حباب صندوق طلا چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

در دنیای پر نوسان بازارهای مالی، طلا همیشه مثل یک پناهگاه امن برای سرمایه‌گذاران در برابر ریسک‌های سرمایه‌گذاری عمل کرده است. اما آیا سرمایه‌گذاری در طلا همیشه سودآور است؟ مسلما خیر!

برای سود کردن در بازار طلا لازم است تا سرمایه‌گذاران حداقل با اصطلاحات و مفاهیم اولیه این بازار آشنا شوند. یکی از همین مفاهیم مهم، مفهوم حباب صندوق های طلا است. ما در این مقاله، به بررسی دقیق مفهوم حباب صندوق مخصوصا صندوق‌های طلا خواهیم پرداخت. از عوامل ایجاد حباب و انواع مختلف آن تا روش محاسبه حباب صندوق طلا و … همه و همه در این مقاله مورد بررسی قرار خواهد گرفت. پس با ما تا انتها همراه باشید.

مفهوم حباب اقتصادی چیست؟

حباب قیمتی زمانی رخ می‌دهد که قیمت یک دارایی به دلیل عوامل روانی و هیجانات بازار، به شدت از ارزش ذاتی خود فاصله بگیرد. این فاصله می‌تواند به صورت مثبت (بالاتر از ارزش واقعی) یا منفی (پایین‌تر از ارزش واقعی) باشد. حباب‌های قیمتی معمولاً ناپایدار هستند و ترکیدن آن‌ها می‌تواند منجر به نوسانات شدید قیمت در جهت عکس شود. 

حباب صندوق های طلا هم در صندوق‌های سرمایه‌گذاری همین طور هستند. زمانی که تقاضا از عرضه بیشتر می‌شود، حباب صندوق به وجود می‌آید. اما سوال اینجاست که این اتفاق چه زمانی رخ می‌دهد؟

حباب صندوق کی ایجاد می‌شود؟

همان طور که گفتیم حباب صندوق های طلا زمانی رخ می‌دهد که قیمت طلا به دلیل افزایش تقاضا یا انتظارات تورمی، به‌طور موقت از ارزش ذاتی خود فاصله بگیرد. این افزایش تقاضا می‌تواند ناشی از افزایش سرمایه‌گذاران طلا، افزایش انتظارات تورمی، عوامل روانی، ریسک‌های اقتصادی و منطقه‌ای مانند جنگ و نزاعات سیاسی و یا حتی تغییرات قیمت دلار باشد. همچنین در عمل، حباب صندوق های طلا به دلیل فاصله گرفتن قیمت صدور و ابطال صندوق‌ها از یکدیگر ایجاد می‌شوند.

حباب صندوق‌های طلا به ترکیب دارایی‌های هر صندوق بستگی دارد. مثلا اگر سهم شمش در ترکیب دارایی‌های یک صندوق افزایش یابد، حباب آن کاهش خواهد یافت. چرا که عمدتا طلا دارای حباب کمتری نسبت به سکه طلا است. همچنین نوسانات شدید قیمتی طلا و سکه می‌تواند حباب طلا و سکه را تشدید و به دنبال آن حباب صندوق را افزایش دهد.

انواع حباب صندوق سرمایه گذاری طلا

حالا که اطلاعات کافی در رابطه با کلیت صندوق‌های طلا و مفهوم حباب کسب کردیم، نوبت به آن می‌رسد تا به انواع حباب صندوق های طلا بپردازیم. همان گونه که پیش‌تر اشاره کردیم، حباب قیمتی در واقع تفاوت بین قیمت واقعی یک واحد از صندوق طلا و قیمتی است که در بازار برای آن تعیین می‌شود. بر همین اساس حباب قیمتی می‌تواند به 3 شکل دیده شود. در ادامه به بررسی انواع حباب صندوق‌های سرمایه گذاری طلا می‌پردازیم:

• حباب اسمی: حباب اسمی صندوق در حقیقت حاصل تفاوت میان قیمت واحد‌های صندوق و ارزش خالص دارایی‌ها آن (NAV) است. همچنین حباب اسمی را می‌توان حاصل اختلاف قیمت بین ارزش ذاتی صندوق با قیمتی که واحدهای صندوق معامله می‌شوند دانست.
• حباب ذاتی: این نوع حباب به اختلاف قیمت طلاهای داخل صندوق با قیمت واقعی طلا در بازار آزاد مربوط می‌شود. اگر دارایی های داخل یک صندوق دارای 15% حباب باشد، حباب ذاتی این صندوق نیز 15% خواهد بود.
• حباب واقعی: حباب واقعی از ترکیب حباب اسمی و حباب ذاتی بدست می‌آید.

