نزاع بر سر شام؛ نگاهی به تشدید رقابت ترکیه و اسرائیل در سوریه

سوریه در یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین دوره‌های تاریخی خود به سر می‌برد؛ دوره‌ای که می‌توان آن را دوران گذار نامید. با سقوط خاندان اسد که پس از سال‌ها حکومت، سرانجام به دلیل فرسوده شدن ناشی از جنگ داخلی، نبرد با تروریست‌ها و گروه‌های افراطی، مشکلات شدید اقتصادی و تحت فشارهای داخلی و خارجی از قدرت کنار رفت، فضای سیاسی این کشور دستخوش دگرگونی عمیقی شد.

نیروهای «هیات تحریرالشام» اگر چه در ظاهر توانسته‌اند نوعی نظم را در بیشتر مناطق سوریه برقرار کنند، اما وابستگی‌های ایدئولوژیک و سابقه افراطی‌گریِ طیف‌های نسبتا گسترده‌ای از نیروهای تحت امر «ابومحمد الجولانی» -که اکنون اغلب از او با نام «احمد الشرع» یاد می‌شود- در کنار فقدان تجربه در حکومت‌داری، آینده سوریه را دچار ابهامات زیادی کرده و باعث شده اغلب بازیگران دولتی و غیردولتی در قبال حاکمان جدید سوریه با احتیاط بیشتری سیاست‌ورزی و موضع‌گیری کنند.

از سوی دیگر، با فروپاشی ساختار دولت و نهادهای رسمی سوریه و خلا قدرت به‌وجودآمده، شاهد تشدید رقابت بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی هستیم که هر یک به دنبال منافع خاص خود در سوریه جدید هستند. بازیگران جهانی و منطقه‌ای مثل آمریکا، روسیه، ترکیه، عربستان سعودی و … هر یک به دنبال تعریف یا بازتعریف نقش خود در سوریه هستند. در این میان اما ترکیه و رژیم صهیونیستی از همان روزهای اول دوران پسااسد، بیش‌فعالانه و فراتر از سایر بازیگران، تحرکات خود را پیش می‌برند و هر کدام با روش‌های مختلف به دنبال پیگیری اهداف و منافعشان در سوریه هستند.

سوریه، اختلافات میان ترکیه و رژیم صهیونیستی را که پیش از این بر سر جنگ غزه تشدید شده بود، به درگیری‌های نیابتی کشانده و احتمال تقابل‌های مستقیم میان دو طرف هم وجود دارد. در یکی از تازه‌ترین رویدادها، عدم صدور مجوز عبور هواپیمای «بنیامین نتانیاهو» از آسمان ترکیه باعث لغو سفر از پیش برنامه‌ریزی شده او به باکو شد.

ترکیه با حمایت از دولت موقت سوریه و تلاش برای بازسازی نهادهای دولتی و امنیتی، به ‌دنبال حفظ تمامیت ارضی سوریه و جلوگیری از تجزیه آن است. آنکارا همچنین به‌دنبال ایجاد مناطق امن برای بازگشت داوطلبانه پناهجویان سوری و مقابله با تهدیدات گروه‌های کُردی است

پس از آن، رسانه‌ها از رویارویی نیروهای هوایی اسرائیل و ترکیه در آسمان سوریه خبر دادند. به گزارش روز یکشنبه (14 اردیبهشت) خبرگزاری ایرنا به نقل از شبکه 12 تلویزیون رژیم صهیونیستی، نیروهای هوایی اسرائیل و ترکیه برای نخستین بار بر فراز آسمان سوریه درگیر شدند.

یک دگرگونی اساسی در مناسبات دو کشور همسایه

«بشار اسد» در یک دهه آخر حکومت خود در سوریه، ترکیه را که همراه با غرب و برخی دولت‌های منطقه به دنبال براندازی در دمشق بود، به چشم کانونی از تهدیدها می‌نگریست. بعدها با پیروزی‌های ارتش سوریه در جنگ داخلی، «رجب طیب اردوغان» خواستار احیای روابط میان دو طرف شد و بارها موضوع دیدار با بشار اسد را علنا اعلام کرد که با مخالفت دمشق، هیچ گاه انجام نشد. از دید بسیاری از ناظران، از این رو بود که آنکارا همه تلاش و توان خود را برای ساقط کردن حکومت اسد پای کار آورد؛ از سرمایه‌گذاری روی نیروهای موسوم به جهادی تا ورود به خاک سوریه و حملات هوایی در خاک این کشور به بهانه مقابله با نیروهای کُرد.

با قدرت گرفتن نیروهای تحریرالشام در دمشق، این طور به نظر می‌رسد ترکیه به دنبال تثبیت و بازتعریف نقش و جایگاه خود در دوران جدید سوریه، پیشبرد و به کرسی نشاندن سیاست‌های خود در دمشق و ایفای نقشی بی‌رقیب در خاک همسایه جنوبی است تا به نوعی کمبودهای خود طی یک دهه گذشته را جبران کند و ضمنا به رقبای منطقه‌ای پیام بفرستد.

در همین راستا، «هاکان فیدان» وزیر خارجه ترکیه و «ابراهیم کالین» رئیس سازمان اطلاعات این کشور اولین مقامات خارجی بودند که پس از سقوط بشار اسد به دمشق سفر کردند تا به همه نشان بدهند ترکیه نقش اول را در سوریه جدید ایفا خواهد کرد. ترکیه همچنین اولین کشوری بود که سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد. از نگاه بسیاری، اکنون هر تحولی در سوریه رخ می‌دهد، رد پایی از ترکیه هم در آن دیده می‌شود و البته این چیزی است خود ترکیه هم آن را پنهان نمی‌کند.

ترکیه و اسرائیل از سوریه چه می‌خواهند؟

منبع: ایرنا