شکاف فراآتلانتیک؛ از تغییر سیاست آمریکا در قبال اوکراین تا تلاش اروپا برای استقلال امنیتی
تهران-ایرنا- رئیس‌جمهور آمریکا با تغییرات چشمگیر در سیاست خارجی این کشور، از کاهش حمایت از اوکراین تا تردید در تعهد به ائتلاف «ناتو»، شکاف عمیقی در روابط فراآتلانتیکی ایجاد کرده است. این تغییرات، آینده اوکراین و همکاری‌های امنیتی دیرینه میان آمریکا و متحدانش را تحت‌الشعاع قرار داده است.
به گزارش ایرنا ، دور دوم ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، با تغییرات ناگهانی در سیاست خارجی ایالات متحده به‌ویژه در قبال اروپا و اوکراین همراه بوده است.
این تغییرات که از تعلیق کمک‌های نظامی واشنگتن به کی‌یف و حذف اروپا از فرآیند مذاکرات صلح اوکراین تا تهدیدهای دولت ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) را شامل می‌شود، نه‌تنها روابط فراآتلانتیکی را تحت تاثیر قرار داده، بلکه امنیت قاره سبز را به خطر انداخته و آینده اوکراین را نیز در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
در واقع، بازگشت دوباره ترامپ به کاخ سفید بیش از آنکه دشمنان آمریکا را نگران کند، متحدان دیرینه واشنگتن را به شدت نگران ساخته است و آنها را با چالش‌های بی‌سابقه‌ای مواجه کرده است.
تنها چند هفته پس از آغاز دولت دوم ترامپ، پیام سکان‌دار جدید کاخ سفید برای اروپا در شصت و یکمین کنفرانس امنیتی مونیخ، روشن و در عین حال ناخوشایند بود. در حالی‌که جی دی ونس معاون رئیس‌جمهوری آمریکا در سخنرانی جنجالی خود در این نشست، بزرگترین دشمن اروپا را نه روسیه یا چین، بلکه دشمن از درون خواند و گفت که این قاره از ارزش‌های اساسی خود عقب‌نشینی کرده است، این اظهارات تنش‌ها میان واشنگتن و بروکسل را تشدید کرد و به بحث‌ها درباره آینده روابط ایالات متحده و اروپا در دوران ترامپ دامن زد.
از سوی دیگر، دیدار جنجالی ترامپ و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در 28 فوریه 2025 ( 10 اسفند ماه 1403) در کاخ سفید که به مشاجره لفظی بی‌سابقه‌ای میان آنها تبدیل شد، حاکی از آن است که شکاف ایدئولوژیک بین آمریکا و اروپا اکنون به طور غیرقابل انکاری آشکار شده است.
ترامپ تعرفه‌های سنگینی بر اتحادیه اروپا نیز اعمال کرده است. همچنین تمایل رئیس‌جمهور آمریکا به سمت روسیه و اظهارات اخیرش در مورد عدم دفاع از اعضای اروپایی ناتو در صورت پرداخت نکردن هزینه‌های دفاعی خود، متحدان اروپایی واشنگتن را نگران کرده است.
این مواضع، رهبران اروپا را بر سر دوراهی سرنوشت‌سازی قرار داده است که یا باید به تبعیت از سیاست‌های ایالات متحده ادامه دهند یا به سمت راهبردی مستقل برای امنیت این قاره پیش بروند.
بازنگری اروپا در روابط سیاسی امنیتی خود با آمریکا
دولت‌های اروپایی که وابسته به چتر امنیتی ناتو هستند و دهه‌ها آمریکا را ضامن امنیت خود می‌دانستند، اکنون اعتماد خود را به تعهدات امنیتی ایالات متحده از دست داده‌اند. آنها در مواجهه با تغییرات سیاست خارجی آمریکا، تلاش دارند مسیر جدیدی را در پیش بگیرند. اتحادیه اروپا در حالی‌که با چالش‌های جدیدی در روابط فراآتلانتیک مواجه شده و از افزایش وابستگی به واشنگتن نگران است، اکنون به فکر تامین و تضمین امنیت قاره سبز بدون تکیه بر آمریکا با ایجاد تغییری بنیادین در راهبرد دفاعی خود است.
در همین حال، کمیسیون اروپا چهارشنبه 29 اسفند 1403 از نقشه‌راه جدید دفاعی اتحادیه اروپا موسوم به «سند سفید دفاع اروپا» و طرح «تسلیح مجدد اروپا» رونمایی کرد. این نقشه‌راه با هدف تقویت توان دفاعی اتحادیه اروپا در سایه شکاف عمیق فراآتلانتیک و نگرانی‌ها از کاهش حمایت‌های دفاعی آمریکا از اروپا تنظیم شد.
از سوی دیگر، روزنامه «فایننشال تایمز» به تازگی گزارش داد که قدرت‌های بزرگ نظامی اروپا در حال تدوین طرح‌هایی برای پذیرش مسئولیت‌های بیشتر برای دفاع از این قاره و جایگزین کردن آمریکا در ناتو در پنج تا 10 سال آینده هستند. این روزنامه به نقل از چهار مقام اروپایی گزارش داد که انگلیس، فرانسه، آلمان و کشورهای نوردیک (شامل دانمارک، فنلاند، سوئد، نروژ و ایسلند) در بحث‌های غیررسمی اما ساختارمند در این باره حضور دارند.