محاسبه حباب اسمی صندوق های طلا

برای محاسبه حباب اسمی صندوق های طلا، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. ورود به سایت tsetmc: به سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران (tsetmc.com) مراجعه کنید.
2. جستجوی نماد صندوق: نماد صندوق طلای مورد نظر خود را در قسمت جستجوی سایت وارد کرده و آن را انتخاب کنید.
3. یافتن قیمت پایانی و NAV: در صفحه اطلاعات صندوق، به دنبال دو عدد کلیدی باشید:

•  قیمت پایانی: قیمتی است که آخرین معامله واحد صندوق با آن قیمت انجام شده است.
• NAV (خالص ارزش دارایی): ارزش واقعی هر واحد از صندوق است که بر اساس ارزش دارایی‌های داخل صندوق محاسبه می‌شود.

4. محاسبه اختلاف: قیمت پایانی را از NAV کم کنید.

• اگر نتیجه منفی باشد، به این معنی است که قیمت بازار صندوق کمتر از ارزش واقعی آن است و حباب منفی وجود دارد.
• اگر نتیجه مثبت باشد، به این معنی است که قیمت بازار صندوق بیشتر از ارزش واقعی آن است و حباب مثبت وجود دارد.

5. محاسبه درصد حباب اسمی: برای محاسبه دقیق‌تر و پیدا کردن درصد حباب اسمی، اختلاف قیمت پایانی و NAV را بر NAV تقسیم کرده و سپس در 100 ضرب کنید. نتیجه به دست آمده، درصد حباب اسمی صندوق را نشان می‌دهد.

فرض کنید قیمت پایانی یک واحد از صندوق طلا 1200 تومان و NAV آن 1000 تومان باشد. در این صورت، حباب اسمی برابر با (1200 – 1000) / 1000 * 100 = 20% خواهد بود. یعنی قیمت بازار این صندوق 20 درصد بیشتر از ارزش واقعی آن است.

محاسبه حباب ذاتی صندوق های طلا

حباب ذاتی نشان می‌دهد که میانگین اختلاف قیمت دارایی‌های داخل صندوق (مانند سکه و شمش) با قیمت واقعی آن‌ها در بازار چقدر است. برای محاسبه حباب ذاتی، از فرمول زیر استفاده می‌شود:

فرض کنید یک صندوق طلا، 70 درصد دارایی خود را به صورت شمش و 30 درصد را به صورت سکه نگهداری می‌کند. اگر حباب شمش 5 درصد و حباب سکه 10 درصد باشد، حباب ذاتی صندوق به صورت زیر محاسبه می‌شود:

 حباب ذاتی = (5 * 70) + (10 * 30) = 3.5% + 3% = 6.5%

محاسبه حباب واقعی صندوق های طلا

همان طور که پیش‌تر گفتیم به جمع حباب اسمی و حباب ذاتی، حباب واقعی می‌گویند.

فرض کنید پس از محاسبات، حباب اسمی یک صندوق طلا 15% به دست آمده است. این به معنای آن است که قیمت بازار هر واحد از این صندوق 15% بالاتر از ارزش ذاتی دارایی‌های آن است. همچنین با توجه به ترکیب دارایی‌های صندوق (مثلاً 70% شمش و 30% سکه) و حباب هر یک از آن‌ها، حباب ذاتی این صندوق 8% محاسبه شده است.در این صورت حباب واقعی صندوق به صورت زیر محاسبه می‌شود:

حباب واقعی = حباب اسمی + حباب ذاتی

حباب واقعی = 15% + 8% = 23%

در نتیجه اگر حباب واقعی صندوق طلا 23% باشد، این بدان معناست که قیمت بازار هر واحد از این صندوق 23% بالاتر از ارزش واقعی دارایی‌های آن است.

عوامل موثر در ایجاد حباب صندوق‌ های طلا

عوامل موثر در ایجاد حباب را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• عرضه و تقاضا: نوسانات ناگهانی و شدید طلا و سکه به دلیل عواملی نظیر تورم انتظاری، نرخ بهره، هیجانات سیاسی و … می‌تواند به ایجاد حباب و بزرگتر شدن آن در طول زمان منجر شود.
• شایعات و اخبار سیاسی: یکی دیگر از عوامل موثر در ایجاد حباب طلا و سکه و در نتیجه حباب صندوق های طلا، اخبار و شایعات سیاسی است. برای مثال لغو مذاکرات ایران و آمریکا یا خبر شهادت چهره‌های سیاسی می‌تواند حباب صندوق های طلا را به طرز چشمگیری افزایش دهد.
• نرخ بهره: افزایش یا کاهش نرخ بهره می‌تواند سرمایه گذاران به سمت خرید یا فروش طلا سوق دهد. در نتیجه با ایجاد عرضه و تقاضا ناشی از نرخ بهره حباب صندوق نیز می‌تواند تشدید شود.
• تغییرات شاخص دلار: مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده قیمت طلا و سکه در ایران نرخ دلار است. در نتیجه نوسانات شدید نرخ ارز در ایران می‌تواند به افزایش حباب صندوق های طلا بیانجامد. 

