«جولانی» در سرزمین شام

به گزارش ایرنا ، کشور سوریه تقریبا از 14 سال پیش یعنی از سال 2011 میلادی شاهد درگیری ها و جنگ های داخلی بود و گروهک های مسلح و تروریستی متعددی با حمایت های خارجی در گوشه و کنار این کشور فعالیت می کردند تا گوشه ای از سرزمین شام را تصاحب کنند؛ گروهک هایی مانند ارتش ملی سوریه (مورد حمایت ترکیه)، نیروهای دموکراتیک سوریه یا همان «قسد» و بسیاری از گروهک های شورشی و تجزیه طلب دیگر، اما مهم ترین مجموعه مسلحی که توانست منجر به سقوط نظام بشار اسد شود «هیات تحریر الشام» به رهبری احمد الشرع ملقب به ابومحمد جولانی بود.

کم تر کسی تصور می کرد که نظام بشار اسد به این راحتی سقوط کند زیرا ارتش سوریه و نیروهای امنیتی اسد طی سال های اخیر به خوبی توانسته بودند به گروهک های تروریستی و شورشی ضربه بزنند و آن ها را کنترل کنند. ارتش سوریه به کمک جنگنده های روسی که هم پیمان اصلی دمشق بودند به طور روزانه پایگاه های تروریست ها را هدف قرار می دادند و با بمباران محل حضور آن ها، تعداد زیادی از این عناصر را به هلاکت رساندند و تجهیزات آن ها را منهدم کردند.

از سوی دیگر، روابط دولت بشار اسد به ویژه در دو سال اخیر با کشورهای عربی بسیار خوب شده بود و علاوه بر بازگشت کرسی دمشق به اتحادیه عرب، سفرهای متقابلی میان کشورهای عربی و سوریه را شاهد بودیم؛.

از طرف دیگر علاوه بر سفر مقام های ارشد عربی به دمشق، خود شخص بشار اسد قبل از سقوط نظامش در آبان ماه 1403 به ریاض سفر و در نشست فوق العاده عربی و اسلامی مشارکت کرد.

با توجه به این رویدادها اکثر کارشناسان تصور می کردند که بشار اسد به کشورهای عربی روی آورده و کشورهای عربی نیز حکومتش را پذیرفته اند و پایه های نظام او با این حمایت ها تقویت شده و احتمال سرنگونی نظام اسد پایین آمده است.

اما همه این پیش بینی ها اشتباه از آب در آمد و نظام بشار اسد بدون هیچ مقاومتی در مدت کوتاه 11 روز به دست نیروهای جولانی سقوط کرد و شام به دست جولانی ها افتاد.

کارشناسان بر این باورند که بحث نظامی درصد کمی از دلایل سقوط نظام سابق سوریه را تشکیل می دهد و دلیل اصلی سقوط این نظام شکاف میان دولت و ملت بود که در سال های اخیر بسیار عمیق و گسترده شده بود.

علاوه بر شکاف گسترده میان دولت و ملت، اقتصاد یکی از مهم ترین مؤلفه هایی بود که منجر به سقوط نظام بشار اسد شد؛ جنگ داخلی طولانی مدت که تقریبا 14 سال طول کشید، اقتصاد سوریه را نسبت به قبل از 2011 بسیار ضعیف‌تر و شکننده‌تر کرده بود.

بر اساس آمارهای بین‌المللی اقتصاد سوریه از سال2010 تا 2018 بیش از 70 درصد از ارزش خود را از دست داد و فقدان موفقیت دولت سوریه برای از بین بردن آثار مخرب این بحران و همچنین تحریم‌های بین‌المللی، کاهش تولید ملی، تورم بالا، افزایش فقر و بیکاری موجب تشدید بحران اقتصادی در کنار بحران امنیتی شد.

آمارها نشان می‌دهد که در سال 2010 حدود 28 درصد مردم سوریه زیر خط فقر بودند اما در سال 2018 این آمار به 83 درصد رسید و تولیدات داخلی کشاورزی به میزان 60 درصد کاهش یافت.

بر اساس آمارها، بیکاری از 9 درصد در سال 2011 به بیش از 50 درصد در سال 2018 رسیده بود و این شرایط شکننده و حمایت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مخالف اسد در نهایت زمینه فروپاشی دولت سوریه را فراهم کرد.