مذاکرات صلح اوکراین در سایه سیاست‌های ترامپ
یکی از مهم‌ترین چالش‌های اروپا و ایالات متحده، بحران اوکراین است. ترامپ که در جریان مبارزات انتخاباتی خود وعده داده بود که جنگ اوکراین را طی 24 ساعت پایان دهد، اکنون با انتقاد از نحوه مدیریت جنگ توسط زلنسکی، او را مقصر جنگ اوکراین دانسته و در مقابل سیاست آمریکا را به روابط نزدیک‌تر با روسیه تغییر داده است.
ایالات متحده همچنین تمایل خود را به حذف اروپا از فرآیند مذاکرات صلح اوکراین و تمرکز بر توافقی سریع با روسیه ابراز کرده است. کیث کلاگ، فرستاده ویژه آمریکا در امور روسیه و اوکراین در کنفرانس امنیتی مونیخ در فوریه 2025 (بهمن 1403) گفت که اروپا جزو طرف‌های مذاکرات صلح اوکراین نخواهد بود.
این رویکرد به نگرانی فزاینده میان متحدان اروپایی منجر شده است. همچنین، مشاجره تند میان روسای جمهور آمریکا و اوکراین در دیدار اخیرشان که در آن ترامپ، زلنسکی را به «بی‌احترامی به ایالات متحده» متهم کرد و گفت که او برای صلح آمادگی ندارد، روابط متزلزل میان واشنگتن و کی‌یف را بیش از پیش بحرانی کرده است. زلنسکی که برای امضای توافقی درباره منابع معدنی کمیاب اوکراین به واشنگتن سفر کرده بود، بدون دستیابی به نتیجه‌ای مشخص، کاخ سفید را ترک کرد.
در این میان، اگر اروپا با وجود اختلافات داخلی، نتواند موضعی واحد و موثر در قبال اوکراین اتخاذ کند، ممکن است مجبور شود به توافقی تن دهد که به نفع روسیه و آمریکا باشد.
باج‌خواهی آمریکا از اوکراین
با گذشت حدود 2 ماه از آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، به نظر می‌رسد برنامه‌های رئیس‌جمهور ایالات متحده برای اوکراین شامل وادار کردن این کشور به واگذاری زمین‌هایی به روسیه، تغییر دولت اوکراین، دسترسی آمریکا به منابع معدنی با ارزش این کشور و همچنین کاهش تعهدات نظامی و مالی خود به کی‌یف است. هنوز مشخص نیست که گرایش دولت ترامپ به سمت روسیه تا کجا پیش خواهد رفت، اما بدیهی است که واشنگتن به جای همکاری چندجانبه، در پی توافقی دوجانبه با مسکو است که منافع خود را به حداکثر برساند.
از سوی دیگر، ترامپ به تازگی پیشنهاد داده است که آمریکا مدیریت نیروگاه‌های اوکراین را به عهده بگیرد تا امنیت آنها تضمین شود. وی که این پیشنهاد را در تماس تلفنی اخیر خود با زلنسکی مطرح کرد، بر این باور است که تخصص آمریکا در زمینه برق و تامین انرژی می‌تواند مفید باشد.
این در حالی است که «فایننشال تایمز» اخیرا به نقل از دو مقام اوکراینی گزارش داد که دولت دونالد ترامپ به دنبال وضع شروط جدیدی برای دسترسی آمریکا به مواد معدنی حیاتی و دارایی‌های انرژی اوکراین است. واشنگتن هم‌زمان با تلاش‌هایش برای دستیابی به توافق صلح با روسیه، خواسته‌های اقتصادی خود از کی‌یف را افزایش می‌دهد.
منابع این روزنامه انگلیسی گفتند که آمریکا از اوکراین می‌خواهد که با شروط مشخصی درباره مالکیت و کنترل یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک موافقت کند. علاوه بر این، ایالات متحده به‌دنبال گسترش دامنه این توافق است، به‌گونه‌ای که شامل مالکیت آمریکا بر دارایی‌های اقتصادی دیگر، از جمله نیروگاه‌های هسته‌ای اوکراین شود.
دو مقام ارشد اوکراینی که در تدوین توافق با آمریکا درباره عناصر نادر خاکی و سایر مواد خام مشارکت داشته‌اند، به «فایننشال تایمز» اعلام کردند که دولت ترامپ ممکن است به‌دنبال استفاده از نیروگاه هسته‌ای اوکراین برای تامین انرژی مورد نیاز برای استخراج مواد معدنی کمیاب و حیاتی این کشور باشد.
در نهایت، سیاست‌های ترامپ، روابط ایالات متحده و اروپا را وارد دوره‌ای جدید از تنش و بی‌اعتمادی کرده است. تحولات اخیر در سیاست خارجی آمریکا، به‌ویژه در قبال اوکراین و اروپا، نه‌تنها نشان‌دهنده تغییرات بنیادین در روابط فراآتلانتیکی است، بلکه آینده همکاری‌های امنیتی و اقتصادی میان دو سوی اقیانوس اطلس را به چالشی بزرگ تبدیل کرده است.
منبع: ایرنا