ترکیب دارایی‌ صندوق‌ طلا چیست؟

پس از پرداختن به حباب صندوق های طلا بهتر است تا با ترکیب دارایی آنها آشنا شویم. صندوق‌های طلا برای سرمایه‌گذاری دارایی‌های شما از انواع مختلفی از ابزارهای سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند، البته این ابزارها عموماً به طلا یا مشتقات آن مرتبط هستند. به‌طور کلی، صندوق‌های طلا دارایی‌های خود را در موارد زیر سرمایه‌گذاری می‌کنند:

• شمش طلا: صندوق‌ها ممکن است دارایی‌های خود را به‌طور فیزیکی بر روی شمش طلا سرمایه گذاری کنند. این شمش‌ها معمولاً در انبارهایی امن نگهداری می‌شوند.
• سکه و طلای فیزیکی: علاوه‌بر شمش طلا ممکن است بخشی از ترکیب دارایی یک صندوق به سکه‌های طلا، شمش‌های کوچک‌تر و سایر اشکال فیزیکی طلا اختصاص یابد.
• گواهی سپرده طلا: این گواهی‌ها نشان‌دهنده مالکیت مقدار مشخصی طلا یا سکه هستند که در خزانه بانک‌ها نگهداری می‌شوند.
• قراردادهای آتی طلا: این قراردادها به سرمایه‌گذاران این امکان را می‌دهد که در آینده به خرید یا فروش طلا بپردازند.
• سپرده‌های بانکی: همچنین ممکن است برخی از صندوق‌ها بخش کوچکی از دارایی‌های خود را به صورت سپرده در بانک نگهداری کنند.
• اوراق بهادار با درآمد ثابت: بخشی از دارایی‌های صندوق طلا ممکن است به اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اسناد خزانه دولتی اختصاص یابد. معمولا صندوق‌های سپرده کالایی مبتنی بر طلا کمتر از 10% دارایی‌های خود را به این اوراق و سپرده‌های بانکی تخصیص می‌دهند.

به خاطر داشته باشید که طبق قوانین سازمان بورس و اوراق بهادار صندوق‌های طلا تنها مجاز به اختصاص حداقل 70 درصد از ارزش کل دارایی‌های صندوق، به گواهی سپردۀ کالایی سکه و شمش طلا هستند.

چگونه ترکیب دارایی‌های یک صندوق طلا را بررسی کنیم؟

برای اینکه بدانید یک صندوق طلا، دارایی‌های خود را در چه مواردی سرمایه‌گذاری کرده است، می‌توانید به سایت “کدال” مراجعه کنید. کدال، سامانه جامع اطلاع‌رسانی ناشران اوراق بهادار است و اطلاعات مالی شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را در خود جای داده است.

همچنین علاوه‌بر سامانه کدال، صندوق‌های طلا در امیدنامه خود چنین اطلاعاتی را قرار داده‌اند. شما می‌توانید امیدنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا را در سایت رسمی صندوق‌های طلا مشاهده کنید.

لیست صندوق های طلا در بورس

در حال حاضر 13 صندوق سرمایه گذاری طلا در بورس وجود دارد که تمام این صندوق‌ها به روش ETF یا قابل معامله در بورس هستند. شما می‌تواند داده ‌های مربوط به هر کدام از این صندوق‌ها را در سایت سیگنال ببینید.

سخن آخر

حباب صندوق های طلا، فاصله میان قیمت بازار و ارزش واقعی دارایی‌های یک صندوق سرمایه‌گذاری طلا است که تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند عرضه و تقاضا، ترکیب دارایی‌ها و نوسانات بازار شکل می‌گیرد. وجود حباب نشان می‌دهد که قیمت صندوق ممکن است بیش از ارزش واقعی آن باشد و در نتیجه، ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد.

 به همین دلیل، بررسی منظم حباب و ترکیب دارایی‌های صندوق‌های طلا برای سرمایه‌گذاران اهمیت زیادی دارد. با شناسایی و تحلیل حباب، سرمایه‌گذاران می‌توانند تصمیمات بهتری برای سرمایه گذاری خود بگیرند. به عبارتی بهتر می‌دانند که چه زمانی واحدهای صندوق را خریداری کنند و چه زمانی اقدام به فروش آنها کنند. در انتها امیدواریم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد. در صورت داشتن هرگونه ابهام، شما می‌توانید سوالات خود را در قسمت نظرات با کارشناسان مالی سیگنال مطرح کنید.

سوالات متداول