اقتصاد دنیا در سالی که گذشت

در سال 2024 برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، اقتصاد کشورهای بزرگ وارد فاز رکود نشد و نرخ بیکاری نیز کم‌تر از حد انتظار افزایش یافت. بنابراین به نظر می‌رسد بانک‌های مرکزی در این مدت با وجود بالا نگه داشتن نرخ بهره و کنترل نسبی تورم، به تولید و بخش حقیقی اقتصاد ضربه سنگینی وارد نکرده‌اند.

آخرین آمارها از رشد اقتصادی کشورها نیز حاکی از این است که در اکثر کشورهای تعیین‌کننده، رشد اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار دارد و آلمان از معدود کشورهای بزرگ است که رشد اقتصادی آن، منفی بوده است.

همانطور که در نقشه فوق نیز مشهود است، متوسط رشد اقتصادی کشورهای بزرگ قاره آسیا بالاتر از رشد اقتصادی کشورهای قاره اروپا و آمریکا بوده است. اما نکته حائز اهمیت این است که رشد اقتصادی چین به نسبت میانگین سه دهه‌ی گذشته کاهش یافته و این کشور از نقاط اوج خود فاصله گرفته است.

عقب‌گرد نرخ‌های بهره، ساز مخالف ژاپن

در سال 2023 بانک‌های مرکزی در کشورهای پیشرفته به پیروی از فدرال رزرو نرخ‌های بهره را افزایش دادند و به جنگ با تورم رفتند. تا ابتدای 2024 بانک‌های مرکزی تا حد زیادی در کنترل تورم موفق عمل کردند و بعد از آنکه تورم فروکش کرد، نشانه‌های احتمال وقوع رکود در اقتصاد و بازار کار آمریکا نمایان شد و پیش‌بینی میشد نرخ بیکاری در آمریکا افزایش یابد. از این‌رو، فدرال رزرو در مسیر کاهش نرخ بهره گام برداشت و بانک مرکزی اروپا نیز همین مسیر را طی کرد.

نرخ بهره آمریکا در حالیکه در ابتدای سال به بالاترین سطح خود در بیش از دو دهه‌ی اخیر رسیده بود، فدرال رزرو در سه جلسه‌ی آخر، آن‌را معادل یک واحد درصد کاهش داد و به 4.5 درصد در انتهای 2024 رساند. همچنین نرخ بهره اروپا از 4.5 درصد در ابتدای سال به حوالی سه درصد در آخرین جلسه کاهش یافت.

اما بانک مرکزی ژاپن سیاست متفاوتی را اتخاذ کرد. ژاپن برای کنترل تورم، به ناچار دست به دامن سیاست انقباضی شد و نرخ بهره را از منفی 0.1 درصد در ابتدای سال 2024 به 0.25 درصد در ماه جولای رساند.

افزایش یک‌باره نرخ بهره توسط بانک مرکزی ژاپن، باعث ریزش سنگین سهام در بورس توکیو شد، به نحوی‌که شاخص کل بورس توکیو در یک روز بیش از 12 درصد ریزش را تجربه کرد. این میزان کاهش، بدترین ریزش بورس ژاپن از سال 1987 به حساب می‌آید.

تورم فروکش کرد

تورم در اکثر کشورهای پیشرفته از اواسط سال 2022 در مسیر نزولی قرار گرفت و این کاهش به واسطه تشدید سیاست انقباض پولی در سال 2023 با سرعت بیشتری تداوم یافت. در سال 2024 نیز تا حد زیادی از التهاب قیمت‌ها کاسته شد و بانک‌های مرکزی در اکثر کشورهای تعیین‌کننده موفق شدند تورم را در محدوده‌های پایین‌تری تثبیت کنند.

مطابق نمودار فوق، تورم کشورهای منتخب در حال حاضر به کمتر از سه درصد رسیده است. اما نکته حائز اهمیت این است که تورم هسته آمریکا 3.3 درصد بوده(تورم هسته با حذف بخش انرژی و مواد غذایی از تورم کل بدست می‌آید) و این عدد همچنان بالاتر از میانگین بلندمدت آن است. با روی کار آمدن ترامپ، به احتمال زیاد، کار فدرال رزرو برای کنترل تورم سخت‌تر شود و کاهش نرخ بهره نیز به تعویق بیفتد. پیش‌بینی بازارها نیز این است که در سال آتی نرخ بهره تنها یک گام کاهش یابد.

نرخ بیکاری کم‌تر از انتظار افزایش یافت

بعد از آنکه فدرال رزرو نرخ بهره را با سرعت بالایی در سال 2023 افزایش داد، پیش‌بینی میشد بازار کار آمریکا به مرور سرد شود و نرخ بیکاری نیز به سرعت رو به افزایش بگذارد. اگر به آمارها رجوع کنیم، روند نرخ بیکاری حاکی از این است که سیاست بهره‌ای فدرال رزرو بر بازار کار موثر بوده و بیکاری را افزایش داده است. نمودار ذیل نیز مؤید این موضوع است.

نکته قابل ذکر این است که با وجود اینکه نرخ بیکاری آمریکا در سال 2024 افزایش یافت، اما همچنان آمار بیکاری پایین‌تر از آنچه که پیش‌بینی میشد، قرار دارد. در ابتدای سال 2024 انتظار این بود که در طی سال رکود اقتصادی تشدید شود و اثرات نرخ بهره‌ی بالا در بازار کار نیز به شکل محسوسی نمایان گردد، اما در عمل، بیکاری به میزان کمتری افزایش یافت و بازار کار نسبتا قوی ماند.