سیگنال‌های خطرناک تورم آبان ماه 1399 | کدام خانوارها بیشتر متضرر شدند؟
قیمت‌ها در آبان‌ماه چقدر رشد کردند؟ کدام خانوارها و دهک‌های درآمدی تورم بیشتری متحمل شده‌اند؟ کدام اقلام به میزان بیشتری با افزایش قیمت مواجه شده‌اند؟ تورم سالانه منتهی به آبان به چه صورت بوده؟ اثرگذاری تورم بر بازارهای دارایی چگونه خواهد بود؟ این‌‌ها من‌جمله سوالاتی است که در این نوشتار سعی داریم به آن‌ها بپردازیم.
طی هفته جاری، مرکز آمار ایران جزئیات تورم آبان‌ماه را منتشر کرد که حاوی نکات مهمی است. رشد قیمت‌ها در آبان‌ماه افزایشی بوده و توزیع تورم نیز بسیار نامتوازن است. نمودار1(نمودار پایین) تورم نقطه‌ای آبان99 در سه گروه: تورم کل، تورم گروه کالاها(خوراکی و آشامیدنی) و تورم گروه خدمات را به تفکیک نشان می‌دهد.
مطابق نمودار فوق، تورم نقطه‌ای آبان 46.4 درصد بوده است و این بدان معنی است که قیمت‌ها از آبان98 الی آبان‌ماه99 به طور متوسط بیش از 46 درصد رشد کرده‌اند. تورم نقطه‌ای آبان حتی بالاتر از تورم مهرماه(41.4 درصد) بوده است. همانطور که از نمودار فوق نیز مشهود است طی دوره مورد بررسی ما، گروه خوراکی و آشامیدنی با تورم بیش از 56 درصدی مواجه بوده‌اند که رقم بی‌سابقه‌ای است.
اما سوال اساسی دیگری که وجود دارد این است که تورم آبان‌ماه به چه نحوی میان خانوارها توزیع شده است و کدام دهک‌های درآمدی تورم بیشتری را متحمل شده‌اند؟ نمودار2(نمودار پایین) تورم دهک‌های درآمدی را نشان می‌دهد(دهک اول، خانوار با کمترین درآمد و دهک دهم، خانوار با بیشترین درآمد است)
مطابق نمودار فوق، دهک اول درآمدی(دهک کم‌برخوردار) بیشترین تورم را در آبان‌ماه سال جاری متحمل شده است(معادل 8.4 درصد) و دهک بالای درآمدی(دهک برخوردار) کمترین تورم و معادل 2.3 درصد را تجربه کرده است. چرا چنین است؟ لازم است دقیق‌تر شویم.
برای این‌کار بهتر است تورم گروه‌های کالایی مختلف را برای دهک‌های مختلف به طور جداگانه مورد بررسی قرار دهیم. نمودار3(نمودار پایین) تورم گروه‌های کالایی مختلف را به تفکیک دهک‌های مختلف درآمدی نشان می‌دهد.
مطابق نمودار فوق طی یک ماه اخیر، گروه کالا(خوراکی و آشامیدنی) بسیار بیشتر از گروه خدمات با رشد قیمت مواجه شده است. همچنین در هردو گروه کالا و خدمات، دهک‌های پایین درآمدی تورم بیشتری به نسبت دهک‌های بالای درآمدی متحمل شده‌اند.
اما سوالی که به ذهن متبادر می‌شود این است که چرا با افزایش قیمت در گروه کالاها(خوراکی و آشامیدنی) خانوارهای با درآمد پایین، تورم بیشتری متحمل می‌شوند؟ دلیل آن‌را باید در ترکیب سبد مصرفی خانوارها جستجو کرد. نمودار4(نمودار پایین) ترکیب سبد مصرفی خانوارها و دهک‌های درآمدی را به تصویر می‌کشد.
از نمودار فوق به خوبی می‌توان دلیل بالا بودن تورم دهک‌های پایین درآمدی را متوجه شد، به خوبی مشهود است که سهم گروه خوراکی و آشامیدنی از سبد مصرفی دهک‌های پایین درآمدی، بسیار بیشتر است. به گونه‌ای که سهم آن در سبد دهک اول بیش از 43 درصد است اما همین رقم برای دهک دهم معادل 17.2 درصد است. بنابراین با افزایش قیمت گروه خوراکی و آشامیدنی، خانوارهای کم‌درآمد به میزان بیشتری متضرر می‌شوند.
نمودار5(نمودار پایین) تورم دو گروه کالا(خوراکی و آشامیدنی) و خدمات را برای دو ماه اخیر به تصویر می‌کشد.
مطابق نمودار فوق، در آبان‌ماه سال جاری گروه خوراکی و آشامیدنی‌ها تورم به مراتب بیشتری نسبت به گروه خدمات تجربه کرده است. تورم گروه خوراکی و آشامیدنی طی آبان‌ماه معادل 13 درصد بوده، درحالیکه همین رقم برای گروه خدمات معادل 1.6 درصد بوده است. از آنجائیکه سهم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها از سبد مصرفی دهک‌های پایین درآمدی نسبت به دهک‌های بالای درآمدی بیشتر است بنابراین خانوارهای با درآمدهای پایین، تورم بیشتری نیز متحمل شده‌اند. در مهرماه سال جاری دقیقا عکس این رخ داده است. نمودار6(نمودار پایین) تورم دهک‌های مختلف درآمدی را در مهرماه و آبان‌ماه سال جاری به تصویر می‌کشد.
مطابق نمودار فوق، توزیع تورم در آبان عکس مهر بوده است. در مهرماه دهک‌های بالای درآمدی بیشترین تورم را متحمل شده‌اند(به واسطه افزایش قیمت بخش خدمات از ناحیه افزایش نرخ ارز) اما در آبان‌ماه به واسطه افزایش زیاد قیمت‌ها در بخش خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، دهک‌های پایین درآمدی تورم بیشتری متحمل شده‌اند.
همچنین تورم 12 ماهه منتهی با آبان نیز با افزایش 1.8 واحد درصدی نسبت به مهرماه، به رقم 29 درصد رسیده است. این روزها تورم به متغیر پیشران برای بازارهای دارایی تبدیل شده است و حساسیت جامعه به آن بیش از پیش است. چرا که تورم همواره ریال را در مقابل دلار تضعیف کرده و قیمت دلار را در مسیر صعودی قرار می‌دهد. و این خود اثر مستقیمی بر تحولات بازار سرمایه، طلا و سکه و… دارد. اما نباید از یاد برد که هرگونه تورم بالا به معنی کاهش قدرت خرید افراد است.