ثبت‌نام آنلاین صندوق‌های سرمایه‌گذاری از طریق اپلیکیشن سیگنال
حدود یک سال پیش رفته‌رفته روند نزولی بازار سرمایه آغاز شد و دیگر خبری از روند صعودی عجیب ابتدای سال ۱۳۹۹ نبود. این در حالی بود که بخش اعظمی از مردم سرمایه‌های خود را به‌صورت مستقیم سرمایه‌گذاری کردند و با ضررهای قابل توجهی مواجه شدند. آشنا نبودن با صندوق‌های سرمایه‌گذاری و عدم توجه به ریسک بالا در سرمایه‌گذاری مستقیم و عدم ارائه سرویس آسان صندوق‌های سرمایه‌گذاری در روزهای کرونایی کشور از جمله دلایلی بود که مردم تصمیم به ورود مستقیم به بازار سرمایه گرفتند.
اخیراً از سوی سازمان بورس، دستورالعملی صادر شده مبنی بر اینکه فین‌تک‌ها می‌توانند با ایجاد امکان خریدوفروش واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری به هرچه آسان‌تر شدن دسترسی مردم به این ابزار کمک کنند. این در حالی است که با وجود ارائه خدمات برخط توسط بعضی صندوق‌ها، سرمایه‌گذاری در هر کدام از آنها باید به‌صورت جداگانه انجام می‌شد و افراد برای سرمایه‌گذاری در هر صندوق، باید بارها و بارها این مسیر را طی می‌کردند.
به نظر می‌رسد پس از چالش‌های فراوان، در نهایت صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند به‌صورت یکجا در دسترس مخاطبان قرار گیرند تا مردم راحت‌تر از گذشته سرمایه‌های خود را به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری سوق دهند. با علی رسولی‌زاده، مدیرعامل شرکت پارت و کامیار نوربخش، مدیر سامانه سیگنال به گفت‌وگو نشستیم و در خصوص تحولاتی که با ارائه سرویس برخط صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بستری واحد صورت می‌گیرد، صحبت کردیم.
با توجه به خدمات فراوانی که به‌صورت برخط در بازار سرمایه و همچنین در صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد، چه نیازی به عرضه یکپارچه واحدهای صندوق‌ها در سیگنال وجود داشت؟
علی رسولی‌زاده: همان‌طور که مستحضر هستید، سرمایه‌گذاری در بورس به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم امکان‌پذیر است. سرمایه‌گذاری مستقیم به این صورت است که افراد با دریافت یک کد معاملاتی نسبت به خریدوفروش سهام اقدام می‌کنند. راهکار متعارفی که توسط اکثر مردم در ایران صورت می‌گیرد، همین رویکرد است. رویکرد دوم رویکرد غیرمستقیم است؛ در این رویکرد افراد برای مدیریت دارایی‌های خود و سرمایه‌گذاری در بازار بورس به یک تیم، مجموعه یا صندوق مراجعه می‌کنند و آن مجموعه وظیفه سرمایه‌گذاری دارایی آن افراد در بازار سرمایه را بر عهده می‌گیرد.
هر کدام از این صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌طور جداگانه فرایند احراز هویت مشتری، ثبت‌نام و فرایند صدور و ابطال را انجام می‌دهند که باعث ایجاد پراکندگی شده و میل و رغبت مردم برای استفاده از این صندوق‌ها را کاهش می‌دهد. اکنون با تصویب قانون جدید، راهکاری ایجاد شد تا صندوق‌های سرمایه‌گذاری بتوانند از طریق درگاهی یکتا و به‌صورت غیرحضوری خدمات خود را به مردم ارائه دهند. همچنین اطلاعات مربوط به میزان سرمایه‌گذاری‌شان در صندوق‌های مختلف و ارزش فعلی آن را به‌صورت یکجا مشاهده کنند و بر این اساس به‌صورت یکجا و یکپارچه سبد سرمایه خود در صندوق‌های متنوع را مدیریت کنند که این امر، اتفاق بزرگی در بازار سرمایه و مدیریت سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.
چه موانعی بر سر راه ارائه خدمات برخط صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد؟
رسولی‌زاده: فعالیت‌های حوزه مالی اقدامات خاص خودشان را دارند و باید با قوانین ضدپول‌شویی و قوانین احراز هویت مشتری مطابقت داشته باشند. کسب‌وکارهای مالی و خصوصاً کسب‌وکارهای بازار سرمایه با مجموعه‌ای از الزامات قانونی مواجه هستند که ممکن است سایر کسب‌وکارها با آنها روبه‌رو نشوند. اینها از دلایل اصلی عدم تنظیم‌گری مناسب توسط نهاد ناظر بودند. تا پیش از تصویب دستورالعمل جدید سازمان بورس، امکان ارائه خدمات یکپارچه سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها به مردم وجود نداشت. در واقع مسئله اصلی، عدم وجود قانون بود؛ چراکه بدون وجود یک قانون تنظیم‌کننده، فین‌تک‌ها به «API» دسترسی نداشتند، اما با تصویب این قانون ارائه خدمات برخط، امکان‌پذیر شد.