همه این امور باعث شد که ابومحمد جولانی نیروهای خود را منسجم کند و شهرهای سوریه را طی 11 روز و بدون مقاومت ارتش سوریه به طور دومینووار یکی پس از دیگری تصرف کند.

معارضان مسلح در سوریه از بامداد هفتم آذر 1403 برابر با 27 نوامبر 2024 با هدف برکناری بشار اسد از قدرت، عملیات خود را در مناطق شمال غرب، غرب و جنوب غرب حلب آغاز و سرانجام پس از 11 روز، در تاریخ یکشنبه 18 آذرماه کنترل خود بر شهر دمشق و خروج اسد از این کشور را اعلام کردند.

پس از سقوط دولت اسد، ابومحمد جولانی، رهبر گروه اصلی مخالفان مسلح سوریه به مسجد اموی رفت و در اولین اظهارات علنی خود از زمان تصرف دمشق، سرنگونی بشار اسد را «پیروزی کل امت اسلامی» خواند.

او گفت: «برادران من این پیروزی پیروزی تمام امت اسلامی است. برادران من، این پیروزی جدید، فصل جدیدی را در تاریخ منطقه رقم می‌زند».

وی ادامه داد: این ملتی است که اگر حقوقش از آن گرفته شود، تا احیای حقوقش به مطالبه آن ادامه خواهد داد و هیات تحریر الشام کسانی را که توسط دولت اسد زندانی شده بودند آزاد می‌کند.

جولانی خطاب به جمعیتی که در مسجد اموی جمع شده بودند، گفت: «برادران من، بیش از 20 سال پیش این سرزمین را ترک کردم و دلم آرزوی این لحظه را داشت. هیچ خانواری در سوریه وجود ندارد که جنگ به آن صدمه نزده باشد. الحمدلله امروز سوریه رو به بهبودی است.»

بعد از آن هیات های غربی و عربی مقابل کاخ «قصر الشعب» در دمشق صف کشیدند تا به جولانی تبریک بگویند و با او بیعت کنند.

کامل صقر، مدیر دفتر رسانه ای رئیس جمهوری سابق سوریه در پی سقوط بشار اسد و رفتنش به مسکو مدعی شد که روسیه به درخواست های بشار اسد مبنی بر استفاده از پایگاه «حمیمیم» برای انتقال کمک های نظامی ایران به ارتش سوریه بعد از سقوط شهر حلب پاسخ نداده است.

وی ادعا کرد: بشار اسد به مدت سه روز قبل از هشتم دسامبر (روز سقوط دمشق) موفق به تماس با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نشد. ایرانی ها به بشار اسد اطلاع دادند که تضمین هایی مبنی بر امکان پرواز هواپیماهای خود به سمت پایگاه حمیمم و عبور از حریم هوایی عراق و سوریه دریافت نکرده اند و مسکو هم به درخواست اسد مبنی بر اجازه دادن به هواپیماهای ایرانی در این پایگاه پاسخ نداده است.

مدیر دفتر رسانه ای اسد مدعی شد: ایرانی ها به ما گفتند که آمریکایی ها یک هواپیمای ایرانی که وارد حریم هوایی عراق شده و به سمت پایگاه حمیمیم حرکت کرده است را تهدید کرده و گفته اند که آن را سرنگون خواهند کرد و هواپیمای ایرانی مجبور شده است که برگردد.

صقر افزود: اوضاع موسسه نظامی سوریه قبل از سقوط حلب بد شده بود و اجازه ورود به نبردها را نداشت و اوضاع اقتصادی هم نابسامان بود. سفر اخیر بشار اسد به روسیه قبل سقوط نظام سوریه بی نتیجه بود و او نتوانست با پوتین تماس برقرار کند.

مدیر دفتر رسانه ای بشار اسد در بخش دیگری گفت که طرف عراقی نیز روز ششم دسامبر به سوری ها اعلام کرد که ترکیه در حال حاضر هرگونه گفت وگو با بشار اسد را نمی پذیرد.

الکساندر لاورنتیف فرستاده پوتین به سوریه تلاش کرد تا اسد را قانع کند تا با اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه دیدار کند اما بشار اسد نپذیرفت. اسد همچنین با دیدار وزیران امور خارجه سوریه و ترکیه مخالفت و به دیدارها در سطح مسئولان امنیتی دو کشور اکتفا کرد و مخالفت اسد با درخواست مسکو مبنی بر دیدار با اردوغان، طرف روسی را خرسند نکرد.

