صندوق سرمایه گذاری خصوصی (PE) چیست و چه ویژگیهایی دارد؟
تصور کنید امروز تازه شرکت اسنپ تشکیل شده و در حال توسعه محصولی انقلابی خود است که صنعت حمل و نقل کشور را در سالهای آینده متحول خواهد کرد.
اما این شرکت با یک مشکل بزرگ روبروست: کمبود منابع مالی برای ادامه تحقیق و توسعه و ورود قوی به بازار.
از سمت دیگر شبکه بانکی کشور هم امکان اعطای وام و تامین مالی این بنگاه را ندارد.
درست در همین لحظه، یک صندوق سرمایهگذاری خصوصی وارد شده و سرمایه مورد نیاز را فراهم میکند.
در طی چند سال اسنپ ناوگان حمل و نقل و تاکسیرانی کشور را تصاحب کرده و حالا چندین برابر زمان شروع خود ارزش دارد.
در نهایت هم این شرکت و هم صندوق سرمایهگذاری خصوصی به سود قابل توجهی دست یافتهاند!
صندوق سرمایهگذاری خصوصی (PE) چیست؟
صندوق سرمایهگذاری خصوصی یا Private Equity یا به اختصار PE صندوقهایی هستند که روی شرکتهای با پتانسیل نرخ بازده بالا سرمایهگذاری میکنند
بازه زمانی سرمایهگذاری آنها در یک شرکت معمولاً بین 4 تا 7 سال است و سعی میکنند در پایان این دوره با کسب بازدهی مدنظر خود از شرکت مدنظر خارج شوند(مثلاً با استراتژی فروش شرکت و …).
دقت کنید که برخلاف سایر صندوقهای سرمایهگذاری، این صندوقها در شرکتهای غیرسهامی یا غیربورسی هم سرمایهگذاری میکنند.
از مهمترین مشتریان این صندوقها موسسات بزرگ مانند بیمهها، بانکها، شرکتها فراصندوقها (Fund of funds) هستند.
نحوه عملکرد صندوق سرمایهگذاری خصوصی (PE)
صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی معمولاً به صورت یک مشارکت محدود با سرمایه ثابت تشکیل میشوند و اهداف سرمایهگذاری آنها از ابتدا به طور دقیق مشخص نیست، به همین دلیل به آنها blind pool گفته میشود.
هرچند سرمایهگذاران در یک صندوق PE یک دید کلی نسبت به نوع سرمایهگذاریهای صندوق دارند (مثلا حوزه کشاورزی، فلزات اساسی و منابع معدنی) اما نقشی در انتخاب تکتک شرکتهایی که صندوق میخواهد در آنها سرمایهگذاری کند ندارند، که این در واقع همان مفهوم (blind pool) است.
صندوقهای سرمایه گذاری خصوصی معمولاً یک طول عمر مشخص دارند و در این بازه زمانی سرمایهگذاران حق بازخرید یا برداشت سرمایه خود را ندارند.
البته اخیرا بازار ثانویه برای واحدهای سرمایهگذاری صندوقهای خصوصی در حال توسعه است که میتواند باعث نقدشوندگی برای سرمایهگذارانی که قصد فروش منافعشان در یک صندوق خصوصی را دارند شود.
ساختار و ارکان صندوق سرمایهگذاری خصوصی (PE)
صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی (Private Equity) دارای ساختارها و ارکانی هستند که شناخت دقیق آنها برای سرمایهگذاران و تحلیلگران اهمیت زیادی دارد.
در ادامه به بررسی این ارکان و ساختارها به صورت دستهبندی شده میپردازیم:
۱. شرکت (PE (Private Equity
شرکت PE به عنوان هسته اصلی ساختار، مسئولیت مدیریت و راهبری استراتژیهای سرمایهگذاری را بر عهده دارد.
این شرکتها با استفاده از متخصصین باتجربه در حوزههای مختلف، سرمایه یک یا چند صندوق سرمایهگذاری خصوصی را جمعآوری کرده و از طریق دو شخصیت حقوقی مجزا، یعنی شریک مدیریتی (GP) و مدیر سرمایهگذاری، به این صندوقها مشاوره میدهند.
