی تمام این موارد تا حدی می‌توان مطمئن شد که سهام شرکت مورد نظر دارای سود خواهد بود یا خیر.