در پی حوادث سریعی که در 11 روز در سوریه اتفاق افتاد، فرماندهی ارتش سوریه در تاریخ هشتم دسامبر در بیانیه‌ای سقوط حکومت «بشار اسد» رئیس جمهوری سوریه را اعلام کرد. بیانیه فرماندهی ارتش سوریه بامداد یکشنبه و پس از تصرف دمشق توسط گروه های مسلح و نیز خبر خروج بشار اسد از سوریه انتشار یافت.

نابسامانی اوضاع داخلی، اقتصادی و سیاسی سوریه از یک‌سو، و از سوی دیگر حمایت و نقشه‌های برخی کشورهای منطقه درپی تحلیل و ضعف توان ارتش و دولت سوریه به واسطه تهاجمات رژیم صهیونیستی و معارضان مسلح در سوریه از سوی دیگر، باعث شد که نظام اسد سقوط کند.

از دیگر اتفاقات بسیار مهمی که در این میان رخ داد این بود که رژیم صهیونیستی از این فرصت استفاده کرد و مناطقی از خاک سوریه در منطقه حائل با جولان اشغالی را اشغال کرد. ارتش رژیم صهیونیستی با عبور از خط حائل بین منطقه اشغالی جولان با سرزمین اصلی سوریه، به ادامه اشغال مناطق نزدیک به جولان در استان‌های درعا و قنیطره پرداخت.

در اواخر آذرماه 1403 «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به همراه رئیس شاباک، وزیر جنگ و فرمانده منطقه شمالی این رژیم از منطقه جبل الشیخ سوریه که به تازگی به اشغال این رژیم درآمده بود بازدید کرد.

«یسرائیل کاتس» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی در جریان این بازدید گفت: “قله جبل الشیخ چشم‌های اسرائیل برای رصد تهدیدات دور و نزدیک است، ما از این نقطه از سمت راست حزب‌الله در لبنان و از سمت چپ دمشق را زیر نظر داریم و در مقابلمان نیز اسرائیل قرار دارد، ارتش اسرائیل برای حمایت از جولان و شهروندان اسرائیلی در مقابل هر گونه تهدیدی اینجا حضور دارد که مهم‌ترین مکان برای انجام این کار است.”

پس از روی کار آمدن جولانی نیز اوضاع سوریه آرام نشد و طولی نکشید که مردم غرب سوریه از جمله شهرهای لاذقیه و طرطوس در اعتراض به سیاست‌های دولت جدید سوریه به ریاست «احمد الشرع» ملقب به جولانی در سرکوب پیروان برخی از ادیان و مذاهب از جمله مسیحیان، علویان و دروزی‌ها دست به تظاهرات زدند و این امر باعث شد که جولانی ها خوی سلفی گری و تکفیری خود را نشان دهند.

از این رو صدها نفر از مردم لاذقیه و طرطوس سوریه علیه حاکمان دمشق و حملات عناصر وابسته به آن در غرب سوریه تظاهرات کردند و درگیری های شدیدی با نیروهای جولانی داشتند.

درگیری‌ها به سرعت به مناطق ساحلی سوریه گسترش یافت و در استان لاذقیه و شهرک‌های الحفه، المختاریه و الشیر، درگیری‌های شدیدی بین نیروهای امنیتی دولت موقت سوریه و افراد مسلح رخ داد که تا کنون منجر به کشته شدن صدها نفر از علویان شده است.

از اتفاقات مهمی که در این میان رخ داد، توافق دولت موقت سوریه با گروه مسلح موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» (قسد) برای ادغام این نیروها در موسسات حکومتی این کشور بود.

این توافق پس از نشست «احمد الشرع» ملقب به «محمد جولانی» رئیس دولت موقت سوریه با «مظلوم عبدی» فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه حاصل شد.

دفتر محمد جولانی رئیس دولت موقت سوریه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که با امضای این توافقنامه نیروهای سوریه دموکراتیک در نهادهای جمهوری عربی سوریه ادغام می‌شوند.

اما قتل عام ساکنان شهرهای ساحلی سوریه همچنان ادامه داشت و این امر به شدت سوری‌ها به ویژه فرقه‌ها و اقلیت ها را وحشت زده کرد و آنها اکنون نگران تکرار این وقایع هستند و باید دید که در روزهای آتی چه رویدادهای جدیدی منتظر سوریه و سوری ها است.

منبع: ایرنا