۲. شرکای سرمایهگذار (Limited Partners – LP)
شرکای سرمایهگذار یا LPها، بخش عمدهای از سرمایه صندوقهای خصوصی را تأمین میکنند.
این افراد یا نهادها به عنوان سرمایهگذاران غیرفعال شناخته میشوند و تعهدات آنها به میزان سرمایهای که در صندوق متعهد شدهاند، محدود میشود.
LPها شامل صندوقهای بازنشستگی، بانکها، شرکتها، شرکتهای بیمه، افراد ثروتمند و فراصندوقها هستند.
این شرکاء هیچ دخالتی در مدیریت روزمره صندوق ندارند و تنها در صورت فراخوان صندوق، موظف به تأمین سرمایه متعهد شده خود هستند.
۳. شریک مدیریتی (General Partner – GP)
شریک مدیریتی به عنوان یکی از ارکان اصلی صندوق، مسئولیت کامل مدیریت صندوق را بر عهده دارد.
GPها وظایف متولیگری و امانتداری را در قبال صندوق انجام میدهند و تمامی سرمایهگذاریها و خروجها را بر اساس وکالتی که از شرکای سرمایهگذار دارند، مدیریت میکنند.
گاهی GP ممکن است بخشی از وظایف خود را به مدیر سرمایهگذاری یا کمیته سرمایهگذاری واگذار کند، اما همچنان مسئولیت نهایی با اوست.
۴. مدیر سرمایهگذاری
مدیر سرمایهگذاری نقش کلیدی در مدیریت عملیات روزمره صندوق دارد.
این مدیر فرصتهای مختلف سرمایهگذاری را ارزیابی کرده و خدمات مشاورهای لازم را به شرکتهای موجود در سبد سرمایهگذاری صندوق ارائه میدهد. همچنین، فرآیند حسابرسی و گزارشدهی صندوق نیز توسط مدیر سرمایهگذاری انجام میشود و او در ازای این خدمات، کارمزد مدیریتی دریافت میکند.
۵. شرکتهای موجود در سبد سرمایهگذاری
صندوقهای خصوصی در طول دوره فعالیت خود، سرمایهگذاریهایی را در تعدادی شرکت انجام میدهند که معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ شرکت را شامل میشود.
این شرکتها به عنوان سبد سرمایهگذاری صندوق شناخته میشوند. توانایی شرکت PE در مدیریت و فروش سهام این شرکتها با سود قابل توجه، معیار اصلی موفقیت یا شکست صندوق است.
نوع شرکتهایی که صندوق در آنها سرمایهگذاری میکند در امیدنامه آمده و میتواند صنایع مختلفی را در بر بگیرد.
صندوق سرمایهگذاری خصوصی در چه شرکتهایی سرمایهگذاری میکند؟
صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی (PE) طیف گستردهای از شرکتها را برای سرمایهگذاری بررسی میکنند.
با این حال، به طور کلی، این صندوقها به دنبال شرکتهایی هستند که پتانسیل رشد و افزایش ارزش بالایی داشته باشند.
در ادامه 5 دسته از شرکتهایی که صندوق سرمایهگذاری خصوصی در آن سرمایهگذاری میکند، آمده است:
شرکتهای سهامی خاص
این شرکتها به صورت عمومی در بورس عرضه نمیشوند و سهام آنها به صورت خصوصی مبادله میشود. صندوقهای PE با سرمایهگذاری در این شرکتها میتوانند به آنها کمک کنند تا به رشد خود ادامه دهند و در آینده به صورت عمومی عرضه شوند.
شرکتهای سهامی عام پذیرفته نشده در بورس
این شرکتها شرایط لازم برای پذیرش در بورس را دارند اما هنوز به دلایل مختلفی در بورس پذیرفته نشدهاند. صندوقهای PE میتوانند با سرمایهگذاری در این شرکتها به آنها کمک کنند تا آماده پذیرش در بورس شوند.
