آشنایی با انواع اوراق بهادار در بورس ایران

آشنایی با انواع اوراق بهادار در بورس ایران

در دنیای امروز تنها اسکناس‌ها نیستند که ارزش دارند، یک سری اسناد کاغذی دیگری هم هستند که ارزشمندند، از سفته گرفته تا اسناد ملکی و خودرو و انواع کالا. اوراق دیگری هم هستند که در بازارهای مالی استفاده می‌شوند و ارزش مادی دارند. این اوراق با عنوان اوراق بهادار شناخته می‌شوند، در این مطلب انواع اوراق بهادار در بورس را بررسی می‌کنیم.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار همانگونه که از نامش پیداست، به اوراقی دلالت دارد که ارزش داشته باشند. به عبارتی اوراق بهادار نوعی ابزار مالی محسوب می‌شوند که حقوقی مالی برای مالک خود ایجاد می‌کنند.

این اوراق یا موقعیت و مالکیت یک نفر را در شرکت‌های بورسی نشان می‌دهند که به نام سهام شناخته می‌شوند؛ یا نشان دهنده نوعی طلب‌کاری از یک نهاد دولتی یا شرکت هستند که در این صورت اوراق مشارکت نام می‌گیرند.

این اوراق انواع متفاوتی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارند که هر کدام ارزشی مالی برای مالک خود به همراه دارند.در این قسمت از آموزش بورس به ارائه توضیحاتی کامل در رابطه با اوراق بهادار می پردازیم.

به هر شرکت یا نهادی که اوراق بهادار را صادر می‌کند، صادر کننده یا توزیع کننده گفته می‌شود و تمامی اوراق بهادار در بازار سرمایه به سه گروه اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

  1. اوراق بدهی
  2. اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام)
  3. ابزارهای مشتقه

در ادامه هریک از انواع اصلی اوراق بهادار که در بالا نام برده شد را با هم بررسی می‌کنیم.

اوراق بهادار چیست؟ انواع اوراق بهادار

منظور از اوراق بدهی یا قرضه چیست؟

اوراق بدهی یا اوراق قرضه اوراقی است که شرکت صادر کننده آن متعهد می‌شود در قبال مبلغی که از خریدار دریافت کرده، مبلغ مشخصی را در دوره‌های مشخص به دارنده اوراق پرداخت کند. در نهایت و پس از پایان زمان مشخص و فرا رسیدن سررسید نیز موظف است اصل مبلغ دریافتی از خریدار اوراق را به او برگرداند.

شرکتی که این اوراق را صادر کرده در قبال مالک اوراق، موظف به پرداخت سود و اصل بهای آن است، اما صاحب اوراق مالکیتی در خود شرکت ندارد.

به دلیلی ویژگی‌ای که این اوراق دارند به آن‌ها اوراق بدهی گفته می‌شود. این اوراق اغلب از طرف شرکت‌هایی که در تامین سرمایه مورد نیاز برای فعالیت‌های خود مشکل دارند، منتشر می‌شوند. این شرکت‌ها به جای اینکه از بانک وام بگیرند، از مردم پول قرض می‌گیرند و اوراق بدهی را به عنوان سندی از این بدهکاری ارائه می‌دهند. این کار در علوم مالی، تامین مالی جمعی نامیده می‌شود.

این کار شرکت‌ها باعث می‌شود هم فعالیت‌هایشان به دلیل کمبود بودجه روی زمین نماند و روز به روز پیشرفت کنند و گسترش یابند، و هم بدهکار بودن به مالکان اوراق خود نوعی سرمایه ارزشمند است که هم باعث می‌شود برای پرداخت بدهی‌هایش بیشتر تلاش کند و هم سرمایه خوبی برای خودش در آینده باقی می‌ماند.

همچنین از آنجایی که شرکت صادر کننده موظف است سود دوره‌ای مشخص به همراه اصل پول مالکان اوراق را در موعد سررسید به آن‌ها پرداخت کند، سرمایه‌گذاری در این اوراق یکی از کم‌ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌هاست.

اوراق بدهی انواع متفاوتی دارد که تفاوت آن‌ها در شرکت صادر کننده و یک سری جزئیات دیگر است. به عنوان مثال اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق منفعت، اوراق خزانه دولتی، اوراق استصناع، گواهی سپرده، اوراق مرابحه، اوراق سلف موازی استاندارد، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه‌ای از انواع اوراق بدهی هستند.

