پایان نفت؛ رویایی تعبیرنشدنی

 برخلاف پیش‌بینی‌های سازمان‌هایی مانند آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) که پیش‌بینی می‌کند جهان تا سال‌2030 به اوج تقاضا برای نفت برسد، اوپک معتقد است که مصرف نفت در دهه‌های آینده همچنان سیر صعودی خواهد داشت. برای رفع نگرانی‌های مربوط به انتشار گازهای گلخانه‌ای، صنعت نفت در حال سرمایه‌گذاری در فناوری‌هایی مانند استفاده و ذخیره‌سازی کربن، هیدروژن پاک و جذب مستقیم هوا است. به گفته الغیس، این سرمایه‌گذاری‌ها نشان می‌دهد که امکان کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در عین تامین نیازهای نفتی جهان وجود دارد. الغیس همچنین تفاوت بین سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و سهم واقعی آن در تامین انرژی جهانی را برجسته کرد.

9.5‌تریلیون دلار سرمایه‌گذاری

 با وجود بیش از 9.5‌تریلیون دلار سرمایه‌گذاری در پروژه‌های‌ انتقال از سوخت فسیلی به انرژی‌های پاک طی دو دهه‌گذشته، انرژی‌های بادی و خورشیدی در مجموع تنها کمتر از 4‌درصد از انرژی جهان را تامین می‌کنند. به‌طور مشابه، وسایل نقلیه الکتریکی، درحالی‌که جذابیت بیشتری پیدا می‌کنند، ضریب نفوذ جهانی 2 تا 3‌درصدی دارند. الغیس استدلال کرد که بسیاری از جایگزین‌‌‌‌‌های نفت یا قادر به‌جایگزینی آن در مقیاس لازم نیستند یا از نظر اقتصادی در بسیاری از مناطق عملی نیستند. دنیای مدرن با نفت کار می‌کند.

از سوخت‌‌‌‌‌رسانی به وسایل نقلیه گرفته تا نیرو‌‌‌‌‌بخشی به صنایع و گرم‌کردن خانه‌‌‌‌‌ها، نفت منبع حیاتی مصرف جهانی انرژی بوده، هست و خواهد بود، با این حال با تشدید نگرانی‌ها در مورد تغییرات اقلیمی و افزایش فشار برای تولید انرژی‌های تجدیدپذیر، این سوال مطرح می‌شود که آیا پایان نفت نزدیک است، یا اینکه این تصور صرفا یک چشم‌‌‌‌‌انداز دور است که ما هنوز آمادگی مقابله با آن را نداریم؟ در نگاه اول، چشم‌انداز دور‌شدن از نفت دلهره‌آور به‌نظر می‌رسد. کل زیرساخت‌ها، اقتصاد و شیوه زندگی ما عمیقا با این منبع محدود درهم تنیده‌شده، با این حال نشانه‌های تغییر مشهود است. انتقال به منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی باد، خورشیدی و برق آبی در سراسر جهان در حال افزایش است. دولت‌ها، مشاغل و افراد به‌طور فزاینده‌ای در حال سرمایه‌گذاری در جایگزین‌های پاک‌تر برای کاهش اثرات زیست‌محیطی مصرف سوخت فسیلی از جمله نفت و گاز هستند.

هاله‌ای از ابهام

با وجود این تلاش‌ها، خداحافظی همیشگی با نفت همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی ‌مانده‌است. یکی از دلایل آن، میزان تسلط نفت در ترکیب انرژی جهانی است. نفت بخش قابل‌توجهی از مصرف انرژی جهان را تشکیل می‌دهد و پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای دهه‌های آینده همچنان بالا باشد. اقتصادهای نوظهور، به‌ویژه در آسیا، همچنان به‌شدت به نفت متکی هستند تا توسعه سریع خود را تقویت و تقاضا را افزایش دهند. علاوه‌بر این، زیرساخت‌های ساخته‌شده پیرامون استخراج، پالایش و توزیع نفت، گسترده و عمیقا ریشه‌دار هستند.کشورهای نفت‌خیز از نفوذ ژئوپلیتیک قابل‌توجهی برخوردارند و اقتصاد جهانی به‌طور پیچیده‌ای با نوسانات قیمت نفت گره‌خورده است.

