گواهی سپرده نفت خام در بورس
در روز یکشنبه ۲۱ اسفند، وزرای نفت و اقتصاد رسماً از «طرح معاملات گواهی سپرده نفت خام و گواهی سپرده میعانات گازی» رونمایی و اعلام کردند که گواهی سپرده نفت خام به‌طور رسمی از روز دوشنبه ۲۲ اسفند در بورس انرژی عرضه می‌شود.
گواهی سپرده نفت خام در بورس چیست؟
طرح گواهی سپرده نفت خام در بورس سال‌ها است که مطرح شده و در گذشته، از آن به‌عنوان فروش ریالی نفت یا عرضه نفت در بورس یاد می‌شده است. در این طرح، هر گواهی معادل یک بشکه نفت خام خواهد بود و خریداران می‌توانند با ارائه گواهی‌های مذکور به شرکت ملی نفت، نفت خام خود را دریافت کنند. علاوه بر این، آن‌ها می‌توانند گواهی‌های خود را به قیمت روز و به شرکت‌های داخلی و خارجی بفروشند یا حتی نفت خام را به‌صورت فیزیکی تحویل بگیرند. در این طرح قرار است ۳۶ میلیون بشکه نفت خام و ۳۶ میلیون بشکه میعانات گازی (کم‌تر از ۵ درصد از ظرفیت تولید سالانه نفت و میعانات گازی) عرضه گردد.
با این حال، با توجه به ریسک‌های بازار نفت، دولت تصمیم گرفته است که در مرحله اول طرح مذکور، گواهی سپرده نفت و میعانات گازی را تنها به فعالان اقتصادی حقوقی یا سرمایه‌گذارهای حرفه‌ای بفروشد. علاوه بر این، دوره اجرای طرح مذکور ۳۶ ماه است و هزینه انبارداری آن تا ۱۸ ماه صفر خواهد بود. در نتیجه، پس از ۱۸ ماه مالک گواهی باید هزینه‌های انبارداری را بپردازد.
متقاضیان می‌تواند گواهی‌های مذکور را با نرخ ارز حواله مرکز تبادل ارزی بانک مرکزی خریداری کنند. به‌عبارت دقیق‌تر، قیمت گواهی سپرده نفت خام به‌صورت ارزی تعیین می‌شود و تسویه آن به‌صورت ریال انجام خواهد شد. در این مرحله، گواهی‌ها کف تضمین‌شده قیمتی یا سود ثابت تضمینی نخواهند داشت؛ چراکه آن‌ها اوراق بهاداری هستند که فرایند تحویل کالا در آن رخ می‌دهد و نوعی اوراق سلف، اوراق بدهی و تأمین مالی محسوب نمی‌شوند.
با توجه به اینکه خریداران گواهی‌های سپرده می‌توانند نفت خام را تحویل بگیرند، با طرح مذکور هزینه جدیدی برای دولت ایجاد نمی‌شود و تعهدی برای دولت بعدی به وجود نمی‌آید. محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران، نیز اعلام کرده که کف خرید در این طرح ۵۰۰ بشکه است.
مزایای گواهی سپرده نفت خام
سید احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی کشور، از بین مزایای گواهی سپرده نفت خام به موارد زیر اشاره کرده است:
- گواهی‌های مذکور نوعی دارایی مصون از تورم هستند. افزایش نقدینگی و تورم تأثیری روی این گواهی‌ها نمی‌گذارد و سرمایه‌های سرگردان و غیرمولد را به سمت خود می‌کشاند.
- ２. از آنجا که تسویه گواهی‌ها با ریال انجام می‌شود، آن‌ها در بلندمدت باعث فزایش ارزش پول ملی می‌شوند. علاوه بر این، با توجه به اینکه حتی کشورهای همسایه هم می‌توانند برای خرید اوراق مذکور اقدام کنند، تقاضای ریالی نفت به‌آرامی افزایش می‌یابد و پول ملی را تقویت می‌کند.
- ３. خاندوزی از عدم ایجاد تعهد برای سال‌های بعد به‌عنوان یکی از مزایای گواهی سپرده نفت خام نام برده است.
شفافیت معاملات و ایجاد یک مرجع ملی برای کشف قیمت نفت خام نیز از دیگر مزایای گواهی سپرده نفت خام محسوب می‌شوند.