بورس بازی در نقطه کور
روز گذشته برای دومین روز متوالی شاهد حرکت شاخص سهام در مسیر صعودی بودیم. در این روز ارزش معاملات خرد سهام به بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان رسید، اما بیش از ۴۰ درصد این میزان در سهام بانکی رقم خورد.
به گزارش سیگنال به نقل از عصر بورس، سهامی که بار دیگر روی موج اخبار مربوط به افزایش سرمایه بانکی‌ها از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها مورد اقبال معامله‌گران قرار گرفتند و در سقف مجاز قیمتی دادوستد شدند. در حالی موضوع تجدید ارزیابی دارایی‌ها از سوی برخی به‌عنوان معیار مناسبی برای ارزندگی سهام معرفی می‌شود و بهانه‌ای برای داغ کردن فضای سفته‌بازی شده که این موضوع راهکاری برای ادامه بقای شرکت‌هایی است که با زیانی معادل نیمی از سرمایه خود روبه‌رو هستند.
افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی تنها ارزش دارایی‌های شرکت را به‌روز می‌سازد و بر بهبود وضعیت عملیاتی یا سود تکرارپذیر شرکت اثری ندارد. در این شرایط سکوت کارشناسان یا مخفی شدن نگاه کارشناسانه پشت سد سفته‌بازی می‌تواند سبب مخدوش شدن فضای تحلیلی بازار و همچنین بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران نسبت به بازار سرمایه شود.
واقعیت‌های تجدید ارزیابی
روز گذشته بیش از ۴۰ درصد از ارزش معاملات خرد سهام به دادوستدهای صورت گرفته در سهام زیرمجموعه گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری اختصاص داشت. موضوعی که بار دیگر به افزایش سرمایه بانک‌ها از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها باز می‌گردد. این موضوع سال‌هاست که مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته است. در این شرایط برخی از بورس‌بازان افزایش سرمایه را ملاکی برای ارزندگی سهام عنوان می‌کنند. این در حالی است که در واقع این نوع افزایش سرمایه تنها راهی برای نجات شرکت‌ها از خطر ورشکستگی است. به علاوه این امر، به‌عنوان ابزاری برای داغ کردن سهام از سوی برخی سفته‌بازان و کانال‌های تلگرامی استفاده می‌شود.
در اینجا توضیحی مختصر درخصوص چیستی تجدید ارزیابی دارایی‌ها خالی از لطف نیست. در شرایط کنونی امکان افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها برای شرکت‌های زیان‌ده و مشمول اصل ۱۴۱ قانون تجارت فراهم شده است. بر این اساس شرکت‌هایی که زیان انباشته آنها سبب از بین رفتن نیمی از سرمایه شود، باید با برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده درخصوص ادامه بقا یا انحلال شرکت تصمیم‌گیری شود. از آنجا که اغلب این شرکت‌ها از نظر عملیاتی چشم‌انداز بهبود سودآوری به منظور جبران زیان انباشته را ندارند، از تنها راهکار موجود یعنی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی استفاده می‌کنند.
در این میان برخی معتقدند افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی باعث نزدیک شدن ارزش روز دارایی‌ها به قیمت واقعی آنها می‌شود. به‌طوری که اگر ارزش اسمی هر سهم ۱۰۰ تومان باشد، با افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی و افت قیمت سهم به کمتر از ۱۰۰ تومان پتانسیل رشد قیمت وجود خواهد داشت. درست است که برای بسیاری از معامله‌گران همین استدلال برای خرید سهام کافی است اما در واقع در چنین تحلیلی به کارآیی شرکت هیچ توجهی نشده است و تنها دارایی‌ها در مرکز تمرکز قرار گرفته‌اند.
این در حالی است که بسیاری از شرکت‌های بورسی دیگر که البته سودآور بوده و از پشتوانه‌های بنیادی مناسبی نیز برخوردارند در صورت به روز کردن ارزش دارایی‌های خود بر اساس تورم‌های سنگین کشور، به احتمال قوی شاهد نزول ارزش سهام خود به کمتر از ارزش اسمی خواهند بود. به این ترتیب در صورتی که بخواهیم همه شرکت‌ها را با این معیار بسنجیم، ارزش بورس چند صد برابر خواهد شد.
