نگاهی به روش کشت و بازار زعفران
به گزارش سیگنال به نقل از کالا خبر،
به گزارش «کالاخبر» به نقل از خبرگزاری دانشجو، کشت زعفران یکی از کسب و کارهای پرسودی است که از قضا با اقلیم و شرایط آب و هوایی ایران نیز سازگار است. این مزیت تولیدی خوب برای ایران در کنار مزیت فوق‌العاده سمت تقاضا و بازارهای جهانی بکر نوید روزهای درخشان برای زعفران ایرانی را می‌دهد.
تولید زعفران با کیفیت در ایران در کنار تلاش‌های مستمر بازرگانان ایرانی که با تمام وجود سعی در ایجاد بازارهای جدید برای زعفران ایرانی دارند می‌تواند نقش پر رنگی در گسترش صادرات غیر نفتی ایران داشته و منجر به توسعه اقتصادی ایران بر پایه‌های ظرفیت‌های پایدار و بومی شود.
انواع روش های کشت زعفران
به طور کلی روش‌های کشت زعفران را می‌توانیم به دو دسته کشت گلخانه‌ای و کشت خاکی تقسیم کنیم. هر کدام از این روش‌های کشت زعفران می‌توانند در یک زمان و شرایط به خصوص بهینه باشند و نمی‌توان به طور مطلق یکی را بر دیگری برتر دانست.
کشت گلخانه ای زعفران
کشت گلخانه‌ای زعفران با روش‌های متنوعی در نقاط مختلف ایران و جهان انجام می‌شود و هر از چندگاهی نیز فیلم‌هایی از نحوه کشت و درآمد حاصل از کشت گلخانه‌ای منتشر می‌شود که افراد را به انجام این نوع کشت تشویق می‌کنند.
کشت گلخانه‌ای زعفران می‌تواند بسیار خوب و سودده باشد اگر به طور پیش فرض برخی امکانات و مهارت‌ها را داشته باشیم. احداث یک گلخانه با تورم موجود در کشور هزینه‌های بسیار گزافی را در پی دارد و این واقعا جای سوال است که آیا این هزینه‌ها با فروش زعفران تامین خواهد شد یا خیر.
البته مسئله مهم‌تر در مورد کشت گلخانه‌ای زعفران این است که کشت گلخانه‌ای زعفران فرایندی دومرحله‌ای است که قسمتی از آن در خاک و قسمتی دیگر در گلخانه انجام می‌شود. پس اینطور نخواهد بود که با احداث گلخانه از زمین کشاورزی بی‌نیاز باشیم.
در حقیقت قسمتی از کشت گلخانه‌ای زعفران در خاک و قسمتی در گلخانه است و همین جابه‌جایی‌ها نیز کار را بسیار دشوارتر خواهد کرد. طبق تجربه ما در ماه‌چین در حین جابه‌جایی پیازها بین خاک و گلخانه مقداری از پیازها تلف می‌شوند و استرس بالایی نیز به پیاز ها وارد می‌شود.
کشت خاکی زعفران
در کشت زعفران به روش خاکی تنها یک بار پیاز زعفران را در زمین کشت خواهیم کرد و تا هفت سال از زعفران حاصل از آن بهره‌مند خواهیم شد. گذشته از زعفران حاصل شده هر ساله پیاز زعفران ما در پایان سال هفتم چند برابر خواهد شد و این یعنی گنجی بزرگ در زیر خاک.
پس سود حاصل از کشت زعفران خاکی را می‌توانیم به دو سرفصل طبقه‌بندی کنیم. زعفران سالیانه حاصل از کشت و فروش زعفران و پیاز تکثیر شده در زیر زمین که در سال آخر کشت می‌توانیم آن را برداشت کرده و به فروش برسانیم و یا اینکه در زمینی با مساحت بیشتر کشت کنیم.
اصول و روش های کشت زعفران خاکی
در این جا اصول و روش‌های کشت خاکی زعفران را در نه گام برای شما خلاصه کردیم تا به دیدی جامع و کلی از کشت زعفران دست پیدا کنید. شما با درک عمیق از این فرایند بسیار ساده می‌توانید اقدام به کشت زعفران خاکی بکنید و از سود حاصل از آن بهره‌مند شوید.
گام اول: آماده سازی محل کشت زعفران
خب مسلم است در اولین گام باید جایی را برای کاشت زعفران آماده کنیم. این محل کاشت زعفران می‌تواند یک باغچه، جعبه، گلدان و یا یک زمین کشاورزی باشد. تفاوتی نمی‌کند که زعفران را کجا کشت می‌کنید اصول کشت زعفران یکسان خواهد بود.
