بازخوانی یک انتخابات زودهنگام

به گزارش ایسنا، روز 31 اردیبهشت پس از قطعی شدن خبر درگذشت سید ابراهیم رئیسی، جلسه‌ای به میزبانی محمد مخبر معاون اول رئیس جمهور و با حضور محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضائیه، محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی و همچنین معاون حقوقی رئیس جمهور، قائم مقام شورای نگهبان و معاون سیاسی وزیر کشور در محل ساختمان دولت برگزار شد. در آن جلسه درباره نحوه اجرای اصل 131 قانون اساسی مبنی بر طی فرایند انتخابات ریاست جمهوری در مدت 50 روز بحث و تبادل نظر صورت پذیرفت و مقرر شد که انتخابات برای تعیین رئیس جمهور جدید در تاریخ 8 تیرماه 1403 برگزار شود.

آغاز اجرای روند انتخابات

با تعیین زمان برگزاری انتخابات، روند اجرای انتخابات آغاز و ثبت‌نام از داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری در روزهای دهم تا چهاردهم خرداد برگزار شد و 80 نفر برای این انتخابات نام نویسی کردند. عباس آخوندی، محمود احمدی‌نژاد، محمدمهدی اسماعیلی، مهرداد بذرپاش، مسعود پزشکیان، مصطفی پورمحمدی، سعید جلیلی، اسحاق جهانگیری، وحید حقانیان، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محمدباقر قالیباف، علی لاریجانی، داود منظور، صولت مرتضوی و عبدالناصر همتی از مهم‌ترین چهره‌هایی بودند که ثبت نام کردند.

اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، بذرپاش وزیر راه و شهرسازی، مرتضوی وزیر تعاون، قاضی‌زاده رئیس بنیاد شهید و منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت رئیسی وارد این انتخابات شدند. قالیباف با اینکه چند روز قبل به عنوان رئیس مجلس دوازدهم انتخاب شده بود، در انتخابات ریاست‌جمهوری هم ثبت‌نام کرد.

تایید صلاحیت نامزدهای نهایی انتخابات

در روز 20خرداد، شورای نگهبان صلاحیت مسعود پزشکیان، مصطفی پورمحمدی، سعید جلیلی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی زاده هاشمی و محمدباقر قالیباف را تایید کرد و تبلیغات انتخابات هم از همان روز آغاز شد.

پزشکیان نماینده چهار دوره مجلس بود که در انتخابات مجلس دوازدهم هم رای آورده بود. البته او در مرحله اول بررسی صلاحیت‌های انتخابات مجلس، رد شده بود و در مراحل بعدی تایید شد. قالیباف سابقه فرماندهی نیروی انتظامی، شهرداری تهران و ریاست مجلس یازدهم را داشت که این جایگاه را در مجلس دوازدهم حفظ کرده بود. زاکانی شهردار تهران و قاضی‌زاده رئیس بنیاد شهید بود. هر دو آنها سابقه نمانیدگی مجلس را داشتند. جلیلی سابقه دبیری شورای عالی امنیت ملی را داشت و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بود و پورمحمدی هم سابقه وزارت کشور دولت احمدی‌نژاد و دادگستری دولت روحانی را در کارنامه داشت.

یک اصلاح طلب، یک مستقل و چهار اصولگرا

در نگاه اول، پزشکیان در برابر پنج اصولگرا قرار گرفته بود. تمام جریان اصلاحات و اعتدال به حمایت از پزشکیان روی آورد. جریان اصلاحات برخلاف انتخابات مجلس دوازدهم، تمام قد وارد انتخابات شد.

پزشکیان در قالب یک منتقد جدی وضع موجود ظاهر شد. او از ارائه وعده‌های انتخاباتی خودداری کرد و گفت که دنبال تحقق سند چشم‌انداز وبرنامه هفتم توسعه خواهد بود. پورمحمدی با اینکه دبیرعالی جامعه روحانیت مبارز بود، به صورت مستقل وارد انتخابات شد و او هم منتقد وضع موجود بود. جلیلی در جریان این انتخابات بیان کرد که به دولت رئیسی در طول سه سال طرح و برنامه می‌داده است. او به همراه زاکانی و قاضی‌زاده از لزوم ادامه مسیر دولت رئیسی گفتند. قالیباف هم سعی کرد از دولت رئیسی کمتر انتقاد کند اما منتقد رویه‌های جاری کشور بود.

رقابت اصلی در جریان اصولگرا میان جلیلی و قالیباف بود، زیرا همه می‌دانستند که زاکانی و قاضی‌زاده مانند انتخابات دوره قبل کنار می‌روند و پورمحمدی هم گزینه قابل اقبالی نخواهد بود. بنابراین در جریان اصولگرا تاکید می‌شد که بهتر است یک نفر در مقابل پزشکیان بماند تا آرای آنها شکسته نشود.

