تک‌نگاری | احمد الشرع؛ از فرماندهی جبهه النصره تا ریاست‌جمهوری در کاخ الشعب

به گزارش خبرآنلاین، رهبری «ابومحمد الجولانی» یا همان «احمد الشرع»، در جبهه النصره، یک گروه افراطی نزدیک به القاعده، به او اجازه داد تا گروه های مختلف شورشی را تحت یک هدف مشترک برای سرنگونی دولت بشار اسد متحد کند. الجولانی با ایجاد ائتلاف با دیگر گروه های شورشی و هماهنگ کردن حملات به اهداف کلیدی دولت، توانست به طور موثری اقتدار دولت سوریه را به چالش بکشد و کنترل آن بر این کشور را تضعیف کند.

الجولانی این روزها در حالی در کاخ الشعب دمشق میزبان هیات‌هایی بین‌المللی است و در اماکن عمومی در میان مردم عکس می‌گیرد و با حضور دوربین‌ها وارد مسجد اموی می‌شود که در گذشته به ندرت از او تصاویری منتشر می‌شد. انتشار تصویر دیدار با هاکان فیدان وزیرخارجه ترکیه با واکنش های زیادی روبرو شد به طوری که لباس جولانی هیچ شباهتی به گذشته او نداشت و برای اولین بار با کت و شلوار و کراوات در این دیدار ظاهر شد.

دیداری که بار دیگر نقش برجسته ترکیه در تحولات سوریه را نشان داد و از فردای روزی که دمشق سقوط کرد، ارتباط وثیق میان حاکمان جدید سوریه و دستگاه اطلاعاتی نظامی ترکیه هویدا شد. به‌ویژه زمانی که معلوم شد نخستین مقام خارجی که به دمشق سفر کرد ابراهیم کالین، رئیس سازمان اطلاعات ملی ترکیه (میت) است و خود محمد الجولانی نقش راننده شخصی او را بازی کرد. دولت رجب طیب اردوغان در تجهیز و آموزش نیروهای گروه تحریرالشام که در ده سال گذشته بر استان ادلب سوریه تسلط داشته، به صورتی چراغ خاموش بسیار فعال بوده است. آموزش‌ها تنها جنبۀ تسلیحاتی و سیاسی نداشته و به نظر می‌رسد نوعی آموزش اعتقادی، بخش اصلی فعالیت ترک‌ها در این زمینه بوده است. به همین دلیل است که رهبران هیات تحریرالشام به‌خصوص احمد الشرع پس از تسلط بر سوریه، برخلاف انتظارها و پیش‌بینی‌ها، نه چهرۀ یک گروه جهادی و تکفیری مانند القاعده و داعش را از خود به نمایش گذاشتند و نه علاقه‌ای به تکرار رفتار گروه طالبان در افغانستان از خود نشان دادند. آنها در گفتار و پوشش ظاهری، تا اندازۀ زیادی مانند رهبران حزب عدالت و توسعه ظاهر شدند و از این جهت محافل خارجی را شگفت‌زده کردند. این تغییر رویکرد به او اجازه داد تا از پذیرش‌ محض ایدئولوژی‌های خارجی فاصله بگیرد و همزمان به عنوان یک بازیگر محلی، نقش موثرتر و بهتری در مقابل رقبای داخلی و خارجی بر عهده گیرد.

به نظر می‌رسد ترکیه از هیئت تحریرالشام انتظار دارد که با الگوبرداری از مدل «توسعۀ اسلامی ترکیه» سوریه را به کشوری اسلامی اما معتدل و ملایم تبدیل کند. از نظر ترک‌ها، این مسیر نه‌فقط ثبات سوریه را تضمین می‌کند بلکه موجبات نفوذ سیاسی در ترکیه در بخشی از جهان عرب را فراهم می‌آورد. اگرچه در جریان ناآرامی ها و کشتار اخیر در سوریه با قتل عام علویان پیچیدگی روندها در سوریه به خوبی بار دیگر آشکار شد و الجولانی چهره داعشی خود را به نمایش گذاشت و واقعیات مهم دیگری از عرصه سوریه را نمایان کرد اما در مجموع به نظر می رسد سیاست ترکیه در قبال هیات تحریرالشام نشان‌دهنده تعادلی میان اهداف امنیتی، ژئوپلتیکی و جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای این کشور باشد. در حالی که این رویکرد تاکتیکی به آنکارا امکان داده نفوذ خود را در سوریه افزایش دهد، اما پیامدهای بلندمدت آن، به‌ویژه در حوزه روابط بین‌المللی و مشروعیت منطقه‌ای، همچنان موضوعی بحث‌برانگیز باقی خواهد ماند.

