مازاد تجاری چین به یک تریلیون دلار رسید، این چه معنایی برای جهان دارد؟

تراز تجاری چین در سال ۲۰۲۴، به نزدیکی یک تریلیون دلار رسید. چین سال‌ها است که بزرگترین مازاد تجاری در جهان را در اختیار دارد.

مازاد تجاری به این معنا است که کشور بیشتر از آنکه کالا و خدمات وارد کشور کرده باشد، آن را صادر کرده است. در حال حاضر  ایالات متحده با بیش از ۳۶۱ میلیارد دلار کسری تجاری با چین، مسئول بیش از یک سوم این مازاد تجاری است. پس از ایالات متحده، هنگ کنگ با ۲۷۲ میلیارد دلار، اتحادیه اروپا با ۲۴۷ میلیارد دلار و کشورهای آسه آن با ۱۹۰ میلیارد دلار بیشترین کسری تجاری با چین را دارند.

در طرف مازاد تجاری، تایوان با ۱۴۲ میلیارد دلار بزرگترین مازاد تجاری را با چین در اختیار دارد. پس از آن استرالیا است که نزدیک به ۷۰ میلیارد دلار صادرات مازاد به چین دارد.

چرا مازاد تجاری چین مهم است؟

مازاد تجاری چین عمدتا وابسته به کالاهای صنعتی است. در واقع چین به بزرگترین کشور صنعتی در جهان تبدیل شده است و کشورهای صنعتی را به راحتی نمی‌توان مورد تحریم یا حتی تعرفه قرار داد.

دلیل آنکه ایالات متحده به راحتی توانست روسیه را تحریم کند این بود که مازاد تجاری روسیه عمدتا وابسته به مواد خام بود و مواد خام را اگرچه با کمی قیمت بالاتر به هرحال می‌توان از کشورهای دیگر تامین کرد. اما کالاهای صنعتی چنین قابلیتی ندارند. این کالاها نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت، نیروی کار و برنامه‌ریزی بلندمدت دارند.

در حال حاضر اکثر واردات چین مواد طبیعی مانند سنگ آهن، نفت، مس و… است اما ۹۸.۹ درصد از صادرات این کشور کالاهای تولیدی بوده است.

نکته مهم بعدی این است که صادرات چین در سال گذشته بیش از ۱۲ درصد رشد داشته است در حالی که کل تجارت جهانی تنها ۳ درصد رشد داشته است. این بدان معناست که چین سهم بسیاری از کشورها در زمینه تجارت جهانی را بلعیده است.

این کشورها عمدتا کشورهای صنعتی مانند اروپا، آمریکا و ژاپن هستند.

آیا تعرفه‌های ترامپ می‌تواند مازاد تجاری چین را محدود کند؟

قطعا می‌تواند اما به چه قیمتی؟ تعرفه‌های تجاری علیه چین تا ۶۰ درصد که یکی از قول‌های ترامپ در کمپین انتخاباتی بود، قطعا می‌تواند جریان تجاری از چین به آمریکا را با مشکل مواجه کند، اما این مساله می‌تواند به افزایش هزینه خانوارها و بنگاه‌ها در آمریکا منجر شود.

این مساله در بحبوحه بزرگترین کمپین انقباض پولی در دهه‌های اخیر در آمریکا می‌تواند روند کنترل تورم در ایالات متحده و کاهش آن به هدف ۲ درصدی فدرال رزرو را با مشکل مواجه کند.

با این همه، اگرچه چین بزرگترین مازاد تجاری خود را با ایالات متحده دارد، اما ایالات متحده بزرگترین کسری تجاری زیادی با اتحادیه اروپا، مکزیک و کشورهای آسه آن دارد.

بنابراین به نظر نمی‌رسد که صرفا ایجاد تعرفه واردات علیه کالاهای چینی، بتواند مشکلات کسری تجاری عظیم ایالات متحده را حل کند. از طرفی چین طی سال‌های گذشته سومین یا چهارمین وارد کننده بزرگ کالا و خدمات از ایالات متحده بوده است. بنابراین همواره این ریسک وجود دارد که چین نیز با اعمال تعرفه علیه کالا و خدمات آمریکایی به تعرفه‌های آمریکا پاسخ دهد.

مضاف بر اینکه بخش مهمی از کالای وارداتی از ایالت متحده توسط چین، محصولات کشاورزی است که چین می‌تواند از کشورهای دیگر تامین کند.

در همین راستا، چین تعرفه واردات از کشورهای آفریقایی و فقیر را کاهش داده است. کشورهایی که عمده صادرات آنها محصولات کشاورزی است. به نظر می‌رسد که چین با این کار قصد دارد به بزرگترین جامعه رای ترامپ، یعنی کشاورزان و کارگران ضربه بزند.

کالاهای کشاورزی به طور معمول ۸ تا ۱۲ درصد از کل صادرات ایالات متحده را در بر می‌گیرد.

جای کمونیسم و سرمایه‌داری عوض شده است؟

به طور کلی همواره کشورهای کمونیستی به عنوان کشورهایی با تجارت غیرآزاد و بسته با تعرفه‌های گمرکی بالا شناخته می‌شوند و کشورهای سرمایه‌داری با تجارت آزاد و تعرفه‌های گمرکی پایین.

با این همه، با کاهش تعرفه‌های واردات برای کشورهای فقیر توسط چین و افزایش احتمالی تعرفه‌ها توسط ترامپ به نظر می‌رسد اساسا جای کمونیسم و سرمایه‌داری عوض شده است و این موضوع بیش از پیش نشان می‌دهد که ایدئولوژی‌ها تا چه حد می‌توانند متغیر باشند و با توجه به دوره‌های مختلف، افراد با ایدئولوژی‌های متفاوت می‌توانند کاملا بر خلاف آموزه‌های تئوری خود عمل کنند.

از نظر تئوری ایالات متحده باید کسری تجاری داشته باشد

طبق نظریه رابرت تریفین، اقتصاددان مطرح آمریکایی،  اگر ایالات متحده به سمت مازاد تجاری حرکت کند، دلار از اقتصاد جهانی خارج شده و به ایالات متحده وارد خواهد شد. در نتیجه جایگاه دلار به عنوان ارز جهان روا با مشکل مواجه خواهد شد.

رابرت تریفین معتقد بود که هرکشوری که بخواهد ارز ملی خود را به عنوان ارز جهانی مطرح کند، باید همواره کسری تراز تجاری داشته باشد در غیر این صورت تجارت جهانی مختل خواهد شد.

درگیری چین و آمریکا به ضرر دنیا خواهد بود

جنگ تجاری چین و آمریکا به ضرر تمام کشورهای دنیا خواهد بود. این جنگ تجاری منجر به رکود تورمی در سراسر جهان خواهد شد که در نتیجه آن احتمالا اقتصاد کشورهای ضعیف، خصوصا کشورهایی که بیشترین مراودات تجاری را با هر دو کشور دارند، دچار فروپاشی می‌شود. اقتصاد کشورهای آسه آن بیشترین آسیب را از این جنگ تجاری می‌بیند.