عطار نیشابوری، جست‌وجوگر حقیقت در دنیای عشق و عرفان
ایسنا/خراسان رضوی عطار نیشابوری، یکی از بزرگ‌ترین شاعران و عارفان ایرانی، در قرن ششم هجری زندگی می‌کرد و آثارش تأثیر عمیقی بر ادبیات فارسی و عرفان اسلامی گذاشت؛ شخصیت و روحیات او بعنوان یک عارف و شاعر، در نوشته‌ها و اشعارش بوضوح نمایان است.
عطار نه‌تنها در جست‌وجوی حقیقت بود، بلکه با درک عمیق از عشق و انسانیت، به بررسی مسائل اجتماعی و اخلاقی زمانه خود نیز توجه داشت.
محمد معبودی، کارشناس ادبیات، در حاشیه آیین گرامیداشت روز ملی عطار در گفت‌وگو با ایسنا، درباره شخصیت عطار نیشابوری گفت: عطار بعنوان یک عارف، در جست‌وجوی حقیقت و شناخت خداوند، زندگی خود را وقف فهم عمیق‌تری از وجود و معانی زندگی کرد. او به دنبال ارتباطی نزدیک با خداوند بود و در این راستا، تجربیات عرفانی و روحانی خود را در اشعارش به تصویر کشید.
معبودی اضافه کرد: در مثنوی «منطق الطیر»، او با بیان سفر پرندگان به سوی سیمرغ، جستجوی انسان برای رسیدن به حقیقت و کمال را به تصویر می‌کشد؛ این سفر، نمادی از تلاش انسان برای درک و فهم عمیق‌تر از خود و خداوند است.
انسان‌دوستی و محبت
یکی از ویژگی‌های بارز شخصیت عطار، انسان‌دوستی و محبت او به بشریت است؛ او در آثارش همواره به عشق و محبت به دیگران تاکید می‌کند و بر این باور است که عشق، کلید اصلی رسیدن به حقیقت و کمال است.
این کارشناس ادبیات اظهار کرد: عطار در اشعارش به دوستی، همدلی و از خود گذشتگی اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که انسان باید به دیگران کمک کند و در خدمت آنها باشد.
وی با تاکید بر اینکه عشق، تنها راه رسیدن به خداوند است، افزود: عطار به مخاطبانش یادآوری می‌کند که عشق به خداوند باید با عشق به مخلوقات او همراه باشد؛ عطار بوضوح به ارتباط میان انسان‌ها و تاثیرات مثبت محبت و عشق بر همدیگر اشاره می‌کند.
معبودی با اشاره به اینکه عطار نیشابوری بعنوان یک جست‌وجوگر حقیقت، همواره در پی شناخت عمیق‌تری از هستی و خداوند بود، گفت: او با نگاهی فلسفی و عمیق به زندگی و مسائل انسانی، سعی در کشف حقیقتی داشت که فراتر از ظواهر مادی بود. عطار در آثارش، به مسائل پیچیده‌ای چون مرگ، زندگی، عشق و وجود اشاره می‌کند و از طریق داستان‌ها و تمثیل‌ها، به ما می‌آموزد که باید به دنبال حقیقتی باشیم که در پس پرده‌های زندگی نهفته است.
این کارشناس ادبیات اظهار کرد: همچنین او در «تذکره‌الاولیاء» به زندگی و افکار عارفان بزرگ دیگر نیز پرداخته و با این کار، به ما نشان می‌دهد که این جست‌وجو، سفری فردی و جمعی است که همه عارفان بزرگ در آن شریکند.
روحیه انتقادی و اجتماعی
آثار عطار نیشابوری علاوه بر جنبه‌های عرفانی و معنوی، دارای وجوه انتقادی و اجتماعی نیز بود؛ او با نگاهی تیزبین به جامعه خود، به نقد مشکلات اجتماعی و اخلاقی زمانه‌اش می‌پردازد؛ انتقادات صریحی به ریاکاری، فساد و ناپاکی‌های اجتماعی دارد و این موضوعات را با زبانی شاعرانه و مؤثر بیان می‌کند.
معبودی با اشاره به اینکه عطار به دنبال اصلاح جامعه و هدایت انسان‌ها به سوی کمال و حقیقت بود و از این رو، آثارش به عنوان یک آینه اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفته می‌شود، گفت: عطار با بیان مشکلات اجتماعی و دعوت به اصلاح و بهبود، به ما یادآوری می‌کند که هر انسان مسئول رفتار و کردار خود است و باید در راستای عدالت و صداقت حرکت کند.
وی در ادامه با بیان اینکه شخصیت عطار نیشابوری را می‌توان در سادگی و نگرش عمیق او خلاصه کرد، افزود: عطار با زبانی ساده و قابل فهم، مفاهیم عمیق عرفانی و فلسفی را بیان می‌کند؛ این سادگی در عین عمق، باعث می‌شود که اشعار او برای عموم مردم قابل درک باشد و به همین دلیل آثارش در طول تاریخ مورد توجه قرار گرفته و همچنان محبوب است.
