دلار در دولت ترامپ و بایدن-هریس

آمارها نشان می‌دهد که میزان رشد قیمت دلار در دو دوره ریاست جمهوری ترامپ و دولت  بایدن-هریس به طرز محسوسی متفاوت بوده؛ به نحوی‌که قیمت دلار در دوره ترامپ تقریبا 779 درصد رشد داشته. این عدد در دولت بایدن-هریس معادل 290 درصد بوده است. نمودار پایین روند رشد قیمت دلار در دو دولت اخیر آمریکا را نشان می‌دهد.

ترامپ با خروج از برجام در سال 97، بزرگ‌ترین جهش ارزی چند دهه‌ی اخیر در اقتصاد ایران را رقم زد و با تشدید تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در سال 99 و کاهش شدید درآمدهای نفتی، دومین جهش ارزی دوره‌ی وی نیز در سال 99 رخ داد. در سال 99 فروش نفت ایران با سخت‌گیری آمریکا به کمتر از 500 هزار بشکه در روز کاهش یافت، از طرفی قیمت نفت نیز بعد از همه‌گیری کرونا با افت شدید مواجه شد و در بهار همان سال حتی اعداد کمتر از 20 دلار را نیز به خود دید. این موضوع باعث شد تا درآمدهای ارزی ایران به یکباره کاهش یابد.

از طرفی در مهرماه 99، انتظارات تورمی در ایران، تحت تاثیر احتمال پیروزی ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی به شدت افزایش یافت این موضوع باعث شد تا تقاضای دلار در بازار افزایش یابد و سمت عرضه نیز تحت تاثیر کاهش درآمدهای ارزی، به شدت محدود شده بود؛ نتیجه‌ی این موضوع جهش مجددا ارزی بود.

مسیر آتی دلار در دولت ترامپ

نکته قابل ذکر این است که لزوما در دولت دوم ترامپ که طی ماه‌های آتی رسما آغاز خواهد شد، جهش‌های ارزی مشابه دوره قبل نخواهد بود و نمی‌توان همان الگو را به زمان حال نیز تعمیم داد زیرا عوامل مختلف(اعم از عوامل اقتصادی و سیاسی) در این دو دوره تا حدی متفاوت هستند.

طی سال‌های 94 الی 96 رشد نقدینگی در ایران بالا بود، اما اثر این نیروی بالقوه در قیمت دلار منعکس نشده بود، زیرا دولت از کانال سیاست پولی، نقدینگی را پشت سد نرخ بهره انباشت کرده بود. به تعبیر دقیق‌تر در بازه‌ی زمانی مزبور، نرخ بهره بانکی بالاتر از تورم بود، درنتیجه نرخ بهره حقیقی(تفاضل نرخ بهره بانکی و تورم) به شدت مثبت شده بود و بخش تولید در تنگنا قرار گرفته. بالا بودن نرخ بهره حقیقی فشار مضاعفی بر بازارهای مالی نیز وارد کرد و از افزایش قیمت دلار نیز جلوگیری کرد، در نهایت سیاست تثبیت قیمت دلار با خروج ترامپ از برجام، دوام نیاورد و اثر رشد نقدینگی بر قیمت دلار نمایان شد و جهش ارزی بزرگی رخ داد، به نحوی‌که دلار دچار اضافه‌جهش شد و از قیمت‌های بنیادی و واقعی خود نیز فراتر رفت.

در سال جاری، چنین وضعیتی وجود ندارد، زیرا تقریبا تمام رشد نقدینگی در سال‌های اخیر، در قیمت‌ دلار نمایان شده و دلار بازار آزاد در حال حاضر ارزان نیست. اما عوامل دیگری همچون احتمال تشدید تنش‌های سیاسی در منطقه و سخت‌گیری ترامپ بر ایران، فروش نفت ایران را مجددا می‌تواند محدود نماید و انتظارات تورمی را نیز افزایش دهد، در این صورت جهش قیمت دلار دور از ذهن نخواهد بود.