گام اول رفع ناترازی از مسیر پارس‌جنوبی
محمد ابراهیمی *
توجه به میادین مشترک نفت و گاز به لحاظ منطقی از مهمترین ضرورت‌ها در مسیر پیشرفت و توسعه ایران است. وابستگی ایران به میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی بسیار بالا است، به‌طوری‌که حدود ۷۰درصد از نیاز گازی کشور و همچنین ۴۰درصد از خوراک اولیه موردنیاز تولید بنزین کشور از این میدان عظیم تامین می‌شود.
از همین حیث قراردادهای 17میلیارد دلاری امضاشده اخیر بین شرکت ملی نفت ایران بابت طرح‌های فشارافزایی میدان گازی پارس‌جنوبی حائزاهمیت خاص بوده تا جایی‌که رئیس‌جمهور شخصا در مراسم امضای قراردادهای مزبور شرکت کرد. براساس اطلاعات منتشرشده، چهار شرکت بزرگ داخلی فعال در صنعت نفت و گاز کشور به‌عنوان جنرال کنترآکتور عهده‌دار پیش‌برد طرحی می‌شوند که ابعادی غول آسا دارد شامل اجزایی همچون ساخت و نصب 420هزار‌تن سازه در هفت هاب دریایی و نصب و راه‌اندازی 600کیلومتر خطوط لوله زیردریایی و نهایتا تا سال1430 حدود 780میلیارد دلار درآمد نصیب کشور خواهد‌کرد، اما امروز تولید گاز از میدان مشترک پارس‌جنوبی در چه وضعیتی قرار دارد؟ بررسی وضعیت فعلی دو رقیب گازی در پارس‌جنوبی نشان می‌دهد؛ میزان تولید گاز قطر از میدان گنبد شمالی درحالی حدود 750میلیون مترمکعب در روز است که در دولت چهاردهم با اتخاذ طرح‌های ضربتی رکورد برداشت کشور از این میدان نفتی شکسته شده و به روزانه حدود 711میلیون مترمکعب رسیده‌است. قیاس شرایط امروز دو کشور در برداشت از میدان پارس‌جنوبی نباید باعث به محاق رفتن عقب‌ماندگی تاریخی ایران در این حوزه شود.
واقعیت این است که شرایط ناتراز انرژی کشور که طی سال‌های اخیر نمایان‌تر و موجب شد که وزارت نفت در همه دولت‌ها منجمله دولت چهاردهم در ابتدای مسیر بخش مهمی از توان خود را معطوف به بهره‌برداری حداکثری گاز از میدان پارس‌جنوبی کند و برنامه‌های دقیقی برای حفظ وضع موجود پیش‌بینی کند. آن‌طور که وزیر نفت در آئین امضای قراردادهای اخیر اشاره کرده‌است؛ برای رسیدن به تولید 1.34میلیارد مترمکعب گاز در طول چهار سال‌پیش‌رو، به‌طور متوسط سالانه نیاز به 19میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است.
سرمایه‌ای که جذب آن با توجه به جمیع جوانب و محدودیت‌های بین‌المللی از هر زمان دیگری دشوارتر به‌نظر می‌رسد و وزارت نفت را به سمت استفاده از ظرفیت‌های محدود تامین مالی داخلی سوق داده‌است. متقابلا کمیسیون انرژی مجلس را هم مجاب‌کرده تا از دستگاه‌های تامین‌کننده مالی همچون صندوق توسعه‌ملی استمداد کند. با توجه به شرایط دشوار کشور باید قبول کرد که وضع امروز نتیجه مجموع سیاست‌های غیرتوسعه‌ای چندین‌ساله است.
سیاست‌هایی که در مورد میدان مشترک گازی پارس‌جنوبی موجب جاماندگی تاریخی نسبت به قطر شده و موجب‌شده تابه‌طور میانگین سالانه حدود 10میلیارد مترمکعب از تولیدات کشور از این میدان (که تقریبا معادل یک فاز‌از این پروژه است) کاهش یابد، اما عقب‌ماندگی یک روی سکه رقابت ایران با قطر در پارس‌جنوبی است. روی دیگر آن همانا سرمایه‌گذاری آن کشور در حوزه LNG است. براساس گزارش مراکز بین‌المللی انرژی؛ قطر که هم‌اکنون یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان LNG در جهان است، با سرمایه‌گذاری‌های عظیم خارجی در میدان گازی گنبد شمالی، تا پایان سال2026 مجددا به بزرگ‌ترین صادرکننده این محصول تبدیل خواهدشد. این پیشرفت شگرف حسرت ایرانیان که در تامین نیاز مصرف داخلی گاز و بنزین درمانده‌اند را بیشتر می‌کند. به هرحال امروز باید از گذشته عبور کرد. اکنون زمان حسرت خوردن نیست و چیزی که بیشتر از همه کشور به آن نیاز دارد اراده و عزم به‌منظور آغاز فرآیند برنامه‌ریزی شده‌ای است که اگرچه زودبازده نیست اما می‌تواند متضمن تامین بخش مهمی از نیاز آینده کشور باشد.
اقداماتی که اخیرا با انعقاد قرارداد فشارافزایی پارس‌جنوبی آغاز شده درواقع برنامه‌هایی با چاشنی عمل و از جنس توسعه است. با اجرای این قرارداد ضریب بازیافت میدان گازی مذکور از 54درصد فعلی به 75درصد افزایش می‌یابد که راسا نه‌تنها درآمدهایی را نصیب کشور می‌کند بلکه می‌تواند وضعیت نه‌چندان مطلوب کنونی در حوزه موازنه تولید و مصرف انرژی را بهبود بخشد. نباید این توهم را دامن زد که چنین قراردادهایی می‌تواند مشکل ناترازی را حل و فصل کند. واضح است که کمبودهای کشور در بخش انرژی به نقطه حاد خود رسیده و قطعا در این میان پارس‌جنوبی نقشی کلیدی در آینده امنیت انژری کشور برعهده خواهدداشت، لذا پیگیری فوری اجرای عملیات توسعه‌‌‌‌‌‌‌ای همه فازهای پارس‌جنوبی به‌خصوص توسعه فازهای جنوبی و مرزی‌تر این میدان گازی از ضرورت‌‌‌‌‌‌‌های انکارناپذیر دولت چهاردهم است که باید با سیاست‌های مبتنی بر پیاده‌‌‌‌‌‌‌سازی طرح‌های ازدیاد برداشت از طریق اجرای طرح‌های فشارافزایی نظیر آنچه در قرارداد منعقده اخیر پیش‌بینی‌شده، مورد اقدام قرار گیرد.
* کارشناس نفت
منبع: دنیای اقتصاد