تفسیر بودجه 1401
بودجه مهم‌ترین سند اقتصادی است که هرساله تدوین می‌شود و نقشه‌ی راه سال آینده‌ی درآمد و مصارف دولت را ترسیم می‌کند. اعداد و ارقام مندرج در لایحه بودجه 1401 نشان از این دارد که سمت هزینه‌های دولت در سال آتی بسیار انقباضی بسته شده و منابع عمومی بودجه تنها 7.3 درصد رشد یافته است.
منابع انقباضی هم‌زمان با رشد سهم مالیات
سمت منابع بودجه‌ی عمومی دولت در واقع آن دسته از اقلامی را به نمایش می‌گذارد که دولت قرار است از طریق آن، درآمدی را استحصال نماید. سمت درآمدها مشتمل بر سه جزء به قرار جدول ذیل(جدول1) است.
طبق جدول فوق، جمع کل منابع عمومی بودجه 1401 معادل 1372 هزار میلیارد تومان است، این رقم در قانون بودجه سال جاری معادل 1277 هزار میلیارد تومان بوده است.
واکاوی اجزاء منابع بودجه‌ی دولت
طبق سند بودجه 1401، درآمد دولت از محل اخذ مالیات معادل 527 هزار میلیارد تومان خواهد بود، همین رقم در قانون بودجه 1400 معادل 325 هزار میلیارد تومان بوده؛ بنابراین درآمدهای مالیاتی دولت در لایحه بودجه 1401 با رشد 62 درصدی همراه است. این رشدِ قابل توجه مالیات‌ها و بودجه‌ی انقباضی، با رشد اقتصادی مورد هدف دولت که در بخشنامه بودجه معادل 8 درصد مقرر شده، همخوانی ندارد؛ مگر در شرایطی که تحریم‌ها ملغی گردد.
همچنین دولت تصمیم دارد معادل 381 هزار میلیارد تومان از محل فروش نفت درآمد ایجاد کند(این رقم در بودجه سال جاری معادل 300 هزار میلیارد تومان بوده است) و این خود معادل 27 درصد از کل منابع بودجه سال آتی است، این رقم نشان از وابستگی بالای بودجه 1401 به نفت دارد و درصورتی که مذاکرات برجامی به هیچ نتیجه‌ای نرسد و دسترسی ایران به منابع ارزی محدود گردد، تورم بالایی به بار خواهد آورد.
تصویر مصارف بودجه 1401
در بخش مصارف، بودجه مشتمل بر سه جزء به شرح جدول ذیل(جدول2) است. مهم‌ترین بخش سمت مصارف بودجه، هزینه‌های جاری(ردیف اول) است که نسبت به قانون بودجه 1400، معادل پنج درصد رشد را تجربه کرده و از رقم 918 هزار میلیارد تومان به 965 هزار میلیارد تومان رسیده است.
طبق لایحه بودجه، حقوق کارکنان در سال آتی به طور متوسط معادل 10 درصد افزایش خواهد یافت، بالاترین افزایش حقوق مربوط به افرادی خواهد بود که حداقل حقوق را دریافت می‌کنند، دریافتی آن‌ها با 29 درصد رشد به رقم چهار و نیم میلیون تومان خواهد رسید.
نکته حائز اهمیت در سمت مصارف بودجه این است که دولت طی سال‌های اخیر به شکل قابل توجهی سهم بودجه‌ی عمرانی از کل بودجه را کاهش داده و رقم مربوطه در بودجه‌ی 1401 به 18 درصد کاهش یافته است. میانگین بلندمدت این رقم بالای 20 درصد بوده است.
کسری بودجه 1401 به تفکیک اجزاء
شاید چالشی‌ترین موضوع مربوط به بودجه، میزان کسری آن است. اگرچه دولت‌ها همواره مدعی هستند بودجه را بدون کسری تحویل مجلس داده‌اند، اما آنچه که در عمل اتفاق می‌افتد کسری بالای آن است. جدول2(جدول پایین) کسری بودجه به تفکیک بخش‌های مختلف را به نمایش می‌گذارد.
کسری تراز عملیاتی دولت از تفاضل دو ردیف ابتدایی سمت مصارف و منابع بودجه بدست می‌آید و بیانگر میزان کسری بودجه‌ی دولت است. طبق اعداد مندرج در لایحه بودجه، در نگاه اول کسری بودجه‌ی دولت معادل تقریبا 300 هزار میلیارد تومان به نظر می‌رسد، اما اگر در اعداد مندرج در لایحه دقیق‌تر شویم، کسری بودجه دولت چیزی فراتر از این ارقام است.
دولت معادل 137 هزار میلیارد تومان برداشت از صندوق توسعه ملی را در بودجه ثبت کرده است، همچنین تفاضل فروش و بازپرداخت اوراق دولتی معادل منفی 40 هزار میلیارد تومان است، بنابراین این اعداد نیز باید به کسری تراز عملیاتی اضافه گردند و در این صورت کسری عملیاتی بودجه بیش از 500 هزار میلیارد تومان خواهد بود. با این ارقام تورم هدف دولت(22 درصد با نوسان مثبت و منفی دو درصدی) محقق نخواهد شد، مگر در صورتی که به هر طریقی دسترسی ایران به منابع ارزی حاصل از فروش نفت امکان‌پذیر گردد.