شرکتهای پذیرفته شده در بازار شرکتهای کوچک و متوسط فرابورس ایران
این شرکتها در بازار فرابورس ایران پذیرفته شدهاند و صندوقهای PE میتوانند با سرمایهگذاری در آنها به رشد و توسعه آنها کمک کنند.
شرکتهایی که شرایط پذیرش در بورس را از دست دادهاند
گاهی اوقات شرکتهایی که قبلاً در بورس پذیرفته شده بودند، به دلایلی شرایط پذیرش را از دست میدهند. صندوقهای PE میتوانند با سرمایهگذاری در این شرکتها به آنها کمک کنند تا دوباره شرایط پذیرش در بورس را کسب کنند.
شرکتهایی که مشمول ماده ۱۴۱ اصلاحیه قانون تجارت شدهاند
این شرکتها به دلایلی مانند زیاندهی متوالی یا عدم رعایت مقررات، مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت شدهاند. صندوقهای PE با سرمایهگذاری در این شرکتها میتوانند به بهبود عملکرد آنها کمک کرده و از ورشکستگی آنها جلوگیری کنند.
مزایای سرمایهگذاری در صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی
صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی (Private Equity Funds) ابزاری قدرتمند برای سرمایهگذاری در شرکتهای خصوصی هستند و میتوانند فرصتهای رشد قابل توجهی را برای سرمایهگذاران فراهم کنند.
در ادامه به بررسی مزایای این صندوقها خواهیم پرداخت:
1- پتانسیل بازدهی بالا
صندوقهای خصوصی معمولاً در شرکتهایی سرمایهگذاری میکنند که پتانسیل رشد بسیار بالایی دارند. با حمایت و هدایت این صندوقها، این شرکتها میتوانند به سرعت رشد کنند و ارزش آنها به طور قابل توجهی افزایش یابد.
زمانی که شرکت سرمایهپذیر به مرحلهای از رشد رسید که آماده ورود به بازار بورس یا فروش به یک شرکت بزرگتر باشد، صندوق خصوصی میتواند سهام خود را با سود قابل توجهی به فروش برساند.
2- تنوع بخشی به سبد سرمایهگذاری
سرمایهگذاری در صندوقهای خصوصی به دلیل ماهیت متفاوت شرکتهای سرمایهپذیر، میتواند تنوع قابل توجهی به سبد سرمایهگذاری اضافه کند و ریسک کلی آن را کاهش دهد.
عملکرد این صندوقها معمولاً با نوسانات بازارهای مالی عمومی مانند سهام همبستگی کمی دارد، بنابراین میتوانند به عنوان یک ابزار محافظتی در برابر نوسانات بازار عمل کنند.
3- دسترسی به فرصتهای سرمایهگذاری منحصر به فرد
صندوقهای خصوصی به سرمایهگذاران امکان دسترسی به شرکتهای نوآور و دارای فناوریهای پیشرفته را میدهند که ممکن است در مراحل اولیه رشد خود باشند و هنوز در بازارهای عمومی عرضه نشده باشند.
4- مدیریت حرفهای
صندوقهای خصوصی معمولاً توسط تیمهای مدیریتی حرفهای اداره میشوند که دارای تجربه و تخصص بالایی در حوزه سرمایهگذاری خصوصی هستند. این تیمها با استفاده از دانش و مهارت خود، تلاش میکنند تا بهترین بازدهی را برای سرمایهگذاران کسب کنند.
ریسکها و معایب سرمایهگذاری در صندوقهای سرمایه گذاری خصوصی یا PE
سرمایهگذاری در صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی به دلیل ماهیت خاص خود، با ریسکهایی همراه است که سرمایهگذاران باید پیش از تصمیمگیری به آنها توجه کنند
این ریسکها را میتوان در دستههای زیر طبقهبندی کرد:
1. ریسکهای مرتبط با ماهیت سرمایهگذاری
- نقدشوندگی پایین: سهام این صندوقها به راحتی قابل فروش نیست و ممکن است مدتزمان زیادی برای فروش آنها نیاز باشد.