سه روایت این روزهای بورس تهران
همان‌طور که اشاره شد این روزها فضای سفته‌بازی در بورس تهران داغ شده است. این شرایط بازار سهام را می‌توان در سه روایت خلاصه کرد.
۱- از نگاه بازاری و معامله‌گران، لزوما تمامی افرادی که به جمع معامله‌گران سهام بانکی که در شرایط فعلی تحت تاثیر احتمال افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها مورد توجه بازار قرار گرفته‌اند، پیوسته‌اند، ناآگاه نیستند. بلکه برخی از آنها با آگاهی کامل از شرایط بنیادی شرکت‌ها، وارد گردونه معاملات آن شده‌اند. این بورس‌بازان معتقدند پولی هوشمند در اختیار دارند و با وجود آگاهی از ریسک‌ها، در زمان درست سهم را خریداری کرده و به بالاترین قیمت ممکن نیز به فروش می‌رسانند و از این طریق سودی مناسب کسب می‌کنند. این دسته از فعالان بورسی می‌دانند که همواره افراد کم‌اطلاع‌تری وجود دارند که حتی در سقف‌های قیمتی نیز خریدار این سهام باشند.
۲- دومین داستان این روزهای بازار سهام به نگاه کارشناسانه بازار باز می‌گردد. متاسفانه در میان کارشناسان بورسی، عده‌ای سکوت کرده‌اند و معامله‌گران بازار را درخصوص وضعیت شرکت‌هایی که در حال حاضر در مرکز توجهات قرار دارند اما وضعیت بنیادی مناسبی ندارند، آگاه نمی‌کنند. این در حالی است که نگاه کارشناسانه نباید پشت سد سفته‌بازی مخفی شود. کارشناس می‌تواند واقعیت موجود در بازار را عنوان کرده و تصمیم‌گیری را به سرمایه‌گذار بسپارد.
نکته تاسف‌بار این روزهای بازار، تغییر لباس برخی به اصطلاح کارشناس بورسی است. کارشناسانی که با یدک کشیدن این عنوان، اقدام به داغ کردن سهامی می‌کنند که هیچ منطقی برای رشد قیمت ندارد. این حرکات(چه سکوت کارشناسان و چه تغییر لباس آنها) بزرگ‌ترین ضربه را به جامعه کارشناسی بازار سهام زده و در نهایت باعث بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار سهام می‌شود.
۳- یکی دیگر از مواردی که به موضوع بحث فعالان بازار تبدیل شده است، بحث دستکاری قیمت‌ها یا Price manipulation است. دستکاری یک رفتار آگاهانه و از قبل طراحی شده به منظور فریب سرمایه‌گذاران برای کنترل یا تاثیرگذاری مصنوعی بر بازار با توسل به اقداماتی نظیر معاملات صوری، سفارش چینی در یک حجم مشخص، افزایش قیمت یک شرکت خاص با انتشار شایعات بی‌پایه و اطلاعات گمراه‌کننده و حتی جمع‌آوری سهام در قیمت پایین است. اقدامی که نظارت هر چه بیشتر توسط سازمان بورس و تقویت قانون را می‌طلبد.
نشانه بازار ناکارآمد و غیرعقلایی
در تمامی دنیا، یکی از نشانه‌های ناکارآمدی بازار و غیرعقلایی بودن آن، بالاتر بودن نسبت P. E برای شرکت‌های کوچک‌تر است. شاید بتوان این موضوع را براساس تئوری‌های علوم مالی رفتاری توجیه کرد اما در هر حال از منظر تحلیل اقتصادی قابل توجیه نیست. در بازار سهام کشورمان نیز این موضوع دیده می‌شود. موضوعی که نشانه ناکارآمدی بازار است. در این بازارها، در جریانات مثبت امکان جهت‌دهی به قیمت سهام، بیشتر است.
