ارزش واقعی یارانه در گذر زمان

تصمیم اخیر دولت مبنی بر حذف ارز ترجیحی(یا همان دلار 4200 تومانی) شوک قابل‌توجهی به قیمت کالاهای اساسی وارد کرد. دولت برای اینکه بتواند قدرت خرید خانوار را حفظ کند، مابه‌تفاوت دلار نیمایی و دلار 4200 تومانی را به شکل نقدی به حساب خانوار(به ویژه دهک‌های پایین درآمدی) واریز کرد.

چنین سیاستی در سال 1389 نیز توسط دولت وقت، اجرایی شد و مبلغ آن‌زمان، معادل 45500 تومان بود. اما مشکل اساسی یارانه ثابت در ایران این است که در گذر زمان به دلیل تورم‌های بالا، از ارزش آن کاسته می‌شود و به همان نسبت قدرت خرید خانوار نیز کاهش می‌یابد.

به عنوان مثال قدرت خرید 45 هزار تومان در سال 1389 به مراتب بالاتر از همان رقم در سال 1401 بوده است. بنابراین، اگر بخواهیم قدرت خرید خانوارها را در سطح سال 1389 نگه داریم، باید یارانه اعطایی نیز در گذر زمان افزایش می‌یافت. نمودار1 قدرت خرید متناسب با یارانه 45 هزار تومانی در طی زمان را به تصویر می‌کشد.

در نمودار فوق، قدرت خرید یارانه‌ی 45 هزار تومانی در سال 1389 بر حسب شاخص قیمت مصرف‌کننده و متناسب با تورم افزایش یافته و بر این اساس، همان رقم در سال 1401 معادل 480 هزار تومان است. به تعبیر دیگر، اگر بخواهیم قدرت خرید خانوارهای دریافت‌کننده یارانه 45 هزار تومانی را در همان سطح سال 1389 حفظ کنیم، در سال 1401 باید به ازای هر نفر معادل 480 هزار تومان یارانه نقدی پرداخت نمائیم.

در سیاست حذف ارز ترجیحی که طی هفته‌ی اخیر اجرایی شد، اکثر خانوارها به ازای هر نفر، مبلغ 300 هزار تومان دریافت کردند. بنابراین، اگر  همین رقم را بر حسب شاخص قیمت مصرف‌کننده تعدیل کنیم. ارزش آن در سال 1389 حدودا معادل 28 هزار تومان خواهد بود. نمودار2 قدرت خرید یارانه 300 هزار تومانی در سفر به گذشته را نشان می‌دهد.

مطابق نمودار فوق، یارانه فعلی(300 هزار تومانی) تقریبا معادل 60 درصد یارانه 45 هزارتومانی در سال 1389 قدرت خرید دارد. بنابراین، به طور کلی در ایران به واسطه‌ی تورم‌های افسارگسیخته، همواره قدرت خرید یارانه‌های اعطایی در سِیر زمان کاهش می‌یابد.