خاک مناسب برای کشت زعفران باید خاکی باشد که از نظر سنگینی متوسط باشد. خاک‌های خیلی سنگین جلوی رشد گیاه را می‌گیرند و خاک‌های خیلی سبک توان حفظ رطوبت مورد نیاز زعفران را ندارند. به بیانی دیگر خاک مناسب کشت زعفران خاک لومی-شنی است.
خاک لومی-شنی خاکی است که دارای 30 درصد سنگ‌ریزه و رس و 30 درصد نیز سیلت داشته باشد تا نسبت متوسطی از سنگینی و سبکی را داشته باشد. البته باید توجه کنیم که این شرایط برای حد مطلوب کشت است و بیشتر زمین‌های ایران چنین شرایطی را ندارند و در آن ها کشت انجام شده و بازدهی خوبی را نیز به ثبت رسانده‌اند.
لازم به ذکر است انجام آزمایش آب و خاک برای انتخاب زمین ضروری است و کمک بسیار خوبی برای فرایندهای بعدی کشت و تغذیه زمین خواهد بود. دقت کنید زمین شور و یا دارای آب شور به هیچ وجه برای کشت زعفران مناسب نیستند (EC > 2000).
گام دوم: شخم و یا آماده سازی زمین
پس از اینکه زمین مورد نظرمان را انتخاب کردیم باید آن را شخم بزنیم. بهتر است زمین را در اواخر پاییز یا اوایل زمستان و تا عمق 50 سانتی‌متری شخم بزنیم. این شخم زمین را آماده کاشت زعفران و انجام مرحله بعدی یعنی کوددهی پایه و اولیه مزرعه زعفران می‌کند.
کوددهی پایه مزرعه زعفران با کود گاوی پوسیده شده (4 تن)، سولفات پتاسیم گرانوله (25 کیلوگرم)، سوپر فسفات تریپل (25کیلوگرم) و گوگرد بنتونیت دار (50کیلوگرم) در هر هزارمتر انجام می‌شود و سپس به‌وسیله دستگاه با خاک مخلوط می‌شود.
گام سوم: تهیه پیاز زعفران
در مرحله بعد باید اقدام به خرید پیاز زعفران بکنیم. یکی از هزینه‌های اصلی و مهم ما در کشت زعفران خرید پیاز زعفران خواهد بود و لازم است تا دقت کافی را در این مورد داشته باشیم. پیاز زعفران در سایزها و کیفیت‌های متفاوت به فروش می‌رسد، پس نحوه تولید و محل تولید آن اهمیت دارد.
پیاز زعفران باید متناسب با آب و هوا و منطقه مورد کشت شما باشد. به طور مثال پیازهای مناطق گرمسیری و پیازهای مناطق سردسیری متفاوت هستند و باید در خرید پیاز به این مورد دقت کنید.
گام چهارم: آماده کردن پیاز جهت کشت زعفران
یکی از نکات مهم کشت زعفران این است که باید تا حد امکان فاصله بین خرید پیاز زعفران و کاشت آن در زمین کوتاه باشد. پیاز زعفران خارج از خاک به شدت در معرض بیماری‌ها و آفات قرار دارد و بهتر است از نگه‌داری آن در این شرایط خودداری شود.
برای کاشت پیازها باید آن‌ها را از هم جدا کنیم و در محلول‌های ضدعفونی‌کننده شامل قارچ‌کش و کنه‌کش غوطه ور کنیم تا از لحاظ ابتلا به این بیماری‌ها مصون باشند. در تصویر زیر می‌توانید نحوه انجام این کار را مشاهده کنید.
گام پنجم: انجام فرایند کشت زعفران
پس از آماده کردن زمین و کوددهی اولیه آن و سپس آماده کردن و ضدعفونی کردن پیازها نوبت به کاشت آن‌ها در زمین می‌رسد. فرایند کشت پیاز در زمین را می‌توانیم به دو روش کلی تقسیم‌بندی کنیم. کشت ردیفی زعفران و کشت کپه‌ای زعفران.
روش کشت زعفران ردیفی
همان‌طور که از اسم این نوع کشت پیداست ما باید پیاز زعفران را در شیارهای موازی و در طول یک ردیف بکاریم. در روش سنتی تراکم پیاز 3 تا 4 تن در هکتار است و فاصله بین شیارها زیاد است. عمق شیارهای 25 تا 30 سانتی‌متر می‌باشد و فاصله هر شیار با شیار بقل تا 40 سانتی‌متر می‌باشد.