دور‌شدن از نفت نه‌تنها مستلزم نوآوری‌های تکنولوژیک، بلکه بازسازی اقتصادی و سیاسی اساسی است؛ فرآیندی که هم پیچیده و هم زمان‌بر است، درحالی‌که منابع انرژی تجدیدپذیر نویدبخش هستند، اما بدون چالش نیستند. پاره‌ای از مسائل مختلف از جمله ذخیره‌سازی و مقیاس محدود تولید انرژی برق از باد و خورشید همواره نگران‌کننده بوده و مانع از توانایی آنها برای جایگزینی کامل نفت به‌عنوان منابع انرژی قابل‌اعتماد می‌شود. علاوه‌بر این، انتقال به انرژی‌های تجدیدپذیر نیازمند سرمایه‌گذاری و توسعه زیرساخت‌های اولیه است که چالش‌های اقتصادی بسیاری از کشورها چنین تحولی را لااقل در کوتاه‌مدت غیر‌ممکن می‌کند، با این حال پیشرفت‌های فناوری در ذخیره‌سازی باتری، خودروهای الکتریکی و تولید انرژی‌های سبز به‌سرعت شکاف بین سوخت‌های فسیلی و جایگزین‌‌‌‌‌های پاک‌‌‌‌‌تر را از بین می‌برد.

دولت‌ها در حال اجرای سیاست‌های بلندپروازانه آب‌و‌هوایی، مانند قیمت‌گذاری کربن و اهداف انرژی‌های تجدیدپذیر، برای تسریع روند انتقال از نفت هستند. علاوه‌بر این، آگاهی عمومی و نگرانی در مورد تغییرات اقلیمی به بالاترین حد خود رسیده و تقاضای مصرف‌کنندگان برای راه‌حل‌های انرژی پایدار را افزایش داده‌است. کسب‌وکارها به‌طور فزاینده‌ای فرصت‌های اقتصادی ارائه‌شده توسط انرژی‌های تجدیدپذیر را تشخیص می‌دهند و بر این اساس سرمایه‌گذاری می‌کنند. ظهور وسایل نقلیه الکتریکی، شبکه‌‌‌‌‌های انرژی تجدیدپذیر و برنامه‌‌‌‌‌ریزی شهری پایدار تنها نمونه‌‌‌‌‌هایی از دور‌شدن از سیستم‌های وابسته به نفت هستند.

 نشانه‌های غیرقابل‌انکار تغییر

اگرچه ممکن است پایان نفت قریب‌الوقوع نباشد، اما نشانه‌های تغییر غیرقابل‌انکار است. انتقال به انرژی‌های تجدیدپذیر با ترکیبی از نوآوری‌های تکنولوژیک، مشوق‌های سیاستگذاری و فشار اجتماعی در حال انجام است، درحالی‌که چالش‌ها به قوت خود باقی است، شتاب معناداری در دوره گذار در حال شکل‌گیری است و چشم‌انداز آینده‌ای که کمتر به نفت متکی باشد، به‌طور فزاینده‌ای ملموس است. اینکه پایان نفت یک افق دور است یا یک واقعیت در حال ظهور، در نهایت به توانایی ما در پذیرش تغییر، نوآوری و همکاری در مقیاس جهانی برای ساختن آینده انرژی پایدارتر بستگی دارد. این سوال که آیا نفت با ما باقی خواهد ماند یا نه، موضوعی پیچیده است و به عوامل مختلفی مانند پیشرفت‌های تکنولوژیک، نگرانی‌های زیست‌محیطی و تغییرات در سیاست‌های انرژی بستگی دارد.

درحالی‌که برخی استدلال می‌کنند نفت به دلیل استفاده گسترده از آن در حمل‌ونقل، صنعت و سایر بخش‌ها، بخش قابل‌توجهی از ترکیب انرژی جهانی برای آینده قابل پیش‌بینی باقی خواهد ماند، برخی دیگر معتقدند که جهان برای مقابله با تغییرات آب‌و‌هوایی نیاز به دور‌شدن از سوخت‌های فسیلی دارد. شایان ذکر است که شتاب فزاینده‌ای به سمت منابع انرژی تجدیدپذیر مانند باد، خورشید و هیدروژن وجود دارد که ناشی از پیشرفت در فناوری، کاهش هزینه‌ها و افزایش آگاهی از مسائل زیست‌محیطی است، با این حال دور‌شدن از نفت احتمالا تدریجی خواهد بود و مستلزم سرمایه‌گذاری، نوآوری و همکاری قابل‌توجهی بین دولت‌ها، صنایع و کل جامعه است. در نهایت، آینده نفت به این بستگی دارد که چگونه جوامع نیازهای انرژی خود را با ملاحظات زیست‌محیطی و سرعت تغییرات تکنولوژیک در بخش انرژی متعادل کنند.