گرانی ۳۵ میلیون‌تومانی شاهین بدون سانروف در بازار آزاد

قیمت‌گذاری دستوری موجب رانت و دونرخی شدن قیمت محصولات وارداتی شده بود. حالا واردکنندگان در تعیین قیمت و شرایط فروش، آزادی عمل دارند که می‌تواند به‌رقابتی‌ شدن بازار منجر شود. پیش از این، قیمت وارداتی‌ها بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا بود؛ اما پس از آزادسازی واردات در 1401 شورای‌رقابت مرجع تعیین قیمت شد.

اعضای شورای‌رقابت در جلسه سه‌شنبه هفته گذشته خود دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری را اصلاح کردند؛ دستورالعملی که تمام خودروهای سواری داخلی، مونتاژی و وارداتی را در بر می‌گرفت.

بر اساس این مصوبه، عرضه‌کنندگان خودرو ملزم به‌رعایت شروط زیادی برای فروش محصولات‌شان بودند و در این بین، اختیار قیمت‌گذاری و فروش به‌وزارت صنعت، معدن و تجارت سپرده شد.

حالا شورای‌رقابت با گذشت حدود 3 سال از آزادی واردات خودرو (پس از ممنوعیت 4‌ ساله) در مصوبه‌ای جدید، خودروهای وارداتی را از ذیل دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری خارج کرد. این مصوبه شورای‌رقابت به‌معنای مستثنی شدن خودروهای وارداتی از دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری است؛ به‌نحوی که عملا قیمت این خودروها در بازار تعیین خواهد شد.

شورای‌رقابت پیش از این، خودروهای برقی وارداتی را از شمول دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری خارج کرد و حالا این «آزادی» را به‌کل خودروهای وارداتی تعمیم داده است.

پس از آن‌که شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا در اردیبهشت 1401 با تمدید نکردن ممنوعیت واردات خودرو برای سال پنجم واردات را آزاد کرد، وزارت صمت موظف به‌تدوین و اعلام آیین‌نامه اجرایی آن شد.

بیش از 4 ماه طول کشید تا وزارت صمت آیین‌نامه اولیه را اعلام کرد تا واردات خودرو به‌کشور پس از وقفه‌ای 4 ساله از سر گرفته شود.

پس از فراهم شدن مقدمات، اوایل دی‌ماه 1401 نخستین محموله خودروهای خارجی در دور جدید، وارد کشور شد. کمی بعد در اواسط بهمن و در شرایطی که هنوز هیچ خودرو وارداتی جدیدی عرضه نشده بود، شورای‌رقابت دستورالعمل تنظیم بازار خودروهای سواری را مصوب و وارداتی‌ها را نیز مشمول آن کرد.

از جمله مهم‌ترین شروط این دستورالعمل، تعیین دستوری قیمت و الزام فروش در سامانه مدنظر وزارت صمت بود.

در بند یک ماده 3 دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری آمده بود: «مبنای تنظیم قیمت خودرو بر اساس ضوابط قیمت‌گذاری مصوب هیات تعیین و تثبیت قیمت‌هاست که توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان محاسبه می‌شود. نتایج محاسبات {که} در کارگروه خودرو ارائه و به‌تصویب شورای‌رقابت می‌رسد و لازم الاجراست».

همچنین در بند 5 ماده 5 دستورالعمل تنظیم بازار خودرو سواری (شرایط طرف عرضه) آمده بود: «عرضه‌کنندگان خودرو از طریق سامانه یکپارچه فروش نسبت به ثبت‌نام و فروش اقدام می‌کنند».

با توجه به این دو بند، واردکنندگان خودرو با رویه‌ای جدید در قیمت‌گذاری و فروش محصولات‌شان مواجه شدند؛ حال آن‌که در گذشته (پیش از ممنوعیت واردات خودرو در اردیبهشت 1397) در تعیین قیمت و فروش محصولات‌شان آزاد بودند.