با توجه به حل مسئله احراز هویت در بحث کارگزاری‌ها و سجام در مدت‌زمان کوتاهی، آیا تأخیر در ارائه خدمات مربوط به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها توسط فین‌تک‌ها، به معنی پیچیدگی بیشتر موضوعات مربوط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری نسبت به احراز هویت کارگزاری‌ها و سجام است؟
رسولی‌زاده: خیر؛ ارائه خدمات برخط توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارای پیچیدگی به‌مراتب کمتر و فرایند مشخص‌تر و تعریف‌شده‌تری است. به علت فشار بالای تقاضا، قوانین مورد نیاز حوزه سجام و کارگزاری‌ها در مدت‌زمان کوتاه‌تری ارائه و تصویب شدند. باید واقعیت را پذیرفت که صندوق‌های سرمایه‌گذاری جایگاه خود را در ایران پیدا نکرده‌اند. در واقع نیاز به این صندوق‌ها به اندازه نیاز به موضوعی مانند احراز هویت پررنگ نبود و به همین علت تصویب قوانین مربوطه و اجرای آنها یک سال بیشتر طول کشید.
به نظر شما با توجه به ضرری که بعضی از سرمایه‌گذاران بورس کرده‌اند، آیا می‌توان اعتماد مردم را به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم جلب کرد؟ و آیا افزایش دسترسی افراد به صندوق‌های سرمایه‌گذاری توسط فین‌تک‌ها کفایت می‌کند؟
رسولی‌زاده: اگر مردم رویکرد سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را انتخاب کرده بودند، به هیچ‌وجه شاهد این اتفاقات عجیب‌وغریب بازار سرمایه و افت شدید شاخص و خسارات عمده به مردم نبودیم. تصویب دستورالعمل مزبور و پیاده‌سازی زیرساخت‌های جدید، خصوصاً زیرساخت‌هایی که در سامانه رسام پیاده‌سازی شدند و در اپلیکیشن سیگنال هم در دسترس مردم قرار گرفته، به‌تدریج مردم را به سمت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری سوق می‌دهد.
کامیار نوربخش: رغبت مردم در انتخاب گزینه‌های سرمایه‌گذاری از یک سو به دانش و مهارت و همچنین گرایش و نگرش آنها نسبت به گزینه‌ها وابسته است. از سوی دیگر نیز میزان در دسترس بودن آن گزینه و سهولت استفاده از آن مطرح است. ما در سیگنال تلاش کرده‌ایم به افزایش دانش و مهارت عموم جامعه برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها کمک کنیم. همین‌طور یک تجربه کاربری جذاب برای سرمایه‌گذاران صندوق‌ها ایجاد کنیم تا افراد بتوانند بدون حتی یک مراجعه حضوری، از سراسر کشور در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند.
اما دستیابی به جایگاه مطلوب و توجه بیش از پیش مردم به صندوق‌ها نیازمند یک عزم عمومی در دولت و رسانه‌ها و به‌خصوص فعالان بازار سرمایه است. تاکنون با وجود نبود چنین زیرساخت مناسبی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با استقبال قابل قبولی مواجه بوده‌اند که با انجام مواردی که بیان شد، قطعاً شاهد استقبال چشم‌گیر مردم خواهیم بود؛ چراکه یکی از دغدغه‌های اصلی آنها به‌خوبی پاسخ خواهد یافت.
در یک سال گذشته چقدر در معرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری به مردم و ایجاد فرهنگ سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در آنها موفقیت حاصل شده است؟
نوربخش: چند سالی است که ما در سامانه رسام و سیگنال، در حوزه فرهنگ‌سازی برای افزایش اعتماد مردم به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم فعالیت می‌کنیم و هدف اصلی ما از این فعالیت‌ها معرفی و آشناسازی مردم با صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.
ما امکان مشاهده یکجای صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مقایسه آنها را به‌صورت نموداری برای مردم فراهم کردیم. رتبه‌بندی ماهانه صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌صورت تخصصی و با ۱۵ شاخص مختلف نیز یکی دیگر از کارهای انجام‌شده بود تا افراد بتوانند با اطمینان بیشتری گزینه مناسب خود را انتخاب کنند. علاوه بر این بخش زیادی از ظرفیت خود را به تولید محتوای آموزشی برای فرهنگ‌سازی در خصوص سرمایه‌گذاری غیرمستقیم اختصاص دادیم.
رسولی‌زاده: ما در حوزه فرهنگ‌سازی عمومی سعی کردیم از طریق آکادمی هوش مالی، به افراد در سطوح مختلف، دانش مالی را آموزش دهیم، افراد را با ادبیات و سواد مالی آشنا کنیم و به آنها بیاموزیم چه مسیری برای سرمایه‌گذاری بهتر است.
