دلار در ادوار مختلف روسای جمهور آمریکا

مراسم تحلیف دونالد ترامپ امروز ساعت 20:30 به وقت تهران برگزار خواهد شد. بنابراین، ترامپ به طور رسمی از امروز برای دومین بار بر کرسی ریاست جمهوری تکیه خواهد زد و نامش به عنوان چهلوپنجمین و چهلوهفتمین رئیس جمهور آمریکا در تاریخ به ثبت خواهد رسید.
حضور وی در کاخ سفید از این حیث برای ایرانیان مهم است که موضعگیریهایش در قبال ایران عموما تند و سختگیرانه بوده و اثرات تحریمهای اقتصادی دوره اول ریاست جمهوری وی بر اقتصاد ایران کاملا مشهود و ملموس است.
به عنوان مثال، اگر به تاریخچه قیمت دلار در یازده دوره ریاست جمهوری آمریکا رجوع کنیم، بیشترین جهش قیمت دلار در ایران با اختلاف زیاد، در دوره ترامپ رخ داده است. نمودار پایین روند رشد دلار در ادوار مختلف روسای جمهوری آمریکا را نشان میدهد.
سوال اساسی این است که آیا این چرخه تکرارپذیر است؟ آیا دلار مشابه آنچه در دوره قبل رخ داد، جهش خواهد کرد؟
مولفههای اقتصادی در این دوره چه تفاوتی با دوره قبل دارد؟
چرا متغیرهای اقتصادی برخلاف دوره قبل، جهش زیاد دلار را پشتیبانی نمیکنند؟
آیا متغیرهای اقتصادی جهش قیمت دلار را پشتیبانی میکنند؟
اگرچه قیمت دلار در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ(طی سالهای 1395 الی 1399) با جهش زیادی مواجه شد، اما این لزوما به معنی تکرار آن در این دوره نیست.
در دولت دوم باراک اوباما، همهی عوامل دست به دست هم داد تا قیمت دلار در ایران تقریبا ثابت بماند. بعد از تصویب برجام در سالهای 94 الی 96، درآمد ارزی ایران به واسطه فروش نفت، افزایش یافت. این موضوع دست بانک مرکزی برای سیاست ارزی را باز گذاشت. دولت در آن سالها به اشتباه سیاست سرکوب ارزی را در پیش گرفت و قیمت دلار را به نحو قابلتوجهی پایینتر از قیمت واقعی آن نگه داشت. این موضوع باعث شد تا جهش ارزی در دوره ترامپ با شدت بیشتری رخ دهد.
از طرفی در دولت اوباما انتظارات تورمی در ایران تحت تاثیر تعامل با دنیا و ثبات اقتصادی، به خوبی کنترل شده بود. در نقطهی مقابل، دولت به اشتباه نرخ بهره را در سطوح نسبتا بالایی نگه داشته بود این موضوع باعث شد تا نقدینگی در قالب سپردههای بلندمدت در شبکه بانکی بلوکه شود و رکود سنگینی نیز بر بازارهای مالی حکمفرما شد.
در همین مدت، رشد نقدینگی مطابق روال معمول، نسبتا بالا بود اما اثرات آن در قیمت دلار منعکس نشد. بعد از روی کار آمدن ترامپ، سیاست آمریکا در قبال ایران تغییر کرد و ترامپ رسما از برجام خارج شد. این موضوع باعث شد تا فنر فشرده شده دلار به یکباره جهش نماید.
در نبود تعامل با دنیا، فروش نفت و درنتیجه درآمد ارزی ایران با کاهش محسوسی مواجه شد و فروش روزانه نفت از حوالی دو میلیون بشکه در دوره برجام، به کمتر از 500 هزار بشکه در سال 99 رسید.
همچنین در نبود چشمانداز مثبت اقتصادی، انتظارات تورمی تشدید شد و تقاضای سرمایهای برای دلار نیز رو به افزایش گذاشت. این موضوع باعث تشدید جهش ارزی شد.
اما در حال حاضر هرآنچه رشد نقدینگی رخ داده است، در قیمت دلار منعکس شده و دلار در محدوده تعادلی(و اندکی بالاتر) قرار دارد. بنابراین در صورتیکه اتفاق غیرمنتظرهای(همچون تشدید تنشهای سیاسی و جنگ) رخ ندهد، جهشهای ارزی به بزرگی دوره اول ریاست جمهوری ترامپ نخواهد بود(این به معنی ثابت ماندن یا کاهش قیمت دلار نیست)