سیر تغییرات الجولانی

تغییر جولانی از فرمانده هیئت تحریرالشام به یک شخصیت سیاسی سوژه ای مهم برای کارشناسان سیاسی و پژوهشگران محسوب می شود. اولین عکس از او مربوط به سال 2006 پس از بازداشتش توسط نیروهای آمریکایی در عراق است، او در این عکس جوانی 24 ساله با ریش تراشیده و موی کوتاه است، البته این تصویر نمی‌تواند نشان‌دهنده شخصیت اصلی او باشد چراکه او در بازداشت بوده و ظاهر خود را به شکل قانون زندان در آورده است.

یا این عکس که مربوط به سال 2015 و اولین حضور رسانه ای او بود که از الجزیره پخش شد. در این برهه زمانی وی با لقب خود ابومحمد الجولانی حاضر شد اما چهره‌اش را نشان نداد و تنها دیده می‌شود که او موهای سر خود را پوشانده است.

الجولانی در آن زمان فرمانده جبهه النصره بود، او در 9 آوریل 2013 پس از مخالفت با ادغام با داعش از ابوبکر بغدادی، سرکرده این گروه تروریستی جدا شد.

او در سال 2016 برای اولین بار در ویدیویی ظاهر شد و چهره خود را نمایان کرد، او لباس فرم نظامی بر تن داشت و دستار سفیدی روی سر داشت که دنباله آن آویزان روی دوشش بود. الجولانی در این ویدیو بیعت خود با ایمن الظواهری، سرکرده القاعده را اعلام کرد و گفت که تا ژوئیه 2016 طبق دستورالعمل‌های آن عمل کرد تا اینکه قطع ارتباط سازمانش با القاعده را اعلام کرد و نام آن را به جبهه فتح الشام و سپس هیات تحریرالشام در سال 2017 تغییر داد.

او درباره اختلافات عقیدتی میان جبهه النصره و داعش گفت که آنها با خلافت اعلام شده از سوی داعش مخالف بوده و آن را غیرقانونی می‌دانند چراکه بر پایه‌هایی «نامشروع» بنا شده است.

تاسیس دولت «نجات» در ادلب

در سال 2017 و پس از تاسیس دولت موسوم به دولت نجات سوریه درمناطق تحت کنترل تحریرالشام در استان ادلب در شمال غرب سوریه، باز هم ظاهر الجولانی که تا پیش از این با آن نام شناخته می‌شد، تغییر پیدا کرد و او این بار با لباس فرم نظامی همراه با کلاهی نظامی دیده شد. در این مقطع زمانی، پیشنویس طرح «مدیریت عالی مدنی در مناطق آزاد شده سوریه» با هدف جذب تعداد بیشتری از تشکل‌های جامعه به مدیریت مدنی، پس از ارائه به هیات تحریرالشام و چند طرف نظامی و غیرنظامی دیگر موافقت این هیات را به دست آورد.

چشم انداز سوریه در دوران الجولانی

به ادعای رئیس جمهور موقت سوریه چشم انداز سیاسی این کشور، شامل ایجاد یک دولت مبتنی بر نهادها و شورایی است که توسط مردم انتخاب می شوند. او می گوید سوریه دیگر خطرناک نیست و از جامعه جهانی لغو تحریم ها را می خواهد. این در حالیست که حکومت او به بی رحمانه ترین شکل ممکن در حال سرکوب و کشتار علویان و سایر اقلیت های قومی و مذهبی است.

اگرچه نقش الجولانی در سقوط بشار اسد چند وجهی بود اما روابط گذشته او با القاعده و نامگذاری تحریرالشام به عنوان یک گروه تروریستی چالش های مهمی را ایجاد می کند. توانایی الجولانی برای ایجاد حکومت فراگیر و کسب حمایت بین المللی بسیار مهم خواهد بود و میراث پیچیده ظهور او را منعکس می کند.

در مجموع، آینده سوریه در دوران الجولانی تصویری پیچیده از چالش‌های سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی ارائه می‌دهد و معضلات دیرین ناشی از جنگ، بی‌عدالتی و تقسیمات قومی همچنان به عنوان چالش‌های اصلی باقی خواهند ماند.

چنین آینده‌ای می‌تواند تصویری بدبینانه و خوش بینانه از وضعیت را نشان دهد. در حالت خوش بینانه سوریه می تواند شاهد توافق داخلی و دوران گذار به یک ساختار حکومتی چندجانبه و بازسازی اقتصادی حرکت کند و در حالت بدبینانه بی‌ثباتی و درگیری‌های پی در پی تداوم یابد و مردم این کشور را همچنان متوجه تبعات زیان بار کند.

تلاش برای دستیابی به یک توافق جامع، مشارکت نیروهای داخلی با یکدیگر و ایجاد محیطی که به بازسازی اقتصاد و جامعه کمک کند، می‌تواند کلید عبور از این بحران باشد. در این میان، نقش رسانه‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و نیز قدرت‌های منطقه‌ای همزمان فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی را رقم خواهد زد.

منبع: خبر آنلاین