کشت آرمانی یا همان کشت نوین زعفران نوعی از کشت است که فاصله شیارها از هم به 20 سانتی‌متر کاهش می‌یابد و تراکم پیاز زعفران به 8 تا 10 تن در هر هکتار می‌رسد. در این روش از کاشت زعفران می‌توانیم به طور سالیانه 20 تا 30 کیلو زعفران خشک در هر هکتار دست پیدا کنیم.
مزایای کشت آرمانی به نسبت کشت سنتی
کاهش هزینه کوددهی و محلول‌پاشی
افرایش بازدهی مزرعه در واحد سطح
کاهش هزینه‌های نگه‌داری و مدیریت مزرعه
تسهیل فرایند برداشت زعفران
کاهش متراژ زمین مورد نیاز و استفاده حداکثری از توان زمین
روش کشت زعفران کپه‌ای یا چاله‌ای
در این روش از کاشت زعفران همان‌طور که از آن پیداست تعدادی پیاز را در چاله‌هایی به ارتفاع و عرض 25 سانتی‌متر قرار می‌دهیم و روی آن‌ها را می‌پوشانیم. فاصله هر چاله با چاله‌های اطراف حدود 20 تا 25 سانتی‌متر می‌باشد.
این روش از کشت زعفران به منظور کشت در مقیاس کوچک و زمین‌های کوچک می‌تواند قابل انجام باشد و در زمین‌های بزرگ‌تر به هیچ وجه مناسب نیست.
گام ششم: فرایند آبیاری مزرعه زعفران
زمان کشت زعفران و یا به عبارتی همان فصل کشت زعفران از تیرماه آغاز می‌شود و تا اواسط مهرماه ادامه دارد. دقت کنید که تفاوتی نمی‌کند که شما در چه زمانی عمل کاشت زعفران را انجام می‌دهید شما باید اولین آبیاری را در اواسط مهرماه انجام دهید.
اگر آبیاری را زودتر و تابستان انجام دهید ممکن است پیازهای شما آسیب ببینند و همچنین منجر به رشد علف‌های زعفران در زمانی زودتر از موعد مقرر شوید. این موضوع منجر به دشوار شدن فرایند برداشت زعفران و چیدن گل‌ها می‌شود و از طرفی هم انرژی موثر گیاه را صرف تولید قسمت‌های رویشی می‌شود.
گام هفتم: سله‌شکنی خاک مزرعه زعفران
سله شکنی و یا به عبارتی نرم‌کردن سطح خاک برای کمک به رشد گیاه و گلدهی زعفران و پس از انجام آبیاری اول و در اواسط مهرماه انجام می‌شود. این موضوع به قدری اهمیت دارد که ما آن را در قالب یک گام از مراحل کاشت زعفران طبقه‌بندی کرده‌ایم.
خاک بیشتر مناطق ایران از لحاظ مواد آلی در وضعیت نامطلوبی است (کمتر از 1 درصد) و این موضوع یکی از دلایل اصلی سفت شدن سطح خاک می‌باشد. اگر سطح خاک نرم نباشد پیاز زعفران نمی‌تواند به راحتی رشد کند و گل بدهد و بیشتر انرژی خودش را صرف شکستن سطح خاک خواهد کرد.
گام هشتم: نگه‌داری از مزرعه زعفران
خب همان‌طور که گفتیم ما یک بار مزرعه را کشت می‌کنیم و تا هفت سال می‌توانیم از محصول آن بهره ببریم. اما در این میان یک کار دیگر نیز باید انجام دهیم و آن مدیریت و نگه‌داری از مزرعه است.
ما باید مزرعه را در مقابل آفات و بیماری‌های رایج مزرعه زعفران مانند موش‌ها، خرگوش ها، خارپشت و برخی از بیماری‌های دیگر مانند کنه و قارچ حفاظت کنیم. البته نگران نباشید، مقابله با این مسائل بسیار آسان خواهد بود اگر برخی از مسائل ساده را رعایت کنیم.
همچنین مزرعه زعفران نیز به مانند دیگر مزارع کشاورزی به تغذیه و کوددهی مناسب نیازمند است و باید در طی سال چند مرتبه محلول‌پاشی و کوددهی را برای مزرعه انجام دهیم. در حقیقت همین مدیریت کودی مزرعه زعفران است که مشخص کننده بازدهی اصلی مزرعه زعفران است.