شعارهای انتخاباتی

قالیباف شعار «خدمت و پیشرفت»، جلیلی شعار «یک جهان فرصت، یک ایران جهش؛ هر ایرانی یک نقش باشکوه»، پزشکیان شعار «برای ایران»، زاکانی شعار «پاک باش و خدمتگزار»، پورمحمدی شعار «دولت قرار» و قاضی‌زاده شعار «دولت مردم و خانواده» انتخاب کردند.

محسن منصوری رئیس ستاد جلیلی، علی عبدالعلی‌زاده رئیس ستاد پزشکیان، حجت ایوبی رئیس ستاد پورمحمدی، لطف‌الله فروزنده رئیس ستاد زاکانی، محمدرضا میرشمسی رئیس ستاد قاضی‌زاده و علی نیکزاد رئیس ستاد قالیباف شدند.

حامیان نامزدهای انتخابات

«جبهه اصلاحات»، تمام تشکل‌های اصلاح‌طلب و حزب «اعتدال و توسعه» از پزشکیان، «جبهه پیشرفت، رفاه و عدالت» و «شورای وحدت اصولگرایان» از پورمحمدی، «موتلفه اسلامی»، «کانون دانشگاهیان»، «جامعه اسلامی مهندسین» از قالیباف و «جبهه پایداری» از جلیلی حمایت کردند. جامعه روحانیت مبارز در مرحله اول انتخابات از نامزدی حمایت نکرد اما در مرحله دوم از جلیلی حمایت کرد.

برنامه‌های انتخاباتی

اجرای برنامه هفتم توسعه و سند چشم‌انداز توسعه، کنترل تورم، پایان دعواهای سیاسی و برقراری انسجام داخلی، شفافیت، حل مشکلFATF، حل مشکلات با اروپا برای احیای برجام، حل ناترازی بانک‌ها، حقوق ودستمزدها و انرژی، جذب سرمایه داخلی و خارجی، ساماندهی اتباع خارجی، استفاده از تجربیات بین‌المللی، مخالفت با گشت ارشاد و جریمه به خاطر بی‌حجابی، مخالفت با فیلترینگ، توجه به محرومین و برقراری عدالت اجتماعی و اقتصادی، اصلاح یارانه‌ها و اصلاح نظام آموزشی، از مهمترین برنامه‌های پزشکیان بود. او گفت با مردم صادق است و به آنها دروغ نمی‌گوید.

قالیباف مسائلی همچون توجه ویژه به خانواده های محروم و کارمندان و کارگران و پرستاران و مددجویان کمیته حضرت امام و سازمان بهزیستی، رشد اقتصادی، رفع تحریم‌ها، انضباط مالی، مهار تورم، اجرای برنامه هفتم توسعه، حل مشکلات آموزش و پرورش و دانشگاه ها، توزیع زمین رایگان به افراد فاقد مسکن، در اختیار قراردادن واحدهای بدون اجاره به زوج‌های جوان، توزیع رفاه کارت، مقابله با اتباع خارجی غیرمجاز، ایجاد پایتخت اقتصادی و فناوری در سواحل دریای عمان، مخالفت با فیلترینگ، حمایت از پلتفرم های داخلی، عدالت جنسیتی ، مخالفت با بدحجابی و بدپوششی بدون خشونت ورزی، مذاکره برای احیای برجام و رفع تحریم‌ها را وعده داد.

در برنامه‌های جلیلی هم موضوعاتی از قبیل اجرای برنامه هفتم توسعه، صادرات و ارزآوری، حل مشکل ناترازی بانک‌ها و بودجه، مهار تورم، مبارزه با فقر و بیکاری، توزیع عادلانه یارانه‌ها، دادن ماموریت ارزآوری به دانشگاه‌ها، توجه به نقش زنان مخصوصا سرپرست خانوار، تقویت شبکه‌های اجتماعی داخلی و مسئولیت‌پذیر کردن شبکه‌های اجتماعی خارجی، تقویت هوش مصنوعی و مخالفت با برجام وجود داشت.

جلیلی حامی وضع موجود یعنی ادامه فیلترینگ و گشت ارشاد و منتقد جدی برجام و حامیان FATF بود. وجود مشکلات کشور از جمله مشکلات معیشتی و اقتصادی را تایید می‌کرد، اما آنها را ناشی از برجام و عملکرد دولت حسن روحانی می دانست. او معتقد بود بی‌توجه به آمریکا و اروپا باید با سایر کشورها تبادل داشت و برای کشور ارزآوری کرد.