- تعهد بلندمدت: سرمایهگذاری در این صندوقها معمولاً نیازمند تعهد بلندمدت است و سرمایهگذاران باید برای چندین سال سرمایه خود را قفل کنند.
- ریسک از دست دادن سرمایه: احتمال از دست دادن بخشی یا حتی تمام سرمایه سرمایهگذاری شده وجود دارد.
- عدم تضمین بازدهی: هیچ تضمینی برای کسب سود یا حفظ سرمایه وجود ندارد.
2. ریسکهای مرتبط با شرکتهای سرمایهپذیر
- ریسک شکست شرکت: شرکتهای سرمایهپذیر ممکن است با شکست مواجه شوند و در نتیجه ارزش سرمایهگذاری کاهش یابد یا به طور کامل از بین برود.
- عدم موفقیت در جذب سرمایه بیشتر: شرکتهای نوپا برای ادامه فعالیت و رشد به جذب سرمایه نیاز دارند. عدم موفقیت در جذب سرمایه میتواند به شکست شرکت منجر شود.
- تغییرات در صنعت: تغییرات در صنعت و رقابت شدید میتواند بر عملکرد شرکتهای سرمایهپذیر تأثیر منفی بگذارد.
3. ریسکهای مرتبط با ارزیابی و ارزشگذاری
- عدم قطعیت در ارزشیابی: ارزشگذاری شرکتهای سرمایهپذیر به ویژه در مراحل اولیه رشد، با عدم قطعیت همراه است و ممکن است با ارزش واقعی آنها متفاوت باشد.
- تأثیر عوامل خارجی: عوامل خارجی مانند تغییرات در نرخ ارز، تورم و شرایط اقتصادی کلی میتواند بر ارزش داراییهای صندوق تأثیر بگذارد.
4. ریسکهای مرتبط با مدیریت صندوق
- تضاد منافع: ممکن است بین منافع مدیر صندوق و سرمایهگذاران تعارض وجود داشته باشد.
- خطای قضاوت مدیر: تصمیمات مدیر صندوق میتواند بر عملکرد صندوق تأثیرگذار باشد و ممکن است این تصمیمات با خطا همراه باشد.
- هزینههای مدیریت: هزینههای بالای مدیریت میتواند از سود سرمایهگذاران بکاهد.
5. ریسکهای قانونی و نظارتی
- تغییرات در قوانین و مقررات: تغییرات در قوانین و مقررات میتواند بر فعالیت صندوق و حقوق سرمایهگذاران تأثیر بگذارد.
- خطرات حقوقی: صندوق ممکن است با دعاوی حقوقی مواجه شود که بر عملکرد آن تأثیر بگذارد.
استراتژی سرمایهگذاری صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی یا PE
سرمایهگذاریهای صندوق سرمایهگذاری خصوصی با استراتژیهای مختلفی صورت میگیرد.
انتخاب بهترین استراتژی به عوامل مختلفی مثل اندازه صندوق، میزان ریسکپذیری صندوق، توانمندیهای مدیر صندوق از نظر فنی و مالی و … بستگی دارد.
در ادامه به بررسی راهبردهای سرمایهگذاری در حوزه سرمایهگذاری خصوصی (Private Equity یا PE) پرداخته و آنها را بر اساس چرخه عمر یک شرکت یا صنعت دستهبندی میکنیم:
1. سرمایهگذاری در مرحله تولد (Venture Capital)
- این نوع سرمایهگذاری به شرکتهای نوپا (استارتاپها) کمک میکند تا از طریق سرمایهگذاران مخاطرهپذیر (مانند فرشتگان کسبوکار و صندوقهای سرمایهگذاری) سرمایه جذب کنند.
