دهه طلایی نفت در 120 سال گذشته ایران

به گزارش اکوایران، مطابق با برآوردهای پژوهشکده پولی و بانکی و همچنین بانک مرکزی از وضعیت رشد ارزش افزوده بخش نفت از سال 1285 تا 1403 که معادل 118 سال است، بالاترین رشد نفتی در فاصله سال‌های 1285 تا 1403 بوده که بالاتر از 70 درصد رشد داشته است. در مقابل پایین‌ترین مقدار رشد در این بازه زمانی در دهه 50 بوده که این بخش بالاتر از 14 درصد رشد منفی را به خود اختصاص داده است.

نقش و تاثیر نفت در اقتصاد ایران

کشف نفت در ایران در سال 1287 شمسی (1908 میلادی) نقطه عطفی در ساختار اقتصادی کشور بود. در دهه‌های بعد، با افزایش استخراج و صادرات، نفت به منبع اصلی درآمد دولت و تامین ارز تبدیل شد. پس از ملی شدن صنعت نفت در سال 1330 و تحولات بعدی، وابستگی اقتصاد ایران به نفت بیشتر شد و این وابستگی در دهه‌های پس از انقلاب نیز ادامه یافت.

درآمدهای نفتی باعث رشد زیرساخت‌ها، توسعه صنعتی و افزایش مخارج دولت شده، اما در عین حال، نوسانات قیمت جهانی نفت و تحریم‌ها آسیب‌پذیری اقتصاد ایران را افزایش داده‌اند. این وابستگی همچنین موجب پدیده‌ای به نام «بیماری هلندی» شده که در آن رشد درآمدهای نفتی به تضعیف تولید داخلی و وابستگی بیشتر به واردات منجر می‌شود. در دهه‌های اخیر، سیاست‌گذاران به دنبال کاهش اتکا به نفت و گسترش سایر بخش‌های اقتصادی بوده‌اند، اما همچنان نقش نفت در اقتصاد ایران بسیار پررنگ است.

بالا و پایین رشد بخش نفت در هر دهه از 1285 تا به الان

بررسی‌ها نشان می‌دهد بالاترین رشد بخش نفت در میان 12 دوره مورد بررسی در بازه 1285 تا 1300 اتفاق افتاده که در ابتدای کشف نفت در ایران بوده است. به بیان دقیق‌تر متوسط رشد ارزش افزوده بخش نفت براساس برآورد پژوهشکده پولی و بانکی در این دوره 71.5 درصد اعلام شده است. با این‌وجود در دهه بعدی یعنی حدفاصل سال‌های 1300 تا 1310 رشد بخش نفت 10.6 درصد بوده که نسبت به دوره قبل‌تر پایین‌تر آمده است. بازه سال‌های 1310 تا 1320 اما رشد گروه نفتی حتی منفی شده است. در واقع ارزش نفت در مقایسه با دوره قبل کوچکتر شده است. به زبان اعداد در بازه زمانی مورد اشاره رشد گروه نفتی منفی 0.6 درصد ثبت شده است. در فاصله سال‌های 1320 تا 1330 نیز رشد ارزش افزوده بخش نفت 6.3 درصد برآورد شده است. علت این رشد پایین بیشتر به دلیل تحریم‌های بریتانیا در نتیجه ملی شدن صنعت نفت در ایران بوده است. اما رفع این تحریم‌ها با برکناری مصدق از نخست وزیری بار دیگر موجب شد تا رشد ارزش افزوده بخش نفت رخ دهد و رشد بخش نفت معادل 21 درصد محاسبه شود. در دهه 40 نیز که به دوران طلایی اقتصاد ایران معروف است رشد نفت برابر با 13 درصد بوده است. بعد از وقوع انقلاب اسلامی و هشت سال دفاع مقدس اما رشد بخش نفت منفی شده که به دلیل وضعیت آن دوره بوده است. در دهه 50 رشد نفتی کشور معادل منفی 14.1 درصد اعلام شده است. در دهه 60 اما آمارها نشان می‌دهد رشد بخش نفتی مثبت بوده و برابر با 11.3 درصد اعلام شده است. در دهه 70 اما رشد این بخش مجدد منفی شده نسبت به دهه گذشته 1.2 درصد کوچکتر شده است. در دهه 80 اما مجدد رشد بخش نفت مثبت شده و معادل 2 درصد محاسبه شده است.

بعد از اعمال تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل علیه اقتصاد ایران در سال 90 رشد گروه نفتی در دهه 90 تحت تاثیر این رخدادها قرار گرفت. در این دهه رشد ارزش افزوده نفت برابر با منفی 4 درصد بوده است.

با این‌وجود از سال 1400 تاکنون رشد بخش نفتی مثبت بوده و برابر 10.5 درصد برآورد شده است.

منبع: اکو ایران