اتفاق جدید در آمار رشد بانک مرکزی؛ اقتصاد ایران در شش ماه نخست به کجا رسید؟

به گزارش اکوایران، بانک مرکزی در جدیدترین گزارش خود به بررسی وضعیت اقتصاد ایران در نیمه اول سال 1403 پرداخته است. بر اساس این گزارش، حجم حقیقی اقتصاد ایران – که اثر تورم از آن خارج شده – به روش ارزش افزوده در شش ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه در سال قبل، 2.9 درصد بزرگ‌تر شده است. در روش ارزش افزوده رشد اقتصادی از سمت عرضه محاسبه می‌شود. همچنین، کیک اقتصاد ایران به روش هزینه‌ای نیز رشدی بالای 3.5 درصد داشته است.در روش هزینه‌ای، این شاخص از سمت تقاضا محاسبه می‌شود. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که هر دو رشد، نسبت به سال قبل در سطح پایین‌تری قرار گرفتند و رشد اقتصادی کاهش یافته است.

نکته حائز اهمیت دیگری که در این گزارش به چشم می‌خورد، تغییر سال پایه از 1395 به 1400 است. از سال پایه برای از بین بردن اثر تورم موجود در ارزش اسمی اقتصاد استفاده می‌شود. جدیدتر کردن سال پایه می‌تواند کمک کند تا بعد از تورم‌زدایی کردن شاخص‌ها، ارقام نهایی به واقعیت اقتصاد نزدیک‌تر شود.

در بررسی رشد اقتصادی به روش ارزش افزوده مشخص شد که از بین گروه‌های اصلی، «گروه نفت» بیشترین رشد و «گروه خدمات» کمترین رشد را داشته است. همچنین، تنها گروهی که در مقایسه با نیمه اول سال 1402 رشد اقتصادی آن افزایش یافته، «گروه کشاورزی» بوده و سایر گروه‌ها با کاهش سرعت افزایش ارزش افزوده روبرو بوده‌اند.

در روش هزینه نیز، «صادرات کالا و خدمات» بیشترین رشد اقتصادی و «واردات کالا و خدمات» کمترین رشد را داشته است.

ارزش افزوده اقتصاد ایران در نیمه اول سال چقدر بوده؟

در روش ارزش‌افزوده ارزش کالاها و خدماتی در داخل مرزهای یک کشور در یک بازه زمانی مشخص خلق شده، ارزیابی می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت که این روش، اندازه کیک اقتصاد و رشد آن را از سمت «عرضه» برآورد می‌کند. در این مدل محاسباتی، کل اقتصاد به چند گروه اصلی و چند زیرگروه تقسیم شده و ارزش خلق شده در این اجزا در بازه زمانی یک ساله اندازه‌گیری می‌شود. مجموع ارزش‌افزوده این گروه‌ها و زیربخش‌ها، ارزش افزوده کل اقتصاد، و رشد آن، رشد کل اقتصاد را نشان می‌دهد. این گروه‌ها شامل «کشاورزی»، «صنعت و معدن»، «نفت» و «خدمات» می‌شود. 

بر اساس این گزارش، حجم حقیقی (اثر تورم از آن گرفته شده) اقتصاد ایران به روش ارزش افزوده از 3 هزار و 921 هزار میلیارد تومان در نیمه اول سال 1402 به 4 هزار و 36 هزار میلیارد تومان در شش ماه نخست سال جاری رسیده است. به عبارت دیگر، ارزش افزوده کل کشور در شش ماه ابتدایی سال جاری نسبت به دوره مشابه سال گذشته 2.9 درصد افزایش یافته است. این در حالیست که رشد ارزش افزوده در شش ماه نخست سال 1402 برابر با 5.3 درصد بوده است. در واقع، حجم اقتصاد ایران در نیمه اول امسال نسبت به دوره مشابه سال گذشته بزرگ‌تر شده ولی از سرعت رشد آن کاسته شده است. بنابراین، رشد اقتصادی به روش ارزش افزوده کاهش یافته است.