نمود عینی تفکرعصر جدید
در فضاهای صعودی عجیب یا حباب سفته‌بازی، به‌صورت عمومی نشانه‌هایی از عصر جدید دیده می‌شود. در این خصوص می‌توان به مطالعات شیلر اشاره کرد. وی در مطالعات خود نشان داده است که سرمایه‌گذاران نسبت به نوآوری‌های تکنولوژیک عکس‌العمل نشان می‌دهند. به عقیده شیلر، جهش‌های بزرگ در قیمت سهام معمولا با ظهور برخی تفکرات سطحی و پذیرفتنی نزد فرهنگ عامه پیرامون «عصر جدید» همراه می‌شود که باعث اغراق در مزایای تکنولوژی جدید می‌شود.
این موضوع در دوره‌های مختلف بورس تهران نیز مشاهده شده است. به‌عنوان نمونه در زمان برجام به واسطه ورود بسیاری از شرکت‌های خارجی، نمادهای زیرمجموعه خودرویی با همین تفکر در مرکز توجهات قرار داشتند. حال نیز موضوع افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها، سبب شده تا بانکی‌ها به‌عنوان روزنه جدید کسب سود در بازار معرفی شوند.
نادیده گرفتن هزینه فرصت سرمایه‌گذاران
همان‌طور که پیش از این اشاره شد، در شرایط فعلی برخی از به اصطلاح کارشناسان بورسی با راه‌اندازی کانال‌هایی که عمدتا اقدام به سیگنال فروشی می‌کنند، ضمن تضعیف وجهه کارشناسانه، سبب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بازار سهام می‌شوند. در این شرایط زمانی که روندی نزولی بر قیمت سهام به ویژه سهامی که در این کانال‌ها داغ شده‌اند حاکم می‌شود، اغلب این کانال‌ها برای توجیه خودشان، سناریویی را مطرح می‌کنند مبنی بر اینکه سهامدار دیر یا زود شاهد اتفاق خوبی در سهم مورد نظر خواهد بود. نمونه این موضوع درخصوص سهام خودرویی به مراتب دیده شد. این در حالی است که پول هزینه فرصت دارد و نمی‌تواند تا ابدالدهر در سهامی بدون پشتوانه در انتظار کسب سود بنشیند.
مروری بر معاملات فولادی بورس کالا
روز گذشته بورس کالا میزبان ۵ محصول شرکت فولاد مبارکه اصفهان بود. به این ترتیب در جلسه معاملاتی دیروز بورس کالا، دو محصول ورق گرم C و ورق سرد B فولاد مبارکه در قیمت پایه معامله شدند. قیمت پایه اعلامی برای این دو محصول به ترتیب ۳۷۶۶ و ۵۳۰۵ تومان به ازای هر کیلوگرم بود و به دلیل حجم محدود تقاضا نسبت به عرضه، رقابتی برای خرید این محصولات شکل نگرفت. قیمت پایانی این دو محصول در جلسه پیشین عرضه در تاریخ ۲۷ آذر، به ترتیب ۳۶۱۰ تومان برای ورق گرم C و ۵۰۱۶ تومان برای ورق سرد B بود.
در عین حال برای سه گرید ورق دیگر این شرکت با رقابت در سمت تقاضا روبه‌رو شد. ورق گرم B که در حجم ۶۱ هزار تن و در قیمت پایه ۳۵۹۸ تومان به ازای هر کیلوگرم عرضه شد تا سقف رقابتی ۴۰۶۵ تومان معامله شد و میانگین موزون داد‌و‌ستدها بر عدد ۴۰۱۱ تومان به ازای هر کیلوگرم قرار گرفت. این عدد برای جلسه پیشین معاملات در سطح ۳۹۹۸ تومان قرار داشت. حجم عرضه برای ورق‌های گالوانیزه و قلع‌اندود «فولاد» به ترتیب ۲۵۰۰ و ۱۵۰۰ تن و قیمت پایه آنها نیز ۵۵۰۸ و ۷۴۲۸ تومان به ازای هرکیلوگرم بود که نهایتا قیمت‌های پایانی در سطوح ۶۸۰۸ و ۹۲۶۶ تومان قرار گرفت. در جلسه پیشین ورق گالوانیزه در سطح ۶۷۴۰ و ورق قلع‌اندود در سطح ۹۳۹۳ تومان معامله شده بود.