از مهمترین انواع اوراق بدهی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی است و همانطور که از نامش مشخص است، سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق در یک طرح مشارکت پیدا می‌کنند.

اوراق مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت چیست؟


فرض کنید یک شرکت خودروسازی برای راه‌اندازی یک خط تولید جدید در کارخانه به 200 میلیارد تومان سرمایه نیاز داشته باشد. در عوض اگر این خط تولید راه بیفتد، بعد از 4 سال و با افزایش فروش خودروهای جدید از همین خط تولید، هزینه‌های راه اندازی جبران می‌شوند و میزان سودآوری شرکت هم در این مدت، 25 تا 30 درصد افزایش می‌یابد.

بنابراین این طرح توجیه اقتصادی دارد و شرکت خودروسازی می‌تواند به بازگشت سرمایه اولیه و سود قابل توجه امیدوار باشد. اما یکی از راه‌هایی که بتواند سرمایه اولیه را تامین کند، فروش اوراق مشارکت است. به این ترتیب هم منابع مالی مورد نیازش تامین می‌شوند و هم سرمایه‌گذاران در ازای مشارکت و به نسبت سرمایه خود در منافع حاصل از راه اندازی خط تولید جدید شریک می‌شوند.

البته باید این موضوع را در نظر داشت که شرکت صادر کننده اوراق نمی‌تواند پرداخت سود دوره‌ای را تضمین کند. بنابراین سود اغلب اوراق مشارکتی که در کشور منتشر می‌شوند، توسط بانک‌ها و موسسات مالی معتبر یا دولت تضمین می‌شود. پس مالک این اوراق می‌تواند به دریافت سود خود اطمینان داشته باشد.


ویژگی های اوراق مشارکت


اوراق مشارکت چند ویژگی دارند که هنگام خرید باید به آن‌ها توجه داشت:

  • اوراق به صورت با نام یا بی‌نام صادر می‌شوند. اوراق بی‌نام مانند اسکناس هستند و به دارنده آن تعلق دارند. بنابراین مالک این اوراق باید آن‌ها را در جایی مطمئن نگهداری کند. برخی از بانک‌ها این اوراق را به امانت نگه می‌دارند که به این ترتیب از خطر سرقت، آتش‌سوزی و … در امان خواهند بود.
  • قیمت اسمی و سررسید مشخصی دارند. بنابراین مالک اوراق در موعد سررسید همان قیمت را دریافت می‌کند.
  • مبلغ بازپرداخت اصل اوراق در موعد سررسید و مبلغ سود علی‌الحساب و مقاطع زمانی آن‌ها تضمین شده است.
  • این اوراق از طریق شعب بانکی که اوراق را به فروش رسانده یا بورس اوراق بهادار، خرید و فروش می‌شوند.
  • مالکان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمانی که این اوراق را خریداری کرده‌اند، در سود حاصل از طرح‌های شرکت سهم دارند.
  • مانند تمام بازارهای مالی دیگر که رابطه مستقیمی بین بازده و ریسک وجود دارد و با توجه به اینکه سود این اوراق تضمین شده است و ریسک ندارند، بنابراین نمی‌توان انتظار سود بالایی از آن‌ها داشت.
  • سود اوراق مشارکت معاف از مالیات است و همین موضوع یکی از جذابیت‌های سرمایه‌گذاری در این اوراق محسوب می‌شود.

سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام چیست؟

سهام یکی از مهمترین و متداول‌ترین انواع اوراق بهادار است. بیشترین حجم معاملات در بورس به معاملات سهام اختصاص دارد، طوری که برخی بورس را به بازار سهام می‌شناسند.

سهام به نسبت اوراق بدهی ریسک بیشتری دارد، اما باز هم سرمایه‌گذاران این بازار را ترجیح می دهند، چرا که از طرف دیگر، بازدهی بیشتری هم دارد.

هر سهم بیانگر میزان مالکیت یک سرمایه‌گذار در یک دارایی است. به عبارتی مالکیت یک شرکت به تعدادی سهم تقسیم می‌شود که دارندگان سهام آن شرکت به تعداد سهم‌هایی که خریداری کرده‌اند در مالکیت آن شرکت سهیم هستند. مثلا اگر کل یک شرکت یک سهم باشد و متعلق به یک نفر باشد، همان یک نفر مالک کل شرکت است. اما اگر مالکیت شرکت به 4 قسمت یا سهم مساوی تقسیم شود، می‌تواند مالکین بیشتری داشته باشد. حال اگر این شرکت با ارزش 1 میلیارد تومان، به 1000 سهم 1 میلیون تومانی تقسیم شود، می‌تواند 1000 مالک داشته باشد که همه به نسبت مساوی در مالکیت آن سهیم هستند.