- در این مرحله بیشتر صندوقهای سرمایهگذاری خطرپذیر(VC) وارد میشوند
2. سرمایهگذاری در مرحله رشد (Growth Capital)
- در این مرحله، صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی به شرکتهای در حال رشد کمک میکنند تا بازارهای جدیدی را فتح کرده یا درآمد خود را افزایش دهند. شرکتها معمولاً در این مرحله بزرگتر از استارتاپها هستند.
- مثال: سرمایهگذاری در یک شرکت فناوری که در حال گسترش به بازارهای بینالمللی است.
3. سرمایهگذاری در مرحله بلوغ (Buyout)
- این نوع سرمایهگذاری معمولاً شامل خرید سهام یا کل شرکت با هدف بهبود سودآوری و بهرهوری است. این سرمایهگذاری نیازمند منابع مالی زیادی است.
- مثال: خرید یک شرکت بزرگ با استفاده از وام و بهبود ساختار مدیریتی آن.
4. سرمایهگذاری در مرحله بحران (Distressed Investments)
- در این نوع سرمایهگذاری، صندوقهای PE شرکتهای ضعیف یا زیانده را که به دلایل مختلفی دچار مشکلات شدهاند، خریداری میکنند. سپس با بازسازی مالی و مدیریتی این شرکتها، تلاش میکنند تا آنها را به سوددهی برسانند.
حداقل سرمایه صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی چقدر باید باشد؟
حداقل سرمایه صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی مبلغ 50 میلیارد تومان تعیین شد.
دوره فعالیت در نظر گرفته شده برای این صندوقها حداکثر به مدت 7 سال است که ۴ سال ابتدایی آن به عنوان دوره سرمایهگذاری صندوق تعیین میشود.
حداقل مبلغ جهت سرمایه گذاری در صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی چقدر است؟
سرمایه گذاری در صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی به دلیل ماهیت و استراتژیهای سرمایهگذاری خاص خود، با ریسکهای بالاتری نسبت به صندوقهای سرمایهگذاری در اوراق بهادار متداول همراه است.
به منظور مدیریت این ریسکها و اطمینان از آگاهی کامل سرمایهگذاران، مقررات خاصی در نظر گرفته شده است:
- حداقل مبلغ سرمایهگذاری: سرمایهگذاران برای ورود به این نوع صندوقها ملزم به سرمایهگذاری حداقل 100 میلیون تومان هستند. این مبلغ با توجه به ماهیت بلندمدت و ریسک بالای این نوع سرمایهگذاری تعیین شده است.
- بیانیه پذیرش ریسک: قبل از انجام هرگونه سرمایهگذاری، سرمایهگذاران موظف به مطالعه دقیق اساسنامه و امیدنامه صندوق و تکمیل فرم بیانیه پذیرش ریسک میباشند. این فرم تأکیدی بر آگاهی کامل سرمایهگذار از ریسکهای مرتبط با سرمایهگذاری در صندوقهای خصوصی است.
صندوق سرمایهگذاری خصوصی در ایران
در ایران اما دستورالعمل تاسیس و راهاندازی صندوقهای خصوصی در سال ۹۷ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تهیه و ابلاغ شد.
واحدهای این صندوقها به شکل قابل معامله در بورس هستند، ساختار حاکمیت شرکتی آنها در قالب واحدهای ممتاز، که تشکیلدهنده مجمع صندوق هستند، و واحدهای عادی اداره میشود.
تصمیمات سرمایهگذاری آن با مسئولیت مدیر صندوق، در چارچوب مصوب مجمع، و با کمک کمیته سرمایهگذاری، اتخاذ میشود.
