تحلیل وضعیت بازار کار ایران در زمستان 1403

در جدیدترین آمار منتشر شده توسط اداره آمار، نرخ بیکاری کشور در زمستان ۱۴۰۳ با ۰.۸ درصد کاهش نسبت به سال گذشته به ۷.۸ درصد رسید.

در ادامه به تحلیل داده‌های این گزارش می‌پردازیم تا ببینیم این آمار تا چه حد مثبت است.

1. نرخ مشارکت اقتصادی

در زمستان 1403، نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت 15 ساله و بیشتر 40.1٪ گزارش شده است. این رقم نسبت به زمستان 1402 0.7 درصد کاهش یافته است. نکات مهم:

• مشارکت اقتصادی مردان (68٪) همچنان بسیار بالاتر از زنان (13.1٪) است.
• در نقاط روستایی این نرخ اندکی کمتر از نقاط شهری گزارش شده است.

2. نرخ بیکاری

نرخ بیکاری کل کشور 7.8٪ اعلام شده که نسبت به زمستان سال گذشته 0.8 درصد کاهش داشته است.

• نرخ بیکاری زنان (15.6٪) دو برابر مردان (7.1٪) است.
• نرخ بیکاری در مناطق شهری (8.0٪) بالاتر از روستاها (6.2٪) است.
• استان‌های با بالاترین نرخ بیکاری شامل کرمانشاه (17.4٪)، کردستان (14.3٪) و اردبیل (12.9٪) هستند.
• دلیل عمده کاهش نرخ بیکاری، کاهش نرخ مشارکت بوده است.

3. بیکاری جوانان

• نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله: 21.0٪ (کاهش 1.5 درصدی نسبت به زمستان 1402)
• نرخ بیکاری گروه سنی 18 تا 35 ساله: 14.8٪ (کاهش 0.9 درصدی)

این کاهش‌ها نشان‌دهنده بهبود نسبی در جذب نیروی کار جوان است، اما همچنان اعداد نگران‌کننده‌ای در سطح بین‌المللی به شمار می‌روند.

4. بیکاری فارغ‌التحصیلان

نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان آموزش عالی 10.7٪ است. در حالی که سهم این گروه از کل بیکاران 38.9٪ و از کل شاغلان 27.3٪ است. این نشان می‌دهد که نظام آموزشی کشور همچنان با چالش انطباق با بازار کار روبه‌روست.

5. ساختار بخش‌های اشتغال

سهم اشتغال در سه بخش اقتصادی:

• خدمات: 53.7٪
• صنعت: 33.5٪
• کشاورزی: 12.7٪

این ساختار نشان‌دهنده تمرکز بالا بر بخش خدمات و کاهش نسبی کشاورزی است؛ در حالی که اشتغال در صنعت نیز در حال کاهش تدریجی است.

6. اشتغال ناقص

حدود 7.7٪ از جمعیت شاغل دارای اشتغال ناقص هستند، یعنی تمایل و توانایی برای کار بیشتر دارند اما فرصت کافی ندارند. این نرخ نسبت به زمستان سال قبل 0.9 درصد کاهش یافته است.

7. ساعات کاری بالا

حدود 37.5٪ از شاغلان بیش از 49 ساعت در هفته کار می‌کنند. این رقم نشانه‌ای از نبود تعادل کار–زندگی و فشار کاری در برخی بخش‌هاست.

جمع‌بندی

بازار کار ایران در زمستان 1403 علیرغم کاهش نرخ بیکاری عمومی و جوانان، همچنان با چالش‌های اساسی مواجه است:

• ضعف مشارکت زنان در اقتصاد
• نرخ بالای بیکاری تحصیل‌کردگان
• تمرکز اشتغال در بخش خدمات با بهره‌وری پایین
• نابرابری‌های منطقه‌ای شدید در نرخ بیکاری

برای بهبود این وضعیت، سیاست‌گذاری‌های فعال در حوزه آموزش مهارت‌محور، توسعه زیرساخت‌های اشتغال در مناطق محروم، حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و افزایش بهره‌وری نیروی کار ضروری است.