با این تعاریف، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است و هر یک از صاحبان سهام به میزان سهمی که دارند در شرکت مسئول هستند و در سود و زیان آن سهیم خواهند بود.

شرکت سهامی خود به دو نوع سهامی خاص و سهامی عام تقسیم بندی می‌شود.

سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام چیست؟ انواع اوراق بهادار

شرکت سهامی خاص چیست و به چه شرکتی سهامی خاص می گویند؟


شرکت سهامی خاص شرکتی است که همه سرمایه آن را موسسین شرکت تامین می‌کنند، بنابراین سهام آن برای عموم مردم عرضه نمی‌شود. تعداد سهام‌داران در شرکت سهامی خاص باید حداقل 3 نفر باشد و حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی خاص 1 میلیون ریال (100 هزار تومان) است.


شرکت سهامی عام چیست به چه شرکتی سهامی عام می گویند؟


شرکت سهامی عام شرکتی است که بخشی از سرمایه مورد نیاز آن از طریق عرضه سهام به عموم مردم تامین می‌شود. در این مدل شرکت‌ها تعداد سهام‌داران نباید کمتر از 5 نفر باشد. حداقل سرمایه مورد نیاز برای تاسیس شرکت سهامی عام 5 میلیون ريال (500 هزار تومان) است. این شرکت‌ها می‌توانند در بورس نیز ارائه شوند.


ویژگی های سهام بورسی


سهام و شرکت‌های سهامی ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را از اوراق مشارکت و شرکت‌های صادر کننده آن‌ها متمایز می‌کند.

  • ویژگی مهم سهام این است که در مقایسه با اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشارکت، امکان کسب سود بیشتری دارند، البته سرمایه‌گذار باید ریسک پذیری بیشتری هم داشته و با خرید و فروش سهام آشنا باشد.
  • دارندگان سهام شرکت‌ها در سود و زیان آن شرکت سهیم هستند.

اوراق بهادار مشتقه چیست؟

یکی دیگر از انواع اوراق بهادار، اوراق مشتقه هستند. اوراق مشتقه در بازاری کاربرد دارند که معاملات آن بر اساس یک کالای فیزیکی یا دارایی پایه صورت می‌پذیرد. این دارایی پایه می‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد که ارزش اوراق مشتقه را تعیین می‌کنند.

اوراق بهادار مشتقه چیست؟

انواع اوراق بهادار مشتقه


به طور کلی 4 نوع اوراق مشتقه اصلی داریم:

  • قراردادهای سلف
  • قراردادهای آتی
  • قراردادهای اختیار معامله
  • قراردادهای معاوضه

همه این اوراق مشتقه هم در بورس و هم خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. آن گروه از اوراق مشتقه‌ای که خارج از بورس معامله می‌شوند گسترده‌تر هستند، اما شامل قانون گذاری سازمان بورس نیستند و از این جهت ریسک بیشتری نسبت به اوراق مشتقه داخل بورس دارند.

البته اوراق مشتقه به دلیل محدودیت‌هایی که بازار بورس اوراق بهادار تهران دارد، در اقتصاد ایران رشد و پیشرفت چندانی نداشته‌اند.

برای مشاهده جدیدترین تحلیل ها، اخبار، مقالات و قیمت های لحظه ای سهام به وب سایت سیگنال مراجعه و یا اپلیکیشن سیگنال را دریافت نمایید.

دیدگاه شما

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

نظرات کاربران
  • باسلام اگه ممکنه درمورد نمادهایی که در بازار بورس وجود دارندکه با حروف خاصی شروع میشوند مانند ظشراز .طشراز اراد ,و. غیره وتوضیحاتی کامل واز نحوه خرید وفروش ان بفرمایید باتشکر فراوان از سیگنال عزیز

    • سلام دوست عزیز
      این نماد ها برای اختیار خرید و فروش است

  • با احترام ، خواهشمندم بفرمائید تفاوت تابلوی مجاز محفوظ با مجاز متوقف چیست؟ متشکرم(شبانی)

    • سلام، در حال مجاز محفوظ میتونید سفارش خرید و فروش بدید یا اونا رو حذف کنید اما معامله ای انجام نمیشه(مثل پیش گشایش) اما در حالت مجاز متوقف این امکانو ندارید اما طی همون روز کاری سهم شما باز خواهد شد

  • با عرض سلام من تاز وارد بورس شدم و از کارگزاری هیچی نمی دونم وه موقع ثبت نام کارگزاری مفید رو نصب و وارد شدم اگه ممکن آموزش با برنامه ایزی تریدر مفید رو واسم آموزش دهید

    • با سلام
      آموزش ایزی تریدر در سایت خود کارگزاری موجود است.