روز نیمه تعطیل بازار جهانی
صبح روز گذشته در آستانه تعطیلات کریسمس، بازارهای جهانی با صعود ملایم قیمت‌ها بازگشایی شدند. روز گذشته به موجب تعطیلی بخش‌هایی از دولت آمریکا به تبع عدم توافق مجلس و دولت این کشور بر سر بودجه سال آینده، شاهد تشدید فضای ریسک‌گریزی میان معامله‌گران بودیم. وضعیتی که سبب شد تا ارزش دلار آمریکا در برابر سبدی از ارزهای مطرح جهان متزلزل شود. با افت شاخص دلار در روز دوشنبه، تقاضا برای فلزات از سوی استفاده‌کنندگان از ارزهای غیر دلاری افزایش یافت اما این میزان افزایش چندان ملموس نبود. به این ترتیب در ساعات ابتدایی معاملات بورس تهران، هر تن مس در معاملات آتی لندن با رشدی ۱. ۰ درصدی در سطح ۵۹۷۹ دلار قرار گرفت و سرب با افزایشی ۲. ۰ درصدی به ۱۹۶۷ دلار رسید.
آلومینیوم نیز با رشدی محدود در سطح ۱۹۰۸ دلار قرار گرفت. در این میان اما روی به میزان ۲. ۰ درصد ارزان شده و در قیمت ۲۴۹۳ دلار معامله شد. در بازار نفت نیز در پی بروز نگرانی در زمینه احتمال کاهش تولید نفت شیل آمریکا در سال آینده قیمت نفت‌خام در معاملات روز دوشنبه وارد محدوده مثبت شد. روز گذشته خبر رسید برخی از شرکت‌های تولید نفت شیل آمریکا در حال تجدیدنظر در طرح‌های توسعه سال آینده خود هستند و بعضی نیز از احتمال کاهش تولید در صورت تداوم روند نزولی قیمت سخن به میان آورده‌اند.
انتشار این اخبار به بهبود نسبی فضای معاملات در اولین روز کاری هفته منجر شد. به این ترتیب ساعت معاملاتی بورس تهران، قیمت هر بشکه نفت‌خام برنت برای تحویل در ماه فوریه با افزایشی ۷. ۰ درصدی در سطح ۴. ۵۴ دلار قرار گرفت. نفت‌خام وست تگزاس در قراردادهای ماه فوریه به همین میزان گران شد و به ۹. ۴۵ دلار رسید.
همگام با بازیگران
روز گذشته بار دیگر شاهد تغییر مسیر جابه‌جایی سهام به نام معامله‌گران حقوقی بازار بودیم. به این ترتیب افزون بر ۱۳ میلیون سهم به ارزش ۶. ۱۴ میلیارد تومان در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد. بیشترین خالص خرید توسط سهامداران عمده در نمادهای کامودیتی بازار ثبت شد و در مجموع ۴ صنعت کالایی (پتروشیمی، پالایشی، فلزی و معدنی) افزون بر ۳. ۱۴ میلیارد تومان نقدینگی در مسیر حقیقی به حقوقی جابه‌جا شد.
به این ترتیب خالص تغییر مالکیت حقوقی‌ها در مجموع نمادهای پتروشیمی به ۶ میلیارد تومان رسید. پتروشیمی‌ها نیز در این روز شاهد تغییر مالکیت ۲. ۴ میلیارد تومانی به سمت معامله‌گران حقوقی بودند. گروه کالاهای فلزی دیگر صنعت کالایی بورس تهران بود که دیروز با خالص خرید حدود ۶. ۲ میلیارد تومانی توسط معامله‌گران عمده بازار همراه شد. فلزی‌ها نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۳. ۱ میلیارد تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بودند. با این حال در صدر خرید معامله‌گران حقوقی، تمایل به جمع‌آوری سهام بانک ملت قرار داشت. به این ترتیب خالص خرید این معامله‌گران در«وبملت» به ۳۱ میلیون سهم به ارزش ۳. ۷ میلیارد تومان بالغ شد.
نماد معاملاتی شرکت مس شهید باهنر نیز در این روز شاهد جابه‌جایی حدود ۴ میلیون سهم به ارزش ۳ میلیارد تومانی در مسیر حقیقی به حقوقی بود. نماد معاملاتی شرکت های‌وب از دیگر نمادهای دیروز بورس تهران بود که مورد اقبال معامله‌گران عمده بازار قرار گرفت.