در سطح دیگری از فرهنگ‌سازی‌های انجام‌شده بر بستر سیگنال، به‌طور خاص در حوزه صندوق‌های سرمایه‌گذاری، محتوای آموزشی متنوعی تولید کردیم. آشنایی عمومی با صندوق‌ها، فرایندهای سرمایه‌گذاری، قوانین مربوطه و مزیت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم و ارائه اخبار مرتبط و مناسب به مردم از جمله خدمات آموزشی ماست که سعی کردیم در قالب آنها به موضوع فرهنگ‌سازی بپردازیم.
در حال حاضر در شرکت پارت برای تسهیل ارائه خدمات صندوق‌های سرمایه‌گذاری چه سرویس‌هایی عملیاتی شده‌اند؟
رسولی‌زاده: افراد از طریق سامانه رسام می‌توانند به صندوق‌ها مراجعه و اطلاعات مربوط به آنها را مشاهده و مقایسه کنند و برای استفاده از خدمات این صندوق‌ها نیز می‌توانند به‌صورت یکپارچه و از طریق درگاه واحد رسام، فرایند صدور و ابطال را انجام دهند. اپلیکیشن سیگنال نیز در حال حاضر با بیش از هفت میلیون نصب، از پرکاربردترین اپلیکیشن‌های بازار سرمایه کشور است.
در پلتفرم سیگنال، خدماتی نظیر امکان بررسی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در کنار بازار سرمایه و ارزهای دیجیتال و سایر بازارها، اعم از طلا و ارز، اطلاع‌رسانی مستمر به مردم و امکان صدور و ابطال صندوق‌های سرمایه‌گذاری رسام ارائه می‌شود.
آیا دستورالعمل‌ها و قوانین جدید در موضوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری دریچه جدیدی را به روی خدمات مجموعه پارت، رسام و به‌خصوص سیگنال، گشوده است؟
رسولی‌زاده: بله، قوانین جدید این امکان را فراهم کرده که مجموعه‌های فین‌تک بتوانند وارد حوزه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم شوند. تا پیش از این، امکان فوق برای فین‌تک‌ها مهیا نبود، اما مجموعه پارت به‌عنوان یکی از فین‌تک‌های بزرگ کشور با مجوزهای لازم از سازمان بورس، توانست به‌عنوان اولین مجموعه این خدمات را به‌صورت یکپارچه در اختیار مردم قرار دهد.
به نظر می‌رسد حرکات شما کاملاً برنامه‌ریزی‌شده بود؛ یعنی از مدت‌ها قبل آمادگی ارائه خدمات مزبور را داشته‌اید. این برنامه‌ریزی از چه زمانی انجام شده که امروز شاهد به ثمر نشستن آن هستیم؟
رسولی‌زاده: ما در شروع فعالیت شرکت، برنامه‌ریز‌ی‌های لازم را برای ارائه چنین خدماتی انجام دادیم و بررسی‌های مفصلی در حوزه فعالیت فین‌تک‌ها در دنیا و به‌ویژه در بازار سرمایه داشتیم. دلیل استقبال اندک مردم از سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در ایران این است که تاکنون درگاه‌های فین‌تکی مناسبی در اختیار مردم قرار نداشت و مردم لاجرم مسیر مستقیم را انتخاب می‌کردند. طی چند سال گذشته درخواست‌های متعددی به نهادهای ناظر از جمله سازمان بورس ارسال کردیم که پیرو این پیگیری‌ها قوانین مربوطه در سازمان بورس تصویب شد و این امکان برای پارت مهیا شد که زیرساخت‌های خود را در اختیار عموم مردم قرار دهد.
با توجه به فعالیت گسترده مجموعه پارت در حوزه فرهنگ‌سازی، چه زمانی نگرانی شما مبنی بر سرمایه‌گذاری گسترده مردم به‌صورت مستقیم در بازار سرمایه برطرف می‌شود و مردم به بلوغ استفاده از روش غیرمستقیم سرمایه‌گذاری می‌رسند؟
رسولی‌زاده: با توجه به اینکه اقدامات مفصلی از طریق آکادمی هوش مالی و سیگنال در حال انجام است و تولید محتوای آموزشی خوبی در این زمینه صورت گرفته، نسبت به تغییر روند مردم و اعتماد به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم امیدوار هستیم، اما سودهای مقطعی جذاب، رقیب ما در این فرهنگ‌سازی هستند و ممکن است مردم را به سرمایه‌گذاری مستقیم جذب کنند.
در بسیاری از کشورها افراد در گام‌های اولیه حضور در بازار سرمایه فقط می‌توانند به‌صورت غیرمستقیم و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بازار سرمایه شوند. تصویب این‌گونه قوانین در ایران مردم را به سمت سرمایه‌گذاری غیرمستقیم هدایت می‌کند و از خسارات احتمالی آتی می‌کاهد.