بازخوانی فاجعه هفدهم اردیبهشت – شفافیت کلید نجات بورس خواهد بود؟
امروز، 17 اردیبهشت 1403، سالگرد یکی از تلخ‌ترین رویدادهای تاریخ بازار سرمایه ایران است.
روزی که سقوط بی‌سابقه بازار، زخم کهنه سهامداران را تازه کرد و ضربه‌ای عمیق بر پیکره بازار زد. در این نوشتار، به بازخوانی این رویداد تلخ و بررسی عوامل دخیل در آن می‌پردازیم.
شروعی امیدوارکننده اما کوتاه
سال 1402 با روندی صعودی در بازار سرمایه آغاز شد. شور و اشتیاق در میان سهامداران موج می‌زد و بسیاری چشم‌اندازی روشن برای آینده بازار ترسیم می‌کردند. اما این امیدواری زودتر از آنچه تصور میشد به پایان رسید و طولی نکشید که زمزمه‌های نگرانی در گوشه و کنار بازار به گوش رسید.
ریزش سنگین بورس رقم خورد!
دقیقاً یک‌سال پیش در همین روزها بود که شاخص کل به سرعت از سقف 2 میلیون 500 هزار واحد ریزشی سهمگین را شروع کرد و در عرض 5 روز حدود 333 هزار واحد ریزش کرد!
ترس و ناامیدی ناشی از این فاجعه، 24 هزار میلیارد تومان نقدینگی سهامداران خرد را از بازار سهام فراری داد. این سرمایه‌ها راهی صندوق‌های با درآمد ثابت شدند تا شاید در سایه آرامش نسبی این صندوق‌ها، از گزند نوسانات بورس در امان بمانند.
این روند نزولی، بازده سهام را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار داد. در این مدت، بازده سهام 15 درصد کاهش یافت که رکوردی بی‌سابقه در تاریخ بازار سرمایه ایران محسوب می‌شود.
برخی از شرکت‌ها در این فاجعه، به شدت آسیب دیدند. قیمت سهام آنها تا حدود یک ماه بعد از این رخداد تا 35 درصد سقوط کرد و صدمات جبران‌ناپذیری به سهامداران آنها وارد شد.
علت ریزش بورس در 17 شهریور 1402 چه بود؟
یکی از جنجالی‌ترین رویدادهای بازار به انتشار نامه معاون اول رئیس جمهور در اوایل تیر سال 1402 برمی‌گردد.
این نامه نشان می‌داد که در هفدهم اردیبهشت، دولت در سکوت خبری، نرخ خوراک گاز صنایع را به طور قابل توجهی افزایش داده بود.
نکته تکان‌دهنده ماجرا این بود که این تصمیم سرنوشت‌ساز، بیش از 50 روز مسکوت مانده بود. در این مدت، عده‌ای که از این موضوع مطلع بودند، با سوءاستفاده از اطلاعات نهانی، اقدام به فروش گسترده سهام خود در بورس کردند. این تبانی پنهان، طوفانی از وحشت و ناامیدی را در میان سهامداران حقیقی به پا کرد و منجر به سقوط هولناک شاخص بورس در هفدهم اردیبهشت شد.
درس‌هایی از فاجعه هفدهم اردیبهشت: شفافیت، ستون بازار بورس است
فاجعه هفدهم اردیبهشت 1402 در تاریخ بورس ایران به عنوان یکی از تلخ‌ترین روزها ثبت خواهد شد. روزی که انتشار ناگهانی خبر افزایش نرخ خوراک گاز صنایع، طوفانی از وحشت و ناامیدی را در میان سهامداران به پا کرد و منجر به یکی از بزرگترین ریزش‌های تاریخ این بازار شد.
اما این فاجعه صرفاً یک اتفاق ناگوار نبود، بلکه درس‌های مهمی را با خود به همراه داشت.
یکی از مهم‌ترین درس‌های این فاجعه، ضرورت شفافیت در بازار سرمایه است. در شرایطی که اطلاعات نهانی به طور پنهان در اختیار عده‌ای خاص قرار می‌گیرد و از آن برای منافع شخصی استفاده می‌شود، اعتماد عمومی به بازار از بین رفته و شاهد نوسانات غیرمنطقی و ریزش‌های ناگهانی خواهیم بود.
در ماجرای هفدهم اردیبهشت، انتشار دیرهنگام خبر افزایش نرخ خوراک گاز صنایع، فرصتی را برای سوءاستفاده عده‌ای از افراد فراهم کرد. آنها با آگاهی از این موضوع، اقدام به فروش گسترده سهام خود در بورس کردند و از این طریق سودهای هنگفتی به جیب زدند.
این اتفاق نشان می‌دهد که شفافیت در بازار سرمایه تا چه اندازه اهمیت دارد. زمانی که همه فعالان بازار به طور یکسان از اطلاعات لازم برخوردار باشند، دیگر شاهد رانت‌خواری و سوءاستفاده از اطلاعات نهانی نخواهیم بود.