وی گفت: عطار نیشابوری با استفاده از تمثیل‌ها و داستان‌ها، مفاهیم پیچیده را بصورت ملموس و زیبا برای مخاطبانش بیان می‌کند و این ویژگی او را به یکی از بزرگ‌ترین شاعران و عارفان تاریخ ایران تبدیل کرده است؛ عطار با به‌کارگیری زبانی ساده و تصاویری زیبا از زندگی روزمره، به عمق احساسات و تفکرات انسانی می‌پردازد.
تاثیرپذیری از طبیعت
طبیعت نقش مهمی در روحیات و شخصیت عطار دارد؛ او به زیبایی‌های طبیعی، بعنوان نمادی از حقیقت و وجود خداوند توجه می‌کند و این تاثیرات را در اشعارش به تصویر می‌کشد. عطار به توصیف مناظر طبیعی، پرندگان و موجودات زنده می‌پردازد و از آنها بعنوان نمادهایی برای بیان مفاهیم عمیق عرفانی استفاده می‌کند.
این کارشناس ادبیات اضافه کرد: این ارتباط نزدیک عطار با طبیعت نشان دهنده روحیه حساس و لطیف اوست که به زیبایی‌های زندگی احترام می‌گذارد؛ او در اشعارش بوضوح به زیبایی گل‌ها، درختان و پرندگان اشاره می‌کند و از آنها بعنوان نمادی از عشق و حضور خداوند در طبیعت بهره می‌برد.
تاثیر عطار بر عرفان و ادبیات
وی در ادامه با اشاره به اینکه عطار نیشابوری با آثارش نه‌تنها در ادبیات فارسی، بلکه در عرفان اسلامی نیز تاثیر بسزایی گذاشته است، افزود: او بعنوان یکی از پیشگامان عرفان، راه را برای شاعران و عارفان بعدی هموار کرده و آثارش الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان و شاعران بعدی شده است.
معبودی با بیان اینکه اشعار و نوشته‌های عطار منبعی غنی از معارف عرفانی و فلسفی است که همچنان در میان متون عرفانی و ادبیات فارسی مطالعه می‌شود، افزود: او بعنوان یک عارف بزرگ، به ما نشان می‌دهد که جستجوی حقیقت و شناخت خود، بخشی از مسیر الهی است که هر انسان باید در آن قدم بردارد. او بعنوان یک عارف، همواره در پی شناخت عمیق‌تری از وجود و خداوند بود و با استفاده از زبانی ساده و شاعرانه، مفاهیم عمیق عرفانی را به تصویر کشید.
این کارشناس ادبیات با بیان اینکه آثار عطار نه‌تنها بعنوان میراثی فرهنگی و ادبی، بلکه بعنوان منبع الهام برای جست‌وجوی معنای زندگی و عشق به دیگران، همچنان در دل‌ها و ذهن‌های انسان‌ها زنده است، ادامه داد: عطار با شخصیت و روحیات منحصربه‌فرد خود، نه‌تنها در ادبیات فارسی بلکه در تاریخ عرفان اسلامی نیز بعنوان چهره ای ماندگار شناخته می‌شود.
معبودی در پایان گفت: عطار نیشابوری به ما یادآوری می‌کند که در جست‌وجوی حقیقت و عشق، همواره باید با نگاهی عمیق و انسانی به زندگی نگریسته و در مسیر بهبود خود و جامعه حرکت کنیم.
آثار منظوم عطار شامل الهی‌نامه، اسرارنامه، جواهرنامه، خسرونامه، شرح القلب، مصیبت‌نامه، منطق‌الطیر، دیوان اشعار، مختارنامه است. یکی از معروف‌ترین کتاب‌های عطار با نام تذکرةالاولیا به نثر نوشته شده است. این کتاب حکایت‌ها و گفتارهایی از اولیای الهی از امام صادق (ع) تا منصور حلاج را شامل می‌شود و با ذکر مختصری از امام باقر (ع) پایان می‌یابد. همچنین در آن، از افرادی مانند ابوحنیفه، شافعی و احمد بن حنبل سخن آمده است.
از 10 کتاب عطار، هشت کتاب باقی مانده است و از دو اثر او، یعنی جواهرنامه و شرح‌القلب نشانی نیست. تخلص عطار نیشابوری در اشعارش «فرید» و «عطار» است.
25 فروردین در تقویم ایران به نام روز ملی بزرگداشت عطار نیشابوری ثبت شده است و همه‌ساله در نیشابور مراسم‌ها و نشست‌های مختلفی در این روز برگزار می‌شود.
منبع: ایسنا