مانیفست سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران
پویا نعمتاللهی *
رویداد تحول در سرمایه‌گذاری و توسعه صنعت نفت به لحاظ زمانی در موقع درست و دقیقی تدارک دیده شده‌است. این رویداد در بین دو موقعیت ویژه در صنعت نفت و همچنین در آستانگی یک موقعیت دیگر برگزار می‌شود.
موقعیت اول را باید دوران نوروز دانست. در این مقطع میزان مصرف فرآورده‌های نفتی به رکوردهای تاریخی جدیدی رسید. هرچند این رقم هنوز فاصله زیادی تا ارقام متعارف مصرف روزانه دارد ولی بعید نیست با استمرار شرایط جاری به نقطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای رسید‌که آن میزان شکل متعارف و معادل مصرف عادی روزانه باشد. موقعیت دوم نیز نمایشگاه بین‌المللی نفت ایران است.
متاسفانه در سال‌های گذشته برخی مدیران این صنعت از عدم‌حضور شرکت‌های برند و مطرح دنیا خوشحال بوده و آن را به‌‌‌‌‌‌‌‌‌مثابه افتخار خود می‌دانستند. در نمایشگاه سال‌جاری به‌نظر می‌رسد شرایط متفاوتی برای کشورمان پدید آمده‌است.
اظهارات معاون مدیر بین‌الملل مبنی‌بر ثبات سیاسی محیط کسب‌وکار احتمالا ناظر بر اراده سیاستگذاران کلان کشور بر تثبیت این محیط بوده که مجموعا می‌تواند امیدبخش باشد.
اما یک موقعیت آستانگی دیگر نیز پیش‌روی صنعت نفت کشور است و آن اینکه به‌تدریج کشور وارد ماه‌های‌گرم شده و تقاضا برای برق به‌شدت افزایش می‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. اینجا صنعت گاز کشور از حیث اتصال به صنعت نیروگاهی نقش بسیار مهمی در عبور از این وضعیت دارد.
باید اعتراف کرد؛ صنایع نیروگاهی کشور همانند بسیاری از بخش‌های صنعت نفت در تمام این سال‌ها از حضور و منافع سرمایه‌گذاری‌های موثر بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌بهره بوده‌است.
این دو صنعت در دو عرصه از صنعت انرژی، مدت‌ها است در تب‌‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌‌تاب جذب سرمایه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌سوزند. نقصان هرکدام از آنها می‌تواند حرکت چرخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعت و تولید کشور را مختل کند. متاسفانه در دوران زمستان سال‌گذشته به دلیل کسری(یا ناترازی یا کمبود یا هر اسم دیگری که بتوان گذاشت) حجم زیادی از تولید گاز کشور در اختیار بخش خانگی قرار داشت و بسیاری از صنایع ملزم به دریافت سهمیه گاز بودند.
اما طبق برخی گزارش‌ها در دوران چهار هفته‌ای مذکور با چراغ‌سبز صنعت گاز کشور، بسیاری از صنایع کشور با هدف جبران کسری تولید خود(ناشی از کسری دریافت گاز) به‌صورت چند شیفته تولید می‌کردند تا مگر بخشی از کسری خود را جبران کنند. اما نمی‌توان برنامه‌های تولیدی صنایع بزرگ و متوسط را همواره به‌صورت شرطی نگاه داشت. نیاز به سوخت در بخش صنعت هرگز تابع زمان و مکان مشخصی نبوده و امری مستمر بوده و در تمام طول سال باید صنایع را از حیث دسترسی مکفی به سوخت تامین کرد.
مهم‌ترین اولویت صنعت نفت کشور در حال‌حاضر، افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز است. ایجاد زمینه‌ها و بسترهای افزایش تولید و بهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌برداری هرچه سریع‌تر از منابع نفت و گاز(ذیل افزایش ظرفیت در سه حوزه میادین مشترک نفت و گاز، افزایش ضریب بازیافت از مخازن نفت و بازسازی و نوسازی تاسیسات تولید و انتقال نفت و گاز) به‌عنوان اصلی‌ترین اولویت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشور انتخاب شده‌اند. ارقام لازم برای سرمایه‌گذاری در صنعت نفت بسیار کلان هستند. هیچ شرکت یا بنگاه اقتصادی در ایران توان تامین این حجم سرمایه‌گذاری را ندارد. برآوردها از مرز 200میلیارد دلار عبور می‌کند. طبعا با حجم کنونی اقتصاد کشور، باید تامین حجم عمده‌ای از این نیاز را از طریق سرمایه‌گذاری خارجی جلب کرد.
وزارت نفت بارها اعلام کرده‌است هیچ محدودیتی برای همکاری با شرکت‌های بین‌المللی وجود ندارد. منافع ملی کشورمان در صیانت از میدان‌های نفتی است که در یک قرائت ویژه می‌تواند به‌معنای همکاری با شرکت‌هایی باشد که بهترین پیشنهادات را برای سرمایه‌گذاری، انتقال فناوری و اجرای طرح‌های پایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای این صنعت ارائه کنند.
حضور شرکت‌های بزرگ نفتی خارجی در صنعت نفت ایران، افزون بر جبران عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماندگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر در صنعت نفت در نتیجه تحریم‌های اقتصادی و جذب و تزریق سرمایه، فناوری و نظام‌های مدیریتی روزآمد جهان به این صنعت، عملا مسیر ارتباطی ایران با اقتصاد جهان را هموار می‌کند.
با این وجود بروز تنش در روابط خارجی و وقوع تحریم‌های خارجی علیه کشور و صنعت نفت، دستیابی به هدف مزبور را ناممکن کرد، به‌طوری‌که نهایتا گزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای جز اتکا به منابع داخلی باقی نمانده‌بود که آن‌هم صرفا بخش اندی از نیازها را مرتفع می‌کرد.
به هر حال باید هشدار داد؛ پنجره فرصت برای توسعه صنعت نفت قرار نیست همواره و همیشه باز بماند. ازدست‌‌‌‌‌‌‌‌‌رفتن امکان‌پذیری توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای این صنعت، چه‌‌‌‌‌‌‌‌‌بسا کار را به‌جایی بکشاند که دغدغه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اصلی صرفا حفظ وضع موجود باشد که در این‌صورت شکنندگی وضعیت می‌تواند بحران‌های عمیقی را متوجه کشور کند.
* کارشناس نفت
منبع: دنیای اقتصاد