پزشکیان در مقام یک منتقد وضع موجود، عملکرد دولت رئیسی را در ایجاد مشکلات کشور موثر می‌دانست و دنبال احیای برجام و تصویب FATF بود، زیرا اعتقاد داشت بدون این دو نمی‌توان حتی با کشورهای دوست هم وارد معامله شد. او مخالف جدی گشت ارشاد و فیلترینگ بود.

قالیباف حدفاصل جلیلی و پزشکیان بود. وجود مشکلات را انکار نمی‌کرد و سعی داشت در موضوعات حجاب و فیلترینگ حد وسط را گرفته و فقط شیوه اجرای گشت ارشاد یا فیلترینگ را نقد کند، نه اینکه مخالف پرو پا قرص و جدی باشد. در زمینه سیاست خارجی موافق مذاکره بود. او سعی می‌کرد نقدهایش به دولت رئیسی بیشتر از دفاعش از آن دولت نباشد.

لزوم کنترل تورم، برقراری عدالت اقتصادی و اجتماعی، توجه به محرومین و افزایش قدرت پول ملی فصل مشترک هر سه نامزد بود که در شیوه های رسیدن به این اهداف در بین آنها اختنلاف وجود داشت.

پزشکیان در این مدت خود را به عنوان فردی بدون تکلف و مردمی جا انداخت و توانست علاوه بر جریان‌های سیاسی اصلاحات و اعتدال، توجه اقشار پایین جامعه را به دست آورد. جلیلی با مخالفت با برجام و نقد تند دولت روحانی همان چهره سال‌های قبل خود را تکرار کرد البته این بار مدام تایید می‌کرد که برای اداره کشور در 12 سال گذشته در دولت سایه خود برنامه تهیه کرده است که برخی از این برنامه‌ها در دولت رئیسی هم اجرا شده است. رویکرد قالیباف هم ایفای نقش به عنوان یک اصولگرای میانه‌رویی بود که کارنامه کافی برای اداره کشور دارد.

آغاز انصراف‌ها

در روز شش تیر قاضی‌زاده انصراف داد، ولی اعلام نکرد این انصراف را به نفع چه کسی انجام داده است. او در بیانیه انصراف خود اعلام کرد که «احساسم این بود که اگر نماینده‌ای از میان دولتمردان دولت سیزدهم در بین نامزدهای انتخابات نباشد، حق شهید جمهور ادا نخواهد شد.زاکانی هم روز هفتم تیر انصراف داد. او در بیانیه انصرافش از جلیلی و قالیباف خواست تا به اجماع برسند.

دو مرحله‌ای شدن انتخابات

در روزهای منتهی به هشتم تیر، اصولگرایان از قالیباف و جلیلی خواستند که فقط یک نفر آنها باقی بماند. ستادهای قالیباف و جلیلی هم به یکدیگر فشار زیادی برای کناره‌گیری وارد کردند و همدیگر را به وحدت شکنی متهم کرند. در روزهای پایانی منتهی به انتخابات حتی سردار قاآنی فرمانده سپاه قدس در جلسه‌ای در مشهد نتوانست جلیلی و قالیباف را به کناره‌گیری مجاب کند و هر دو نفر در صحنه ماندند و انتخابات در نهایت در روز هشتم تیر با حضور پزشکیان، جلیلی، قالیباف و پورمحمدی برگزار شد و با به حد نصاب نرسیدن آرای هیچ کدام از چهار نامزد، انتخابات به مرحله دوم رفت.

مسعود پزشکیان 10 میلیون و 415 هزار و991 رای، سعید جلیلی 9 میلیون و 473 هزار و 298رای، محمدباقر قالیباف 3 میلیون و 383 هزار و 340رای و مصطفی پورمحمدی 206 هزار و 397رای بدست آوردند، بنابراین پزشکیان و جلیلی به مرحله دوم راه یافتند. در این مرحله 24 میلیون و 535 هزار و 185 نفر یعنی فقط 40 درصد از مشارکت‌کنندگان در انتخابات شرکت کردند.

در مرحله دوم اصلاحات و اعتدال از پزشکیان و تمام تشکل‌های اصولگرایان از جلیلی حمایت کردند. قالیباف هم در بیانیه‌ای از جلیلی اعلام حمایت کرد. مرحله دوم انتخابات روز 15 تیرماه برگزار شد.

در مرحله دوم انتخابات از مجموع آرای داخل و خارج ایران که 30 میلیون و 530 هزار و 157 رای بود، مسعود پزشکیان حائز 16 میلیون و 384 هزار و 403 رای و سعید جلیلی حائز 13 میلیون و 538 هزار و 179 رای شدند،. بر این اساس پزشکیان رئیس‌جمهور ایران شد.

میزان مشارکت در چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری 49.8 درصد اعلام شد.

منبع: ایسنا