راهبرد جدید اتحادیه اروپا برای مقابله با تهدیدهای قرن ۲۱؛ از سایه جنگ تا شکاف فراآتلانتیک
لندن – ایرنا – اتحادیه اروپا در میانه دورانی پرتنش و در واکنش به انباشت تهدیدهای امنیتی، اقلیمی و اطلاعاتی، از راهبردی جدید موسوم به «اتحادیه آمادگی اروپا» رونمایی کرده است؛ سندی که بیش از آنکه صرفاً پاسخی فنی به بحران‌ها باشد، نشانه‌ای از نگرانی عمیق اروپا نسبت به چشم‌انداز امنیتی قرن ۲۱ و نشانه بارز شکاف فزاینده در روابط فراآتلانتیک است.
به‌گزارش روز چهارشنبه ایرنا ، کمیسیون اروپا و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با هدف ایجاد چارچوبی منسجم برای واکنش مؤثر به تهدیدهای آینده، این سند را با تاکید بر آمادگی همه‌جانبه ارائه کرده‌اند؛ راهبردی که نه‌تنها نقش دولت‌ها، بلکه جایگاه مردم، جامعه مدنی، بخش خصوصی و نهادهای بین‌المللی را در پاسخ به بحران‌ها بازتعریف می‌کند.
پایه‌های این راهبرد بر گزارشی موسوم به «گزارش نینیستو» استوار است که در آن تاکید شده، دیگر نمی‌توان با نگاه سنتیِ ملی به مقوله امنیت و آمادگی نگریست. در این گزارش که نام آن برگرفته از رئیس‌جمهوری فنلاند است، آمده که تهدیدهای امروز، از اپیدمی‌ها گرفته تا حملات سایبری و ناآرامی‌های ژئوپلیتیک، چنان درهم‌تنیده و پیچیده‌اند که نیازمند پاسخ یکپارچه، سریع و ازپیش‌طراحی‌شده هستند.
راهبرد اتحادیه آمادگی با تکیه بر اصل «رویکرد تمام‌جامعه‌ای» و «تمام‌دولتی» بنا شده است. به بیان ساده‌تر، این سند می‌کوشد از سطح فردی و محلی تا نهادهای اروپایی و نظامی، همه را در برابر خطرهای مشترک به مشارکت وادارد.
بر اساس این سند، اتحادیه اروپا در پی تدوین استانداردهای حداقلی برای آمادگی زیرساخت‌های حیاتی نظیر بیمارستان‌ها، مدارس، حمل‌ونقل و ارتباطات است. همچنین قرار است ذخایر راهبردی تجهیزات اضطراری در حوزه‌های مختلف افزایش یافته و سازوکارهای پاسخ سریع تقویت شود.
در بعد اجتماعی، کمیسیون اروپا بر ضرورت ارتقاء فرهنگ آمادگی عمومی تاکید کرده و حتی طرحی برای درج آموزش مقابله با بحران در مدارس و تعیین روزی به‌نام «روز آمادگی اتحادیه اروپا» پیشنهاد داده است. خانواده‌ها نیز ترغیب خواهند شد تا آمادگی لازم برای تامین نیازهای اولیه تا 72 ساعت در مواقع بحران را داشته باشند.
در بخش دیگری از راهبرد، تمرکز بر تقویت همکاری میان نیروهای نظامی، پلیس، امدادگران و کادر درمان دیده می‌شود. رزمایش‌های سراسری، توسعه سرمایه‌گذاری‌های فناوری دوگانه (نظامی و غیرنظامی) و تسریع در خریدهای عمومی از جمله محورهایی است که به‌روشنی نشان‌دهنده نگاه امنیت‌محور این سند است.
در کنار این، تشکیل «هسته واکنش بحران اتحادیه» با هدف همگرایی میان ساختارهای موجود نیز از برنامه‌های کلیدی برای بهبود هماهنگی در زمان بروز بحران اعلام شده است.
یکی از محورهای اصلی راهبرد، شناسایی تهدیدهای موسوم به «ترکیبی» یا هیبریدی است؛ تهدیدهایی که مرز میان حمله نظامی، اطلاعاتی و اقتصادی را از میان برداشته‌اند. در همین راستا، دستکاری اطلاعات، حملات سایبری، خرابکاری در زیرساخت‌های حیاتی و مداخله خارجی در فرآیندهای دموکراتیک به‌عنوان خطراتی «نامرئی اما واقعی» تعریف شده‌اند.
در سطح اقلیمی نیز اتحادیه اروپا به‌دنبال تدوین راهبردی برای مقابله با بحران آب، آتش‌سوزی‌های گسترده، سیل، طوفان و فرسایش زیست‌محیطی است. به باور طراحان این سند، تغییرات اقلیمی همان‌قدر تهدیدزا است که حمله‌ای سازمان‌یافته.
راهبرد اتحادیه آمادگی تنها به داخل اروپا محدود نیست. برقراری پیوند ساختاری با ناتو، ارتقاء همکاری با کشورهای همسایه در چارچوب «دروازه جهانی» و ورود مؤلفه‌های آمادگی و تاب‌آوری به سیاست خارجی اتحادیه، بخشی از جهت‌گیری خارجی این سند است.
کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در این‌باره تاکید کرده است: «اروپا با تهدیدهای ترکیبی و حملات فزاینده درون فضای مشترک خود مواجه است. ما باید در همه سطوح قوی‌تر شویم و پاسخ‌ها را در قالبی جمعی تعریف کنیم.»
گرچه سند اتحادیه آمادگی ظاهراً با هدف ارتقاء توانمندی‌های داخلی تنظیم شده، اما در باطن، می‌توان آن را پاسخی به تزلزل نقش آمریکا در دفاع از اروپا ارزیابی کرد. تجربه خروج یک‌جانبه آمریکا از افغانستان، بی‌ثباتی داخلی ایالات متحده، اروپایی‌ها را به این جمع‌بندی رسانده که اتکای کامل به چتر امنیتی ناتو دیگر تضمین‌شده نیست.
افزایش همکاری با نهادهایی مانند ناتو، البته از طریق تعریف استقلال عملیاتی، نشان می‌دهد که اروپا به‌دنبال ایجاد نوعی «نظام ایمنی مضاعف» است؛ ساختاری که در صورت اختلال در روابط فراآتلانتیک، بتواند واکنش مؤثر داخلی نشان دهد.
در واقع راهبرد جدید اتحادیه آمادگی نتیجه درسی است که اروپا در سال‌های اخیر به‌سختی آموخته است. از آشفتگی در مدیریت همه‌گیری کرونا گرفته تا ناتوانی اولیه در واکنش هماهنگ به جنگ اوکراین، از آسیب‌پذیری زیرساخت‌ها در برابر خرابکاری گرفته تا کمبود منابع استراتژیک مانند آب، غذا و انرژی، همگی نشان دادند که اروپا در برابر بحران‌ها آماده نیست.
اکنون و در شرایطی که تهدیدها تنها متنوع‌تر و پیچیده‌تر شده‌اند، اتحادیه اروپا می‌کوشد با این راهبرد جامع، تا حدی عقب‌ماندگی‌های ساختاری را جبران کند؛ هرچند برخی کارشناسان معتقدند این بیداری دیرهنگام، ممکن است برای برخی بحران‌ها خیلی دیر باشد.
منبع: ایرنا