19 میلیون نفر از جمعیت ایران در بافت فرسوده زندگی می‌کنند/ ترکیب اجتماعی بافت های فرسوده تغییر کرده است
نوسازی بافت فرسوده مناطق شهری یکی از مسائلی‌ست که طی سال‌های گذشته توجه ویژه‌ای به آن شده است. بافتی که ظرفیت‌های زیادی دارد و اکنون ساکنان بسیاری را در خود جای داده است. مرکز پژوهش‌های مجلس گزارشی منتشر کرده است که نشان می‌دهد با وجود تلاش برای نوسازی این بافت در دولت سیزدهم، مسائلی وجود دارد که توجهی به آن نشده و باعث بروز مشکلات بسیاری شده است.
اکنون دو میلیون و 600 هزار واحد فرسوده در پنج هزار و 500 محله کشور وجود دارد. آمارها حاکی از آن است که در این مساحت بیش از 19 میلیون نفر، معادل حدود 6 میلیون خانواده زندگی می‌کنند که نزدیک به نیمی از این جمعیت در بناهای ناپایدار، فرسوده و لرزان سکونت دارند.
نوسازی این بافت‌ها در دولت سیزدهم بیشتر مورد توجه قرا گرفت و تحت عنوان پروژه نهضت ملی مسکن به آمارها افزوده شد. طی دوره فعالیت این دولت، بهسازی 2050 کیلومتر معابر خاکی واقع در بافت‌های ناکارآمد به سرانجام رسید.
همچنین نوسازی بیش از 100 هزاربنای ناپایدار، بهره‌برداری از 102 هزار واحد مسکن تولید شده پو صدور بیش از 285 هزار پروانه نوسازی نیز مورد توجه قرار گرفت. اما حالا مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش جدیدی در این باره منتشر کرده است که به نکته جدیدی درباره نوسازی بافت فرسوده اشاره می‌کند.
توجهی به کیفیت محیط در نوسازی بافت‌های فرسوده وجود ندارد
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی است، روند رو به رشد نوسازی مسکن در بافت‌های ناکارآمد شهری بسیار ارزشمند و حائز اهمیت است، اما پرداختن به کیفیت محیط با تاکید بر ابعاد اجتماعی و اقتصادی فضا در دستاوردها و گزارش‌های ارائه شده کمتر دیده می‌شود.
تردیدی نیست ناپایداری بناها و کمبود مسکن، معضلی بنیادی درشهرهاست و شتاب‌بخشی به روند نوسازی مسکن و تامین مسکن بیشتر، وضعیت گروه‌هایی از جامعه را بهبود می‌دهد، اما آیا شامل همه گروه‌های اجتماعی است و تبعات بلندمدتی ندارد؟ آیا هویت محله حفظ شده و ساکنان قدیمی را نیز در برمی‌گیرد؟
امروزه نوسازی بافت‌های فرسوده شهری از طریق اصالت‌بخشی در برخی موارد سعی دارد، شهر را به محیط بهتری برای شهروندان تبدیل کند، اما آسان گرفتن تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان شهری در اتخاذ سیاست‌های پویا خسارات جبران‌ناپذیری را بر پیکر شهرها وارد کرده است.
همچنین رشد فعالیت‌های پشتیبان بازار در قسمت‌هایی از شهر که راسته‌های تجاری متمرکز وجود دارد، به‌نوعی در کنار فرصت‌های مثبتی که ممکن است به‌عنوان محرک توسعه ایجاد کند، خود عاملی در جهت تغییر ساکنان بافت خواهد شد.
بنابراین باید با اتخاذ رویکردهای مناسب در این بافت‌ها، گسترش خدمات پشتیبان بازار را در جهت توانمندسازی اقتصادی ساکنان قدیمی پیش برد تا ضمن ایجاد تحرک برای توسعه اینگونه بافت‌ها، حفظ ساکنان اصیل نیز انجام شود.
بافت فرسوده محل سکونت اتباع شده است
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید می‌کند، این بافت‌ها به دلیل هزینه پایین‌تر سکونت، دسترسی به خدمات و اشتغال در سال‌های اخیر، به‌طور چشمگیری توسط اتباع خارجی برای سکونت انتخاب می‌شوند و روندی که در این حوزه به طور مســتمر وجود داشته شتاب گرفته است. این موضوع در کاهش انگیزه‌های سکونت عموم شهروندان در این مناطق اثرگذار است که با توجه به ابعاد چند بعدی آن نیازمند مداخله و سیاست‌گذاری است.
اعیان‌سازی بافت فرسوده چیست؟
در کنار این موارد در نوسازی بافت فرسوده توجه به مساله به‌نام اعیان‌سازی ضروری است. باید در نظر داشت این بافت‌ها به همان اندازه که ارزشمند و گرانبها هســتند، در مقابل برخی عوامل نیز ناپایدار و آسیب‌پذیرند.
بنابراین ضروری است در نوسازی علاوه بر بعد کالبدی به سایر ابعاد مانند محیط زیستی نیز توجه شود. به همین دلیل در نوسازی‌های جاری با وجود عملکرد خوب در تامین مسکن و خدمات شاهد پایداری اجتماعی نیستیم. مساله‌ای که در این باره رقم می‌خورد در ادبیات تخصصی به اعیان‌سازی تعبیر می‌شود.
با ارتقای خدمات و کالبد، معمولا قیمت املاک و خدمات ارائه شده افزایش می‌یابد. در اولین گام به دلیل افزایش اجاره‌ها مستاجران از محله رانده می‌شــوند، به‌مرور به دلیل افزایش هزینه‌های جاری زندگی و تغییرات جامعه محلی، ساکنان بومی حتی به رغم میل باطنی از محله مهاجرت می‌کنند. گاهی بنا بر ظرفیت‌های محله‌ای ممکن است هدف مداخلات اعیان‌سازی باشد، اما این مهم است که باهدف نوسازی، اعیان‌سازی به روندی سراسری تبدیل نشود.
گزارش‌های بیشتر را در صفحه مسکن تجارت‌نیوز بخوانید.
منبع: تجارت نیوز