از آنجایی که «گروه نفت» بخش عمده‌ای از اقتصاد ایران را تشکیل می‌دهد و هر گونه تغییری در این گروه بر کل حجم اقتصاد تاثیرات بسزایی می‌گذارد، حجم اقتصاد و تغییرات آن با و بدون احتساب درآمد نفتی نیز محاسبه می‌شود. بر اساس گزارش بانک مرکزی، اقتصاد ایران در نیمه اول سال جاری بدون احتساب درآمد نفتی 2.4 درصد رشد داشته است. این در حالیست که رشد اقتصادی بدون نفت در دوره مشابه سال گذشته 4.1 درصد بوده است. پس اندازه اقتصاد ایران بدون در نظر گرفتن نفت نیز با سرعت کمتری در شش ماه اول امسال رشد کرده است.

همانطور که گفته شد، «گروه نفت» بیشترین رشد اقتصادی را در شش ماهه 1403 داشته نسبت به شش ماهه 1402، به میزان 9.2 درصد بزرگ‌تر شده است. البته، این گروه در نیمه اول سال گذشته رشدی 20.9 درصدی را ثبت کرده بود که خبر از کاهش شدید رشد این بخش می‌دهد.

پس از آن، «گروه کشاورزی» قرار دارد که شاهد رشد قابل توجه آن هستیم. معمولا، این گروه کمترین رشد اقتصادی را از بین گروه‌های اصلی دارد و در نیمه اول امسال جایگاه خود را ارتقا داده است. در این دوره، گروه کشاورزی 2.8 درصد رشد داشته که در مقایسه با نیمه اول سال 1402 با افزایش سطح رشد مواجه بوده است.

در جایگاه سوم، «گروه صنایع و معادن» قرار دارد که در مقایسه با سال قبل، ارزش افزوده خود را 2.4 درصد افزایش داده است. کمترین رشد اقتصادی را «گروه خدمات» با 2.2 درصد داشته است.

تغییرات اقتصاد ایران به روش هزینه‌ای

حجم اقتصاد ایران به روش هزینه‌ای از 7 هزار و 813 هزار میلیارد تومان در نیمه اول سال 1402 به 10 هزار و 208 هزار میلیارد تومان در نیمه نخست سال 1403 رسیده است. این نشان می‌دهد کیک اقتصاد ایران در این دوره 3.7 درصد بزرگ‌تر شده است. این در حالیست که رشد اقتصادی آن در شش ماهه 1402 برابر با 5.5 درصد بوده که نشان می‌دهد سرعت افزایش حجم اقتصادی به روش هزینه‌ای نیز کاهش یافته است.

در این روش، «صادرات کالا و خدمات» بیشترین رشد اقتصادی را در نیمه ابتدایی امسال با 5.1 درصد و «واردات کالا و خدمات» با 0.1 درصد کمترین رشد را داشته است. در این میان، «تشکیل سرمایه ثابت ناخالص» 4.1 درصد نیز یکی از بیشترین رشدهای اقتصادی را در شش ماهه 1403 داشته است.

همچنین، این بخش تنها بخشی بوده که رشد آن در نیمه اول سال 1403 در مقایسه با نیمه اول 1402 افزایش یافته و باقی بخش‌ها کاهش رشد داشته‌اند.

بر اساس گزارش بانک مرکزی، «مخارج مصرف نهایی بخش خصوصی» در نیمه نخست سال 1403 در مقایسه با نیمه اول سال 1402 رشدی 1.9 درصدی را تجربه کرده است. بخش «مخارج مصرف نهایی بخش دولتی» نیز در این دوره 0.6 درصد رشد داشته است.

بنابراین، در یک ارزیابی کلی به نظر می‌رسد که اقتصاد ایران در شش ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در سال قبل، به رشد خود ادامه داده اما این کار را با سرعتی به مراتب کمتر از سال قبل انجام داده است. در سمت عرضه اقتصاد نیز فعال‌ترین بخش‌ها «نفت» و «کشاورزی» بوده‌اند در حالی که در سمت تقاضا، «صادرات» و «تشکیل سرمایه» نقش پررنگ‌تری داشته‌اند.

منبع: اکو ایران