در حال حاضر 5 صندوق سرمایهگذاری خصوصی در ایران وجود دارد که 3 مورد از آنها ETF و 2 مورد دیگر به صورت صدور ابطالی هستند:
نام صندوق | نوع صندوق | نماد | |
1 | خصوصی اعتبار سرمایه نوآفرین | ETF | نوآور |
2 | خصوصی اکسیر زیست پارسیان | ETF | اکسیر |
3 | خصوصی کمان کاریزما | ETF | کمان |
4 | خصوصی ثروت آفرین فیروزه | صدور ابطال | صفحه صندوق |
5 | خصوصی دیوان ارزش | صدور ابطال | صفحه صندوق |
تفاوت صندوق سرمایهگذاری خصوصی و صندوق سرمایهگذاری مشترک
صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی (Private Equity Funds) و صندوقهای سرمایهگذاری مشترک (Mutual Funds) هر دو ابزارهای سرمایهگذاری هستند، اما تفاوتهای اساسی در نحوه عملکرد، هدف و ریسکهای آنها وجود دارد. ما این تفاوتها را در 4 قسمت برسی میکنیم:
1- تفاوت ماهیت
صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی در شرکتهای خصوصی، نوپا و یا شرکتهایی که نیازمند بازسازی هستند، سرمایهگذاری میکنند در حالی که صندوقهای سرمایهگذاری مشترک در سهام شرکتهای عمومی، اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار سرمایهگذاری میکنند.
2- تفاوت نوع سرمایهگذاران
سرمایهگذاران در صندوقهای خصوصی معمولاً شامل مؤسسات بزرگ، صندوقهای بازنشستگی، افراد ثروتمند و سرمایهگذاران حرفهای هستند در حالی که سرمایهگذاران صندوقهای مشترک میتوانند افراد عادی، مؤسسات و شرکتها باشند.
3- تفاوت در میزان نقدشوندگی
سهام صندوق های PE به راحتی قابل معامله نیست و معمولاً دوره نگهداری طولانیمدتی دارند. در حالی که سهام صندوقهای سرمایهگذاری مشترک به راحتی قابل خرید و فروش در بازار بورس است.
4- تفاوت در میران ریسک و بازدهی
به دلیل ماهیت سرمایهگذاری در شرکتهای خصوصی، ریسک این صندوقها بالا است، اما در مقابل پتانسیل بازدهی بسیار بالایی نیز دارند.
از سمت دیگر صندوقهای مشترک به دلیل تنوعبخشی و سرمایهگذاری در اوراق بهادار عمومی، ریسک کمتری داشته و در مقابل پتانسیل بازدهی آن نیز کمتر است.
ویژگی | صندوق سرمایهگذاری خصوصی | صندوق سرمایهگذاری مشترک |
تمرکز سرمایهگذاری | شرکتهای خصوصی و نوپا | سهام، اوراق قرضه، سایر اوراق بهادار |
سرمایهگذاران | مؤسسات بزرگ، افراد ثروتمند، سرمایهگذاران حرفهای | افراد عادی، مؤسسات، شرکتها |
نقدشوندگی | پایین | بالا |
ریسک | بالا | متوسط |
بازدهی | بالا | متوسط |
سخن آخر
با ضعف سیستم بانکی در تامین مالی بنگاهها، نقش مهم صندوقهای سرمایه گذاری خصوصی مشخص میشود.
صندوقهای سرمایهگذاری خصوصی (PE) در شرکتهای خصوصی، اغلب در مراحل اولیه رشد، سرمایهگذاری میکنند.
این صندوقها با هدف رشد و توسعه این شرکتها و کسب بازدهی بالا از طریق فروش سهام آنها در آینده ایجاد میشوند.
سرمایهگذاری در این صندوقها ریسک بالایی دارد اما پتانسیل بازدهی بسیار بالایی نیز دارد.
این صندوقها معمولاً توسط تیمهای حرفهای مدیریت میشوند و سرمایهگذاران در آنها معمولاً مؤسسات بزرگ، صندوقهای بازنشستگی و افراد ثروتمند هستند.
به نظر شما صندوقهای سرمایه گذاری خصوصی مناسب کدام سرمایهگذاران است؟ آیا شما این صندوقها را انتخاب میکنید؟ میتوانید نظرات خود را با ما در بخش کامنتها به اشتراک بگذارید و سوالات خود را مطرح نمایید. کارشناسان سیگنال در کوتاهترین زمان به سوالات شما پاسخ خواهند داد.