حالا با توجه به اصلاحیه شورای‌رقابت، واردکنندگان خودرو دیگر مشمول هیچ‌یک از بندهای دستورالعمل ابتدایی تنظیم بازار خودرو سواری (مصوبه مربوط به جلسه شماره 543 شورای‌رقابت) نیستند.

با این حساب، واردکنندگان خودرو عملا ملزم به‌عرضه محصولاتشان در سامانه یکپارچه عرضه نیستند. از طرفی، نظر به‌این‌که شورای‌رقابت از این پس دخالتی در قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی ندارد، سازمان حمایت (تعیین‌کننده فعلی قیمت خودروهای وارداتی) نیز دیگر مسئولیتی در این مورد نخواهد داشت و قیمت خودروهای موردنظر در نظام عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

دستوری کردن قیمت و فروش خودروهای وارداتی، از همان ابتدا مورد انتقاد برخی کارشناسان و فعالان عرصه خودرو بود.

به‌اعتقاد آن‌ها، سیاست دستوری، روح رقابت در بازار خودروهای وارداتی را از بین برد؛ ضمن آن‌که با دو نرخی کردن قیمت (قیمت در نمایندگی و قیمت در بازار آزاد) سبب گسترده شدن سفره رانت در این بازار شد.

به‌عنوان مثال، خودرو کره‌ای که با قیمت کمتر از 3 میلیارد و 100 میلیون‌تومان در نمایندگی عرضه می‌شود، در بازار آزاد بالغ بر 5‌ میلیارد و 400 میلیون‌تومان قیمت دارد. یا به‌عنوان مثال یک خودرو ژاپنی که در نمایندگی کمتر از 3 میلیارد و 500 میلیون‌تومان قیمت‌گذاری شده، در بازار آزاد 2.3 میلیارد تومان بالاتر به‌فروش می‌رسد.

افزایش قیمت 50 میلیونی هایما S5

خودروهای داخلی روز گذشته رشد بهای یک تا 35 میلیون‌تومانی را تجربه کردند. جایی که قیمت شاهین (بدون سانروف) (1403) با 35 میلیون‌تومان افزایش به 895 میلیون‌تومان، سهند تیپ S (1403) با 34 میلیون‌تومان افزایش به 587 میلیون‌تومان، دنا اتومات آپشنال (1404) با 27 میلیون‌تومان افزایش به یک‌میلیارد و 258 میلیون‌تومان، سورن پلاس با مانیتور بدون رینگ (1404) با 27 میلیون‌تومان افزایش به 885 میلیون‌تومان، کوییک S (85 گانه) (1403) با 24 میلیون‌تومان افزایش به 512 میلیون‌تومان و کوییک RS (سفید مشکی) (85 گانه) (1403) با 23 میلیون‌تومان افزایش به 518 میلیون‌تومان رسید.

همچنین در میان خودروهای مونتاژی شاهد رشد بهای 5 تا 50 میلیون‌تومانی بودیم. جایی که هایما S5 جدید (1403) با 50 میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و 580 میلیون‌تومان، لاماری ایما (1404) با 30 میلیون‌تومان افزایش 2 ‌میلیارد و 260 میلیون‌تومان، فیدلیتی پرستیژ 5 نفره (1403) با 25 میلیون‌تومان افزایش 2 ‌میلیارد و 825 میلیون‌تومان، اکستریم VX (2023) با 20 میلیون‌تومان افزایش 4 میلیارد و 600 میلیون‌تومان و کی‌ام‌سی T8 (1403) با 15 میلیون‌تومان افزایش یک‌میلیارد و 845 میلیون‌تومان قیمت‌گذای شدند.

در گروه خودروهای وارداتی تنها شاهد رشد قیمت 50 میلیون‌تومانی یک مدل خودرو بودیم. جایی که تویوتا کرولا – 1200 سی‌سی (2023) با 50 میلیون‌تومان افزایش 2 میلیارد و 650 میلیون‌تومان ارزش‌گذاری شد.