  • بعد از سررسید اوراق همون پول زمان خرید رو میدن یا نه به قیمت بالاتری اوراق رو میخرن خواهشا جواب بدین

    • با سلام
      بستگی به نوع پرداخت اوراق دارد. برخی از اوراق پرداخت دوره ای دارند و برخی دیگر در تاریخ سر رسید با قیمت اسمی پرداخت می شوند.

  • دم شما گرم کاملا واضح و حرفه ای توضیح دادید. خسته نباشید

  • مطالب بسیار مفیدواپلیکیشن خیلی خوب وروانی دارید که جای بسی تشکر وقدردانی دارد موفق باشید

  • سلام ممنون از برنامه خوبتون من میخوام تازه وارد بازار بورس بشم و هیچی شناختی از این بازار ندارم
    لطفا کتابی معرفی کنید برای آموزش بورس

    • سلام دوست عزیز، کتاب های زیادی در این زمینه وجود داره. می تونید از کتاب الفبای بورس استفاده کنید.

  • ببخشید برایدخرید اوراق در مورد خرید مسکن توی بازار بورس میاد اما نمیشه آنها را خرید فروش کرد میخواستم بپرسم آیا اوراق خرید مسکن برای شخص در بورس محاسبه میشود یا خیر؟

    • سلام دوست عزیز، اوراق تسه در بازار بورس با توجه به سررسید قابلیت خرید و فروش دارد.

  • سلام .ضمن تشکر از راهنمایی بسیار ارزنده وخوب شما وزحمتی که میکشید.خواستم بدونم برای خرید اوراق قرضه یا اوراق سهام با کد بورسی در اپلیکیشن اساترید اگاه چگونه باید عمل کرد.غیر از نماد های شرکت ها گزینه ای برای اوراق نیست.ممنون

    • سلام دوست عزیز، برای استفاده از خدمات کارگزاری ها به پشتیبانی سایت انها مراجعه کنید.

  • مثلا اگه نوشته باشه اوراق بدهی سه ماهه 20 درصد یعنی سود سالیانه 20 درصده یا سود سه ماهه؟

    • سلام دوست عزیز، سود سالیانه میشه 20 درصد اما زمان پرداخت سود هر سه ماه هست.

  • سلام
    ممنون از مطالب آموزسی این فصل

    اگر میشه یه مثال هم از انواع اوراق بهادار مشتقه بزنید
    قرار دادهای سلف
    قراردادهای آتی و سایر . . . .

    با تشکر

  • سلام من میخواستم ازتون خواهش کنم که به من آموزش دهید که چه جوری سرمایه گذاری کنم.ممنون

    • سلام دوست عزیز، شما می تونید از این لینک و دیگر مقالات اموزشی سایت سیگنال استفاده کنید.

  • باسلام
    من اوراق اجاره خریده بودم یک روز قبل سررسید نهایی خرید و فروش ممنوع شد و الان یک هفته از سررسید گذشته و نماد کلا از بورس حذف شده من چطور به اصل پولم میرسم؟!

  • سلام خسته نباشید میخواستم بدونم که اوراق قرضه راازکجا میتوانم تهیه کنم

    • سلام دوست عزیز. میتونید اوراق اخزا و مشارکت رو با استفاده از کد بورسی بخرید.

  • عااالی بود.
    فقط اگه به عنوان مثال چند تا از شرکت ها که هر کدوم از این سهام ها رو عرضه میکنند معرفی کنین خیلی بهتر میشه.اینجوری افراد تازه وارد مثل ما راحت تر میتونن در موردشون تحقیق کنند.

  • سلام
    اگه ممکنه یه مقدار بیشتر در مورد ابزارهای مشتقه توضیح بدید

    • سلام و درود. پیشنهاد شما حتما در مقالات آموزشی بعدی مد نظر ما خواهد بود. با سیگنال همراه باشید.