گام نهم: برداشت و فراوری زعفران
در مناطق مختلف و شرایط آب و هوایی متفاوت زمان برداشت زعفران نیز متفاوت است و به طور کلی می‌توانیم بگوییم که زمان برداشت زعفران از آبان‌ماه تا آذر ماه و به مدت حدودا 20 روز می‌باشد.
این محدوده‌ی زمانی به نوعی اوج بار کاری مزرعه زعفران محسوب می‌شود و باید پیش‌بینی نیروی کار کافی را داشته باشیم و از قبل آن را برنامه‌ریزی کنیم. هر گل زعفران به محض رویش باید چیده شود و اگر دو تا سه روز روی زمین بماند به مرور بی‌کیفیت شده و در نهایت از بین می‌رود.
پس از چیدن گل‌های زعفران باید آن‌ها را پر کرده و یا به عبارتی پاک کنیم. در این مرحله قسمت‌های مختلف گل زعفران را از هم جدا کرده و اولین گام برای تولید انواع زعفران را برمی‌داریم. در این مرحله است که می‌توانیم مشخص کنیم قصد تولید چه نوع زعفرانی را داریم و در کل بدانیم انواع زعفران چیست.
برخی از انواع زعفران تولید شده در مزارع زعفران به شرح زیر می‌باشد:
زعفران نگین
زعفران سوپر نگین
زعفران پوشال
زعفران دسته
زعفران ریشه
زعفران دختر پیچ
سوالات رایج کشت زعفران
*آب و هوای مناسب کشت زعفران چگونه است؟
اگر بخواهیم در یک جمله و به طور خلاصه آب و هوای مناسب کاشت زعفران را بیان کنیم می‌توانیم بگوییم که مناطق دارای تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های معتدل ( نه چندان سرد) کاملا مناسب کشت زعفران می‌باشند.
در واقع بیشتر نقاط ایران قابلیت کشت زعفران را دارند و در حال حاضر نیز کشت زعفران در بیشتر مناطق ایران انجام می‌شود. البته نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که در مناطقی که باران‌های تابستانه دارند امکان کشت زعفران وجود ندارد.
*زعفران در چه محدوده زمانی از سال کشت می‌شود؟
فصل کشت زعفران از تیرماه آغاز می‌شود و تا اواسط مهرماه ادامه دارد. در همین محدوده‌ی زمانی هم هست که پیاز زعفران جابه‌جا و خرید و فروش می‌شود.
*آیا کشت زعفران به آب احتیاج دارد؟
بسیار رایج است که می‌گویند زعفران گیاه کم‌آبی است و کشت آن نیاز به آب ندارد. اما بهتر است از زاویه‌ی بهتری به قضیه نگاه کنیم. مزرعه زعفران به آب احتیاج دارد اما نحوه تامین این آب است که اهمیت دارد. با دو دلیل خوب می‌توان گفت که کشت زعفران برای مناطق کم آب مناسب است.
فصل کشت زعفران در پاییز و زمستان یعنی فصل بارش‌های آسمانی است. این موضوع منجر به کاهش آب مورد نیاز برای آبیاری مزارع می‌شود.
دلیل دوم هم این است که زعفران در تابستان که فصل کشت دیگر محصولات کشاورزی پر آب و فصل کم آبی در ایران است به هیچگونه آبی احتیاج ندارد و در حقیقت در فاز خواب خودش قرار دارد.
*آیا کسب و کار زعفران سودآور است؟
در این مورد بحث و اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد. بسیاری از افراد که با روش سنتی اقدام به کشت زعفران کرده‌اند بازدهی کم و در حد 4 تا 5 کیلو در هر هکتار دارند و در برخی از موارد سود کمتری نصیبشان می‌شود.
اگر با روش جدید و آرمانی اقدام به کشت زعفران بکنیم هزینه‌های جاری نگه‌داری و مدیریت مزرعه کاهش می‌یابد و از طرفی به میزان زمین کمتری احتیاج خواهیم داشت و آبی کمتری هدر خواهد رفت. از طرف دیگر میزان برداشت زعفران سالیانه ما به 20 تا 30 کیلو زعفران خشک در هر هکتار خواهد رسید.
گذشته از این مسائل بازار صادراتی زعفران روبه رشد است و این بازار چنان بزرگ است که می‌تواند حتی بخش بزرگی از صادرات غیر نفتی ایران را پوشش دهد. همچنین در داخل کشور نیز بازار شناور و پویایی در قالب بورس کالای زعفران وجود دارد که می‌تواند مشکلات بسیاری از کشاورزان زعفران‌کار را پوشش دهد.
